شماره: 200/3949/46378
تاریخ:1395/03/18
وزیر امور اقتصادی و دارایی به پیشنهاد شماره 200/3193 مورخ 1395/03/01 سازمان امور مالیاتی کشور و به استناد تبصره (3) ماده 169 قانون مالیاتهای مستقیم اصلاحی مصوب 1394/04/31 آییننامه اجرایی این ماده را به شرح زیر تصویب نمود:
آییننامه اجرایی موضوع تبصره (3) ماده 169 قانون مالیاتهای مستقیم اصلاحی مصوب 1394/04/31
فصل اول : تعاریف
ماده 1) در این آییننامه، اصطلاحات در معانی مشروح زیر به کار میروند:
الف) سازمان: سازمان امور مالیاتی کشور.
ب) قانون: قانون مالیاتهای مستقیم مصوب سال 1366 و اصلاحیههای بعدی آن.
ج) اشخاص حقوقی:کلیه اشخاصی که به موجب قوانین و مقررات مربوط به عنوان شخص حقوقی شناخته میشوند.دستگاههای اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری از نظر مقررات این آییننامه شخص حقوقی محسوب میشوند.
د) صاحبان مشاغل: کلیه اشخاص حقیقی مشمول فصل چهارم باب سوم قانون.
ه) شماره اقتصادی: شماره منحصر به فردی است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور، حسب مورد به اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل اختصاص داده میشود.
و) سامانه ثبت نام: سامانه الکترونیکی است که برای ثبت نام مودیان مالیاتی توسط سازمان ایجاد میشود.
ز) سامانه معاملات : سامانه الکترونیکی است که به منظور انجام تکالیف مقرر توسط اشخاص مشمول برای ارسال فهرست معاملات در اجرای این آییننامه توسط سازمان ایجاد میشود.
ح) معاملات: هر گونه فعالیت اعم از تجاری و غیر تجاری است که منجر به خرید کالا و خدمات و دارایی یا تحصیل درآمد در ازای فروش کالا و دارایی یا ارایه خدمت برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع قانون میشود.
ط) فهرست معاملات: گزارشی است حاوی اقلام اطلاعات مربوط به خرید و فروش کالا و خدمت.
ی) صورتحساب: مطابق فرمهای تعریف شده در آییننامه اجرایی ماده 95 قانون میباشد.
ک) ثبت نام: ثبت اطلاعات هویتی، مکانی و مجوز های فعالیت مودیان در سامانه به منظور صدور شماره اقتصادی.
ل) مصرف کننده نهایی: شخص حقیقی است که کالا و خدمات را متناسب با نیاز خود برای مصارف شخصی خریداری کند و از آن برای عرضه کالاها و خدمات به دیگران استفاده ننماید.
م) شناسه مشارکت مدنی: شماره شناسایی است که توسط سازمان برای صاحبان مشاغل ( اشخاص حقیقی ) که به صورت مشارکت مدنی اداره میشوند، تخصیص داده میشود.
ن) کارت اقتصادی: کارتی است حداقل شامل نام مودی و شماره اقتصادی وی که از طرف سازمان صادر و حسب مورد در اختیار اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل قرار داده میشود.
س) شماره اختصاصی اشخاص خارجی: شماره منحصر به فردی است که طبق مقررات موضوعه به اتباع خارجی تخصیص داده میشود.
فصل دوم: ثبت نام در نظام مالیاتی[1]
ماده 2) اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع قانون مکلفند با رعایت ضوابط و مقررات این آییننامه و به ترتیبی که سازمان اعلام مینماید، نسبت به ثبت نام در نظام مالیاتی کشور اقدام نمایند.
تبصره 1- فراخوانهای قبلی ثبت نام سازمان که تا پایان سال 1394 انجام شده است، کماکان معتبر میباشد.
تبصره 2- در موارد ثبت شخص حقوقی و یا ایجاد یک نوع فعالیت توسط شخص حقیقی با صدور مجوز فعالیت از سوی مرجع ذیربط، سازمان موظف است، در اجرای مقررات ماده 169 مکرر قانون مالیاتهای مستقیم با دریافت اطلاعات لازم از مرجع ثبت یا صدور مجوز فعالیت حسب مورد( به صورت برخط یا غیر برخط) نسبت به ثبت نام مودی در نظام مالیاتی اقدام و نتیجه را به نحو مقتضی (از جمله مکاتبه، ارسال پیامک یا از طریق کارپوشه سامانه مودیان حسب مورد) به مودی اعلام نماید. در این گونه موارد در صورت نیاز به ثبت اطلاعات تکمیلی، مودی مکلف است با اعلام سازمان، با مراجعه به سامانه ثبت نام مودیان، نسبت به تکمیل اطلاعات ثبت نام اقدام نماید.
ماده 3) صاحبان مشاغل برای هر واحد شغلی یا برای هر محل، به صورت جداگانه در نظام مالیاتی ثبت نام میشوند.
تبصره 1- چنانچه صاحبان مشاغل موضوع این آییننامه بر اساس مجوز صادره از طرف مراجع ذی صلاح، بیش از یک محل فعالیت برای همان مجوز داشته باشند، برای تمامی این محل ها فقط یک ثبت نام صورت خواهد گرفت و بنابر اعلام مودی (ضمن اعلام مشخصات کامل تمام محلهای فعالیت) یکی از این محل ها، به عنوان محل اصلی فعالیت مشخص و سایر محل ها به عنوان شعبه منظور خواهد شد . در صورت عدم انتخاب مودی، تعیین محل اصلی فعالیت به تشخیص سازمان خواهد بود.
تبصره 2- چنانچه صاحبان مشاغل موضوع این آییننامه در یک محل بیش از یک فعالیت شغلی داشته باشند، مکلف به یک ثبت نام برای کلیه فعالیتهای شغلی محل مذکور میباشند .
تبصره 3- در مورد کارگاه ها و واحدهای تولیدی که نوع فعالیت آنان ایجاد دفتر یا فروشگاه در یک یا چند محل دیگر را اقتضا مینماید، مودی میتواند برای کلیه محلهای مذکور یک ثبت نام به آن نشانی که به عنوان محل اصلی فعالیت اعلام مینماید، انجام و یک فقره اظهار نامه برای کلیه درآمدهای حاصل از فعالیتهای خود تسلیم نماید. در این صورت برای مودی مزبور یک پرونده به همان نشانی که اعلام می نمایدف تشکیل میشود.
ماده 4) مشاغلی که به صورت مشارکت مدنی اعم از قهری یا اختیاری اداره میشوند، به عنوان یک مودی در نظام مالیاتی ثبت نام خواهند شد. صاحبان مشاغل مذکور مکلفند در زمان ثبت نام یا تکمیل اطلاعات ثبت نام، اطلاعات مورد نیاز کلیه شرکا و نسبت سهم هر شریک را اعلام نمایند.
ماده 5) مشمولین ثبت نام مکلفند هرگونه تغییرات از جمله، انحلال، تعطیلی فعالیت {( دایم یا موقت (تعلیق)} تغییرنام، تغییرشغل، تغییر نشانی، تبدیل فعالیت انفرادی به مشارکتی و یا بالعکس، تغییر شرکا ( اختیار یا قهری) و یا سایر موارد را حداکثر ظرف مدت دو ماه از تاریخ انجام یا وقوع تغییرات به سازمان اعلام نمایند.
ماده 6) در مورد اشخاص حقوقی (به استثنای اشخاص موضوع ماده 2 قانون) شناسه ملی بعنوان شماره اقتصادی آنها محسوب میشود. برای اشخاص موضوع ماده 2 قانون و صاحبان مشاغل، سازمان موظف است پس از ثبت نام برای آنها شماره اقتصادی بر مبنای شناسه یا شماره ملی آنها صادر و ابلاغ نماید.
ماده 7) مادامی که برای اشخاص موضوع ماده 2 قانون و صاحبان مشاغل شماره اقتصادی جدید صادر نشده است، حسب مورد از شناسه ملی، شماره ملی، شناسه مشارکت مدنی و شماره اختصاصی اشخاص خارجی استفاده نمایند.
فصل سوم: نحوه صدور صورتحساب و استفاده از شماره اقتصادی
ماده 8) اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع قانون مکلفند برای فروش کالا و عرضه خدمات خود صورتحساب صادر و شماره اقتصادی خود و خریدار را بر روی صورتحسابها، قراردادها و سایر اسناد مشابه درج نمایند.
تبصره 1– چنانچه خریدار کالا، خدمت و یا دارایی مکلف به ثبت نام در نظام مالیاتی نباشد و یا از جمله اشخاص حقیقی مصرف کننده نهایی و یا اشخاص حقیقی موضوع ماده 81 قانون (فعالیتهای کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغان داری، احیای مراتع و جنگل ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات) باشد، الزامی به درج شماره اقتصادی خریدار در صورتحساب صادره نخواهد بود.
تبصره 2- مودیانی که از صورتحساب نوع اول، دوم و سوم موضوع ماده (8) آییننامه شماره 230761 مورخ 1394/12/04 و اصلاحی شماره 50967/م مورخ 1396/02/12 ماده (95) قانون برای فروش کالا یا ارایه خدمات خود به مصرف کننده نهایی استفاده مینمایند، میتوانند اطلاعات این قبیل صورتحسابها را به صورت مجموع ارسال نمایند[2].
فصل چهارم: تکالیف مودیان در خصوص ارسال فهرست معاملات
ماده 9) اشخاص زیر مشمول ارسال فهرست معاملات میباشند:
الف) کلیه اشخاص حقوقی;
ب) صاحبان مشاغلی که حسب نوع و یا حجم فعالیت جزو گروه اول موضوع ماده 2 آییننامه اجرایی ماده 95 قانون محسوب میشوند;
ج) صاحبان مشاغل مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده[3].
تبصره – اشخاص موضوع این ماده با پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور و تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی قابل تغییر خواهند بود.
ماده 10) اشخاص مشمول ماده 9 این آییننامه مکلفند فهرست معاملات خود را مطابق اقلام اطلاعاتی مندرج در سامانه معاملات تهیه و ارسال نمایند. فهرست معاملات حداکثر در مقاطع سه ماهه ( فصلی ) تهیه و تا یک ماه و نیم پس از پایان هر فصل به صورت الکترونیکی از طریق درگاه اینترنتی سازمان برای سامانه معاملات ارسال و یا به صورت لوح فشرده در قالب اطلاعات درخواستی سازمان به اداره امور مالیاتی ارایه شود. چنانچه انتهای سال مالی اشخاص حقوقی در خلال یکی از فصول سال شمسی باشد، این اشخاص مکلفند برای آن فصل دو فهرست معامله تنظیم و ارسال نمایند. به نحوی که از ابتدای فصل تا پایان سال مالی خود یک فهرست معامله و همچنین از ابتدای سال مالی تا پایان آن فصل نیز یک فهرست معاملات دیگر ارسال نمایند.
تبصره 1- سازمان میتواند تمام یا برخی از اشخاص مشمول را مکلف نمایند که فهرست معاملات خود را به تفکیک هر صورتحساب، از طریق درگاه اینترنتی سازمان برای سامانه معاملات ارسال نمایند.
تبصره 2- چنانچه معاملات انجام شده به صورت ارزی صورت پذیرفته باشد، باید مبالغ ارزی، نوع ارز، نرخ برابری ارز ( نرخ ارز مورد معامله) و معادل ریالی معامله انجام شده در صورتحسابها و اسناد درآمدی صادره و همچنین در فهرست معاملات ارسالی، قید شود.
تبصره 3- سازمان میتواند حسب ضرورت جهت تسهیل در ارسال فهرست معاملات و مطابق با ماهیت اطلاعات، با موافقت وزیر امور اقتصادی و دارایی بازه زمانی دریافت اطلاعات را افزایش و یا روش دریافت اطلاعات را تغییر دهد.
ماده 11) مشمولین ارسال فهرست معاملات در موارد خرید کالا، خدمت و یا دارایی از اشخاص حقیقی موضوع ماده 81 قانون (فعالیتهای کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغان داری، احیای مراتع و جنگل ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات) و یا از اشخاصی که مکلف به ثبت نام در نظام مالیاتی نیستند، الزامی به درج شماره اقتصادی فروشنده در فهرست معاملات ارسالی نخواهند داشت و میتوانند این گونه خریدها را به صورت مجموع اعلام نمایند.
ماده 12) ارسال اطلاعات واردات و صادرات کالا و خدمات میباید با درج شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی و کد گمرک ترخیص کننده و شماره اختصاصی اشخاص خارجی حسب مورد صورت پذیرد.
فصل پنجم: موارد عدم شمول ارسال فهرست معاملات
ماده 13 - موارد زیر مشمول ارسال فهرست معاملات نمی باشند:
· خرید و فروش و سود و کارمزد اوراق بهادار ;
· خرید و فروش سهام و سهمالشرکه و حق تقدم سهام یا سهمالشرکه ;
· سود و کارمزد و جریمههای بانک ها، صندوق تعاون، صندوقهای حمایت از توسعه بخش کشاورزی، موسسات اعتباری غیربانکی مجاز و صندوقهای قرضالحسنه;
· سود سهام و سهمالشرکه;
· حـق عـضویت اعضا مجامع حرفهای، احزاب و انجـمن ها وتشکـل های غـیردولتی دارای مـجوز از مـراجـع ذی صلاح;
· کمکها، جوایز و هدایای بلاعوض;
· مبالغی که تحت عناوین جریمه یا خسارت، انواع عوارض و مالیات (به استثنا مالیات و عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده) حق ثبت، حق تمبر، حقوق گمرکی و موارد مشابه، به دستگاههای اجرایی پرداخت میگردد;
· حقوق و دستمزد پرداختی موضوع فصل سوم از باب سوم قانون مالیاتهای مستقیم;
· وجوه پرداختی بابت حق نگهداری (شارژ) ساختمان محل فعالیت و آبونمان های پرداختی.
فصل ششم - سایر مقررات
ماده 14- درخصوص معاملاتی که (اعم از خرید یا فروش کالا یا خدمت) تا میزان 5% حد نصاب معاملات کوچک موضوع تبصره (1) ماده (3) قانون برگزاری مناقصات میباشند، مشمولین ماده (9) میتوانند فهرست معاملات مذکور را به صورت مجموع ارسال نمایند[4].
ماده 15- فرآیند ارسال و دریافت اطلاعات معاملاتی که محرمانه میباشد، متناسب با وضعیت ارسال کننده و ماهیت اطلاعات، با هماهنگی دستگاه اجرایی ذیربط و موافقت سازمان تعیین خواهد شد.
ماده 16- اشخاصی که در چارچوب آییننامه موضوع تبصره (5) ماده 169 مکرر قانون نسبت به ارسال اطلاعات معاملات اقدام مینمایند، ارسال مجدد همان اطلاعات در راستای مندرجات این آییننامه یا دستورالعملهای مرتبط ضرورت ندارد.
ماده 17- در موارد ذیل شماره اقتصادی باطل میگردد:
· فوت اشخاص حقیقی;
· اعلام اشخاص حقیقی مبنی بر خاتمه فعالیت اقتصادی;
· انحلال اشخاص حقوقی ثبت شده پس از اتمام عملیات تصفیه و اعلام ختم تصفیه و سایر اشخاص حقوقی پس از لغو مجوز فعالیت;
· صدور حکم مراجع قضایی مبنی بر ابطال شماره اقتصادی.
ماده 18- عدم انجام تکالیف مقرر در این آییننامه و دستورالعملهای مرتبط مشمول جرایم مقرر در قانون میباشد. این حکم مانع اجرای دیگر قوانین موضوعه نخواهد بود.
فصل هفتم : جرایم
ماده 19- عدم انجام هر یک از تکالیف مقرر در ماده 169 قانون مشمول جریمههای مقرر در ماده مذکور به شرح زیر میباشد. جرایم مذکور با رعایت مهلت مقرر در ماده (157) قانون قابل مطالبه خواهد بود.
ردیف | شرح تخلف | نرخ جریمه | ماخذ محاسبه جریمه |
1 | عدم صدور صورتحساب فروش کالا یا ارایه خدمت | 2% | مبلغ مورد معامله |
2 | عدم درج شماره اقتصادی خود | 2% | مبلغ مورد معامله |
3 | عدم درج شماره اقتصادی طرف معامله | 2% | مبلغ مورد معامله |
4 | استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران | 2% | مبلغ مورد معامله |
5 | استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود | 2% | مبلغ مورد معامله |
6 | عدم ارایه فهرست معاملات انجام شده به سازمان طبق روشهای تعیین شده | 1% | مبلغ معاملاتی که فهرست آنها ارایه نشده است |
تبصره - در صورت انجام تخلفات موضوع ردیفهای یک الی سه جدول فوقالذکر در هر معامله، جریمه قابل محاسبه و مطالبه حداکثر معادل 2% مبلغ همان معامله خواهد بود.
این آییننامه در اجرای تبصره 3 ماده 169 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1394/04/31 به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور در هفت فصل و 19 ماده و 11 تبصره تصویب و مقررات آن از 1395/01/01 لازمالاجرا می باشد. نحوه ارسال فهرست معاملات توسط اشخاص موضوع این آییننامه برای کلیه فصول سال 1395 کماکان مطابق مقررات و دستورالعملهای قبلی صادره توسط سازمان امور مالیاتی کشور خواهدبود[5].
علی طیب نیا
وزیر امور اقتصادی و دارایی
[1] . بر اساس اصلاحیه شماره 19487 مورخ 1399/02/20 که طی بخشنامه شماره 200/99/19 مورخ 1399/02/22 ابلاغ شده است، فصل دوم آییننامه اجرایی موضوع تبصره 3 ماده 169 قانون مالیاتهای مستقیم (اصلاحی 1394/04/31) اصلاح شد.
متن قبل از اصلاح فصل دوم:
«ماده 2- اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع قانون مکلفند با رعایت ضوابط و مقررات این آییننامه و به ترتیبی که سازمان اعلام مینماید، نسبت به ثبت نام در نظام مالیاتی کشور اقدام نمایند.
تبصره - فراخوانهای قبلی ثبت نام سازمان که تا پایان سال 1394 انجام شده است، کماکان معتبر میباشد.
ماده 3) صاحبان مشاغل مکلف به ثبت نام، میبایست برای هرواحد شغلی یا برای هر محل، جداگانه در نظام مالیاتی ثبت نام نمایند.
تبصره 1- چنانچه صاحبان مشاغل موضوع این آییننامه بر اساس مجوز صادره از طرف مراجع ذی صلاح، بیش از یک محل فعالیت برای همان مجوز داشته باشند، برای تمامی این محل ها فقط یک ثبت نام صورت خواهد گرفت و بنابر اعلام مودی یکی از این محل ها، به عنوان محل اصلی فعالیت مشخص و سایر محل ها به عنوان شعبه منظور خواهد شد . در صورت عدم انتخاب مودی، تعیین محل اصلی فعالیت به تشخیص سازمان خواهد بود.
تبصره 2- چنانچه صاحبان مشاغل موضوع این آییننامه در یک محل بیش از یک فعالیت شغلی داشته باشند، مکلف به یک ثبت نام برای کلیه فعالیتهای شغلی محل مذکور میباشند.
تبصره 3 - در مورد کارگاه ها و واحدهای تولیدی که نوع فعالیت آنان ایجاد دفتر یا فروشگاه در یک یا چند محل دیگر را اقتضا نماید، مودی میتواند برای کلیه محلهای مذکور یک ثبت نام به نشانی که به عنوان محل اصلی فعالیت اعلام مینماید، انجام و یک فقره اظهار نامه برای کلیه درآمدهای حاصل از فعالیتهای خود تسلیم نماید. در این صورت برای مودی مزبور یک پرونده به نشانی که اعلام مینماید، تشکیل میشود.
ماده 4) مشاغلی که بصورت مشارکت مدنی اعم از قهری یا اختیاری اداره میشوند، به عنوان یک مودی در نظام مالیاتی ثبت نام خواهند شد. صاحبان مشاغل مذکور مکلفند در زمان ثبت نام اطلاعات مورد نیاز کلیه شرکا و نسبت سهم هر شریک را اعلام نمایند.
ماده 5) مشمولین ثبت نام مکلفند هر گونه تغییرات از جمله انحلال، تعطیلی فعالیت {دایم یا موقت (تعلیق)}، تغییر نام،تغییر شغل، تغییر نشانی، تبدیل فعالیت انفرادی به مشارکتی و یا بالعکس، تغییر شرکا (اختیاری یا قهری و یا سایر موارد را حداکثر ظرف مدت دو ماه از تاریخ انجام یا وقوع تغییرات به سازمان اعلام نمایند.
ماده 6) سازمان موظف است پس از تکمیل فرآیند ثبت نام مودیان در نظام مالیاتی، برای آنها شماره اقتصادی تخصیص و کارت اقتصادی صادر نماید.
ماده 7) صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی مشمول ثبت نام مکلفند مادامی که برای آنها شماره اقتصادی جدید صادر نشده است، حسب مورد از شماره ملی، شناسه ملی، شناسه مشارکت مدنی و شماره اختصاصی اشخاص خارجی استفاده نمایند.
[2] . بر اساس پیشنهاد شماره 200/6484 مورخ 1396/05/01 سازمان امور مالیاتی کشور و موافقت وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی طی نامه شماره 90810 مورخ 1396/05/11 تبصره ماده 8 به تبصره 1 تغییر و یک تبصره به ماده 8 آییننامه مذکور الحاق که طی دستورالعمل شماره 200/96/513 مورخ 1396/05/11ابلاغ گردید.
[3] . به موجب دادنامههای شماره 2463-2462-2461 مورخ 1398/08/28 هیات عمومی دیوان عدالت اداری، بند ج ماده 9 از تاریخ تصویب ابطال شد.
[4]. بر اساس پیشنهاد شماره 200/6484 مورخ 1396/05/01 سازمان امور مالیاتی کشور و موافقت وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی طی نامه شماره 90810 مورخ 1396/05/11 ،این متن جایگزین متن قبلی ماده 14 آییننامه تبصره (3) ماده (169) شد که طی دستورالعمل شماره 200/96/513 مورخ 1396/05/11ابلاغ شد.
متن قبلی ماده 14
«ماده 14- در هر صورتحساب خرید از اشخاص حقیقی تا میزان 5% مبلغ حد نصاب معاملات کوچک موضوع تبصره (1) ماده (3) قانون برگزاری مناقصات، الزامی به درج شماره اقتصادی فروشنده در فهرست خرید نمی باشد. خریداران، اطلاعات خریدهای مذکور را در فهرست معاملات خرید با عنوان«معاملات کمتر از 5% حد نصاب» درج و ارسال نمایند.»
[5] . بر اساس پیشنهاد شماره 200/17710 مورخ 1395/11/04 سازمان امور مالیاتی کشور و موافقت وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی طی نامه شماره 213355 مورخ 1395/11/11، قسمت اخیر آییننامه اجرایی موضوع تبصره (3) ماده (169) قانون مالیاتهای مستقیم اصلاحی1394/0431 اصلاح که طی بخشنامه 200/95/86 مورخ 1395/11/13 ابلاغ گردید.