رای شماره 2641848 هیات تخصصی مالیاتی، بانکی دیوان عدالت اداری...

هیات تخصصی مالیاتی، بانکی

* شماره پرونده: هـ ت/ 0200147 ـ 0200148 ـ 0200149

شماره دادنامه سیلور: 140231390002641848 تاریخ:1402/10/11

* شاکیان: 1ـ آقای سعید هدایتی 2ـ فریما کمجانی بز چلویی 3ـ آقای امید یاهو

* طرف شکایت: وزارت امور اقتصادی و دارایی

* موضوع شکایت و خواسته: ابطال عبارت «سیستمی و خوشه‌ای» از ماده 2 دستورالعمل 29659 مورخ 1399/03/13 وزارت امور اقتصادی و دارایی

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* شاکیان دادخواستی به طرفیت وزارت امور اقتصادی و دارایی به خواسته ابطال عبارت «سیستمی و خوشه‌ای» از ماده 2 دستورالعمل 29659 مورخ 1399/03/13 وزارت اقتصاد به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:

دستورالعمل 29659 مورخ 1399/03/13 وزارت اقتصاد

ماده 2) سازمان مجاز است ظرف یک ماه از آخرین مهلت ارایه اظهارنامه مالیاتی عملکرد هر سال، نسبت به انتخاب حداکثر دو و نیم درصد (5/2%) مودیان عضو سامانه مودیان که اظهارنامه مالیاتی عملکرد همان سال خود را در موعد مقرر تسلیم نموده اند. به طور تصادفی (سیستمی، خوشه‌ای و به قید قرعه) جهت انطباق، رسیدگی و بررسی صحت اسناد اظهار شده در سامانه مودیان، اقدام نماید.

*دلایل شاکیان برای ابطال مقرره مورد شکایت:

در تبصره 1 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب 1398/07/21 مقرر شده است: به منظور حصول اطمینان از صحت اسناد اظهار شده در سامانه مودیان سازمان مجاز است حداکثر دونیم درصد ـ (5/2%) مودیان مشمول قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده را که عضو سامانه هستند به صورت تصادفی (به قید قرعه) انتخاب کرده و دفاتر آنان را مطالبه یا برای مشاهده دفاتر و اسناد به محل کار آنان مراجعه کند؛ دستورالعمل این تبصره ظرف مدت شش ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون به تایید وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد. محدودیت مذکور در این تبصره نسبت به مودیانی که عضو سامانه مودیان نیستند وجود ندارد.

و از طرفی وفق ماده 2 دستورالعمل موضوع تبصره 14 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب 1398/07/21 سازمان مجاز است ظرف یکماه از آخرین مهلت ارایه اظهارنامه مالیاتی عملکرد هر سال نسبت به انتخاب حداکثر دونیم درصد مودیان عضو سامانه مودیان که اظهارنامه عملکرد همان سال خود را در موعد مقرر تسلیم نموده اند به صورت تصادفی (سیستمی ؛ خوشه‌ای و به قید قرعه) جهت انطباق رسیدگی و بررسی صحت اسناد اظهار شده در سامانه مودیان اقدام نماید)

واضع مقررات قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان شاخص انتخاب مودیان جهت کنترل صحت اسناد و مدارک به صورت تصادفی را که همانا انتخاب قید قرعه بوده با نص و تصریح بیان داشته در هر کجا که حکم قانون روشن است باید مطابق آن عمل کرد و با وجود نص و تصریح تبصره ا ماده 19 توسعه حکم این ماده از شاخص انتخاب به قید قرعه به انتخاب تصادفی (سیستمی؛ خوشه‌ای و به قید قرعه) بیان حکم مقنن نبوده و توسعه آن می‌باشد.

1ـ آنچه از الفاظ و عبارات معین به صورت تصادفی (سیستمی ؛ خوشه‌ای و به قید قرعه) در مقرره مورد شکایت برمی آید این است که: وزارت امور اقتصادی و دارایی می خواهد به سازمان امور مالیاتی صلاحیت بدهد پس از استقرار پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان اساس انتخاب مودیان مالیاتی جهت مطالبه دفاتر و اسناد بر اساس اعداد و ارقام معین اظهارنامه مثلا اظهارنامه‌های از یک عدد و رقم بالا تر قرار دهد همچنین عبارت خوشه‌ای می خواهد به سازمان امور مالیاتی صلاحیت بدهد شاخص انتخاب مودیان را از یک دسته یا کد یا منطقه جغرافیایی یا یک عرضه اظهارنامه انتخاب نماید مثلا کلیه مودیانی که در اظهارنامه تسلیمی تجدید ارزیابی داشته یا در سال مالی اقدام به تغییر نرخ ارزی کرده یا تحت شمول معافیت مالیاتی بوده اند حال آنکه شاخص انتخاب تبصره 1 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان ماهیت حصری داشته و مطلقا تمثیلی نبوده است بنا به مراتب انتخاب تصادفی (سیستمی؛ خوشه‌ای و به قید قرعه) مطلقا بیان حکم مقنن نبوده و به نظر توسعه قلمرو موضوعی حکم مقنن می‌باشد.

2ـ نظر به نص و تصریح در تبصره 1 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان شاخص انتخاب مودیان مالیاتی ماهیت تقنینی داشته و از جنس قانون گذاری است با توجه به اینکه واضع مقررات تبصره 1 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان برای انتخاب مودیان جهت کنترل دفاتر ضابطه شرایطی را ذکر کرده است که همانا انتخاب بر اساس به صورت تصادفی (به قید قرعه) می‌باشد و لا غیر و اگر مقنن قصد واگذاری تعیین شرایط بدون قید و ضابطه را داشت و یا اگر قانون گذار در مقام مصلحت اندیشی و رعایت جوانب احتیاط قصد تفویض صلاحیت توسعه شاخص‌های انتخاب مودیان بوسیله شخص محترم وزیر امور اقتصادی و دارایی را داشت باید به صراحت در متن قانون بدان اشاره می شد که چنین نشده است در مورد بحث شاخص انتخاب مودیان به لحاظ وجود صراحت در بیان مقنن و دلالت لفظ قدر متقین آنچه مطمح نظر مقنن بوده انتخاب به صورت تصادفی (به قید قرعه بوده ولا غیر)

3ـ وفق اصل 138 قانون اساسی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران هیات وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تامین اجرای قوانین و تنظیم سازمان‌های اداری به وضع تصویب‌نامه و آیین‌نامه بپردازد هریک از وزیران نیز در حدود وظایف خویش و مصوبات هیات وزیران حق وضع آیین‌نامه و بخشنامه را دارد ولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد . در حالی که آنچه از طرز تنقیح تبصره 1 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب 1398/07/21 بر می‌آید حفظ وحدت و انسجام بین حکم این ماده و غایت آن تن ها با انتخاب مودیان بر اساس به صورت تصادفی (به قید قرعه) ممکن است و لاغیر بنا به مراتب نظر به اینکه بر مبنای ماده 2 دستورالعمل موضوع تبصره 14 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان شاخص‌های انتخاب مودیان جهت کنترل دفاتر به صورت تصادفی (سیستمی؛ خوشه‌ای و به قید قرعه) تعیین شده است ماده 2 دستورالعمل مغایر با حکم مقرر در تبصره 1 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان بوده و خارج از حدود اختیارات مقام تصویب کننده می‌باشد.

4) وفق ماده 2 دستورالعمل موضوع تبصره 14 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب 1398/07/21 سازمان مجاز است ظرف یکماه از آخرین مهلت ارایه اظهارنامه مالیاتی عملکرد هر سال نسبت به انتخاب حداکثر دونیم درصد مودیان عضو سامانه مودیان که اظهارنامه عملکرد همان سال خود را در موعد مقرر تسلیم نموده اند به صورت تصادفی (سیستمی؛ خوشه‌ای و به قید قرعه) جهت انطباق رسیدگی و بررسی صحت اسناد اظهار شده در سامانه مودیان اقدام نماید.

آنچه از عبارت ظرف یکماه از آخرین مهلت ارایه اظهارنامه مالیاتی بر می‌آید این است که این مقرره می خواهد به سازمان امور مالیاتی صلاحیت بدهد یکماه پس از تسلیم اظهارنامه اسناد و مدارک مودیان مورد اشاره را بررسی و کنترل نماید و از طرفی طبق مقررات ماده 272 از قانون مالیات‌های مستقیم مهلت مقرر جهت تسلیم صورت‌های مالی حسابرسی شده 3 ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه می‌باشد و از طرفی صورت‌های مالی حسابرسی شده بخشی از اسناد و مدراکی است که مودیان در صورتی که تحت شمول این ماده باشند ملزم به تسلیم آن به ماموران تشخیص می‌باشند عبارت ظرف یکماه از آخرین مهلت ارایه اظهارنامه مالیاتی عملکرد هر سال نسبت بیان حکم مقنن نبوده و تضییق قلمرو موضوعی ماده 272 می‌باشد.

* در پاسخ به شکایت مذکور، رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور به موجب لایحه شماره 4149/200/ص مورخ 1402/03/17 به طور خلاصه توضیح داده است که:

وفق مقررات ماده 4 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان اصل بر صحت اطلاعات وارد شده مودی در سامانه مودیان است مگر خلاف آن ثابت گردد. بنابراین در راستای اجرای ماده 19 و تبصره 1 آن و به منظور حصول اطمینان از صحت اسناد اظهار شده، سازمان مجاز به انتخاب حداکثر دو و نیم درصد (5/2%) مودیان عضو سامانه مودیان به صورت تصادفی (به قید قرعه) جهت انطباق رسیدگی و بررسی اسناد اظهار شده در سامانه مودیان می‌باشد.

در خصوص ادعای مغایرت ماده 2 دستورالعمل مذکور، به لحاظ نگارش عبارت "سیستمی و خوشه‌ای" با مفاد تبصره 1 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، مقدمتا و به طور اجمالی معروض می‌دارد:

در علم آمار، به منظور انجام نمونه‌گیری آماری در پژوهش ها و مطالعات مختلف، دو روش کلی نمونه‌گیری شامل نمونه‌گیری تصادفی و نمونه‌گیری غیر تصادفی تبیین شده و به کار می‌رود. نمونه‌گیری تصادفی یا نمونه‌گیری بر مبنای احتمال به معنای انتخاب تصادفی و هم شانس تمامی اعضای یک جامعه آماری بر پایه اصول احتمال می‌باشد. این روش نمونه‌گیری اکثرا در مطالعات و تحقیقات کمی که در آن‌ها نتایج کمی مورد انتظار است به کارگیری می‌شود. مصادیق روش نمونه‌گیری تصادفی عبارتند از: نمونه‌گیری تصادفی ساده، نمونه‌گیری سیستمی، نمونه‌گیری طبقه بندی شده و نمونه‌گیری خوشه‌ای.

روش خوشه‌ای و سیستمی از انواع روش‌های انجام نمونه‌گیری تصادفی است که در ماده 2 دستورالعمل مورد شکایت به آن‌ها اشاره شده و متعاقب آن عبارت "و به قید قرعه" یعنی روش انجام نمونه‌گیری های فوق (خوشه‌ای و سیستمی) مشخص گردیده است؛ لذا روش‌های خوشه‌ای و سیستمی را نمی بایست در عرض روش «به قید قرعه» تلقی کرد.

با عنایت به موارد مطروحه و نظر به اینکه هدف از تهیه و تدوین دستورالعمل، تبیین شیوه ها و روش‌های اجرای مفاد قانون کلی می‌باشد و در مانحن فیه، صرفا طرز یا روش انجام نمونه‌گیری در ماده 2 دستورالعمل معترض عنه تعیین شده است، لذا صدور دستورالعمل یاد شده، موجب خروج این سازمان از حیطه اختیارات و صلاحیت‌های قانونی و بروز مغایرت با تبصره 1 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان نشده است.

با عنایت به عقیده قضات حاضر در جلسه مورخ 1402/09/19 هیات تخصصی مالیاتی بانکی، راجع به تقاضای ابطال عبارت «سیستمی و خوشه‌ای» از ماده 2 دستورالعمل شماره 29659 مورخ 1399/03/13 وزارت امور اقتصادی و دارایی، با استعانت از درگاه خداوند متعال به شرح ذیل اقدام به اتخاذ تصمیم و صدور رای می‌نماید:

رای هیات تخصصی مالیاتی، بانکی دیوان عدالت اداری

شاکیان مدعی شده اند مفاد مقرره معترض عنه برخلاف تبصره 1 ماده 19 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب 1398 می‌باشد در حالی که در قانون یاد شده، به سازمان امور مالیاتی اجازه داده شده است که حداکثر 5/2 درصد مودیان مشمول قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده را که عضو سامانه هستند به صورت تصادفی (به قید قرعه) انتخاب و دفاتر آن‌ها را مطالبه و بررسی نماید و در مقرره مورد شکایت به طور تصادفی را به صورت «سیستمی و خوشه‌ای» معنا و تفسیر نموده است تا از بین همه مودیان با مشاغل مختلف در انتخاب به روش قرعه ای، امکان انتخاب وجود داشته باشد و کماکان تعیین قرعه ای در مقرره معترض عنه که اصل بنای حکم مقنن می‌باشد نیز معیار سازمان امور مالیاتی قرار داده شده است فلذا عبارت مورد شکایت نه تن ها مغایرتی با قانون نداشته بلکه جهت تبیین بهتر موضوع و اجرای صحیح قانون تفسیر می‌شود به استناد بند ب ماده 84 از قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1402 رای به رد شکایت صادر می‌نماید. رای مزبور ظرف بیست روز پس از صدور قابل اعتراض از ناحیه ریاست معزز دیوان عدالت اداری یا ده نفر از قضات دیوان می‌باشد.