رای شماره154 هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع: ابطال...

شماره هـ/93/702 1396/03/16

بسمه تعالی

جناب آقای جاسبی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

با سلام

یک نسخه از رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 154 مورخ 1396/02/26 جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می‌گردد.

مدیرکل هیات عمومی و سرپرست هیاتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین

تاریخ دادنامه: 1396/02/26 شماره دادنامه: 154 کلاسه پرونده: 93/702

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای محمد زنگی آبادی با وکالت خانم مینا تاج الدینی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال 1ـ مصوبه شماره 2723ـ 1385/11/03 ردیف 35

2ـ مصوبه شماره 2379 ـ 1386/11/07 ردیف 30

3ـ مصوبه شماره 2141ـ 1387/10/24 ردیف 31

4ـ مصوبه شماره 2082ـ 1388/10/28 ردیف 30

5 ـ مصوبه شماره 1839 ـ 1389/10/11 ردیف 30

6 ـ مصوبه شماره 1895 ـ 1390/11/03 ردیف 106

7ـ مصوبه شماره 1729 ـ 1391/11/01 ردیف 104

8 ـ مصوبه شماره 1887 ـ 1392/11/02 ردیف 107 شورای اسلامی شهر کرمان

گردش کار: خانم مینا تاج الدینی به وکالت از آقای محمد زنگی آبادی به موجب دادخواست و لایحه تکمیلی ابطال مصوبات فوق‌الذکر در خصوص وضع بهای خدمات شهری برای کارشناسان رسمی دادگستری را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

«قضات محترم دیوان عدالت اداری

احتراما حسب الوکاله تقدیمی از کانون کارشناسان رسمی دادگستری به ریاست جناب آقای محمد زنگی آبادی به استحضار می‌رساند: شورای شهر کرمان به استناد بند 16 از ماده 71 قانون شوراهای اسلامی مصوب 1375 و با توجه به تبصره ذیل ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده به موجب لایحه مصوبه که جدیدترین آن به شماره 1887 ـ 1392/11/02 ردیف 107 می‌باشد اقدام به وضع و وصول عوارض خدمات شهرداری از کارشناسان رسمی دادگستری از سال 1383 تاکنون کرده است حال آن که به جهات ذیل مغایر قانون می‌باشد:

1ـ مستفاد از قانون مالیات بر ارزش افزوده مواد 1ـ 3ـ 6 ـ 7 ـ 8 ـ 9 که مستند مصوبه شورای اسلامی شهر کرمان است موضوع قانون مزبور عمدتا دلالت بر عرضه کالا ارایه خدمات مربوط به کالا و واردات و صادرات آن دارد زیرا ملاحظه می‌گردد خدمات مندرج در موارد فوق:

الف: ماده 1 به ارایه خدمات کالا و صادرات و واردات

ب: ماده 3 خدمات عرضه شده با ارزش کالاها

ج: ماده 6 ورود کالا یا خدمت خارج از کشور

د: ماده 7 صدور کالا یا خدمت به خارج از کشور

ه: ماده 8 عرضه کالا و ارایه خدمت واردات و صادرات

و: ماده 9 معاوضه و عرضه کالا و خدمات مربوط به هر یک از متعاملین

قید شده که خدمت مورد نظر جملگی مربوط به کالا صادرات و واردات و متعاملین است لذاچنانچه استناد شورا به ماده 50 قانون مزبور و تبصره 1 آن منصرف از موضوع بوده و ارتباطی به وضع و اخذ عوارض مربوط به خدمات علمی و تخصصی از کارشناسان که طبع و اقتضای شغل و حرفه شان منصرف از موارد فوق است ندارد زیرا خدمات مندرج در این قانون صرفا مرتبط به کالا صادرات و واردات طرفین معامله می‌باشد.

2ـ همچنین علیرغم موارد فوق، با فرض پذیرش شمول خدمات کارشناسان در خدمات مندرج در ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده، به استناد ماده 5 قانون اصلاح موادی از قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب 1381 که صراحت دارد برقراری هرگونه عوارض و سایر وجوه برای انواع کالاهای وارداتی و کالاهای دولتی و همچنین آن دسته از خدمات که در ماده 5 این قانون تکلیف و عوارض آن معین شده توسط شورای اسلامی و دیگر مراجع ممنوع می‌باشد و همچنین در ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387 که در حال حاضر حاکم است برقراری عوارض به درآمدهای ماخذ محاسبه مالیات، توسط شورای اسلامی و سایر مراجع ممنوع شده است لذا از آنجا که درآمد کارشناسان مشمول اخذ مالیات است چنانچه که به استناد قانون اصلاح ماده 104 قانون مالیات‌های مستقیم در بدو امر سه درصد از حق‌الزحمه کارشناسی به عنوان علی‌الحساب مالیات مودی پرداخت و علاوه بر آن مالیات حق عضویت و نیز مالیات سازمان امور مالیاتی نیز سالیانه توسط آنان پرداخت می‌گردد. با توجه به موارد فوق و از آنجا که مصوبات شورای شهر نمی تواند مغایر و مخالف با قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی از جمله قانون مالیات بر ارزش افزوده باشد اخذ عوارض تصویبی مغایر با حکم مقرر در ماده یاد شده و فاقد وجاهت قانونی است.

3ـ و در آخر همان گونه که مستحضرید کارشناسان رسمی دادگستری به عنوان افراد خبره در رشته خویش در خدمت قوه قضاییه و سایر ادارات دولتی برای اجرای هر چه بهتر عدالت می‌باشد و مانند سایر مشاغل مراجعین خصوصی ندارند بنابراین محل اشتغال تاثیری در مانحن فیه ندارد و با توجه به رای وحدت رویه شماره 607 ـ 1375/06/20 راجع به اجازه تاسیس دفاتر وکلا، مهندسین، اطبا به وحدت ملاک رای، کارشناسان رسمی دادگستری... در مکان مسکونی چه بسیار از کارشناسان در منازل شخصی خویش انجام وظیفه می‌کنند و از این باب خدمات شهری خاصی به آن‌ها تعلق نمی گیرد و همچنین نمی توان هم عوارض مسکونی و هم عوارض مربوط به دفتر کارشناس رسمی دادگستری را در دو عنوان اخذ نمود.

در خاتمه تعدادی از آرای هیاتهای عمومی دیوان عدالت اداری کـه در مـوارد مشابه که اقدام بـه ابطال مصوبات شوراهای شهر کرده اند خدمتتان ارایه می‌گردد. لذا با توجه به کلیه موارد فوق و به استناد اصل 40 قانون اساسی و ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری تقاضای ابطال مصوبه اخذ خدمات شهری از سال 1383 تا 1392 با آخرین شماره تصویبی 1887 ـ 1392/11/02 را از آن مرجع عالیقدر دارد.»

در پی اخطار رفع نقصی که در اجرای ماده 81 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه‌ای که به شماره 1379 ـ 1393/10/06 ثبت دفتر اندیکاتور هیات عمومی شده اعلام کرده است که:

«قضات محترم دیوان عدالت اداری

احتراما حسب الوکاله تقدیمی از کانون کارشناسان رسمی دادگستری به ریاست آقای محمد زنگی آبادی در پاسخ به اخطاریه رفع نقص پرونده شماره 9309980900060687 به استحضار می‌رساند:

در پی درخواست آن مقام برای ارسال تصویب مصوبات بهای خدمات شهری مورد اعتراض، طی مکاتبه‌ای از شورای شهر کرمان تقاضای ارسال یک نسخه از متن مصوبات شد. اما متاسفانه شورای شهر کرمان تن ها اقدام به ارسال مصوبات تعیین کننده بهای خدمات شهری سال 1386 مصوب تاریخ 1385/11/03 به بعد کرده اند. با پیگیری مجدد و حضوری اعلام داشتند که مصوبات سال‌های گذشته در بایگانی موجود نیست ولی متاسفانه حاضر به همکاری و اشاره به این مورد در پاسخ کتبی خویش نشدند. لذا جهت اطلاع قضات دیوان عدالت اداری تعدادی از نامه‌هایی که از طرف شهرداری جهت اخذ عوارض خدمات شهری مربوط به سال‌های 1383 به بعد به گروهی از کارشناسان رسمی ارسال شده است خدمتتان به پیوست تقدیم می‌گردد و همین طور توجه قضات را به متن مصوبه شماره 2723ـ 1385/11/03 ردیف 35 جلب نموده که اشاره به افزایش مبلغ از 000/100 ریال به 000/200 ریال کرده است که این خود دال بر وجود مصوبات قبلی دارد. علاوه بر این شورا در پاسخ به نامه کانون اعلام داشته اند عوارض مربوط به دفاتر کارشناسان رسمی است حال آن که در متن مصوبات هیچ اشاره به دفاتر کارشناس رسمی نشده است و شهرداری نیز به صورت عام این عوارض را از کلیه کارشناسان مطالبه کرده است چه دارای دفترچه بوده اند یا خیر. در خاتمه خواهشمند است در صورت صلاحدید از سوی آن مقام مکاتبه‌ای با شورای شهر کرمان جهت ارسال متن کلیه مصوبات صورت گیرد امید است که همکاری بهتری با دیوان عدالت اداری صورت گیرد.

شماره و متن مصوبات مورد اعتراض که در اختیار کانون کارشناسان قرار گرفته است به شرح زیر می‌باشد:

1ـ مصوبه شماره 2723ـ 1385/11/03 قسمت مرتبط با شکایت = ردیف 35

2ـ مصوبه شماره 2379 ـ 1386/11/07 قسمت مرتبط با شکایت = ردیف 30

3ـ مصوبه شماره 2141ـ 1387/10/24 قسمت مرتبط با شکایت = ردیف 31

4ـ مصوبه شماره 2082ـ 1388/10/28 قسمت مرتبط با شکایت = ردیف 30

5 ـ مصوبه شماره 1839 ـ 1389/10/11 قسمت مرتبط با شکایت = ردیف 30

6 ـ مصوبه شماره 1895 ـ 1390/11/03 قسمت مرتبط با شکایت = ردیف 106

7 ـ مصوبه شماره 1729 ـ 1391/11/01 قسمت مرتبط با شکایت = ردیف 104

8 ـ مصوبه شماره 1887 ـ 1392/11/02 قسمت مرتبط با شکایت = ردیف 107 »

متن مصوبات مورد اعتراض به قرار زیر است:

«1ـ مصوبه شماره 2723ـ 1385/11/03 شورای اسلامی شهر کرمان

ردیف 35: کارشناسان رسمی دادگستری مبلغ از 000/100 ریال به 000/200 ریال افزایش یافت.

2ـ مصوبه شماره 2379 ـ 1386/11/07 شورای اسلامی شهر کرمان
3ـ مصوبه شماره 2141ـ 1387/10/24 شورای اسلامی شهر کرمان
4ـ مصوبه شماره 2082ـ 1388/10/28 شورای اسلامی شهر کرمان
5 ـ مصوبه شماره 1839 ـ 1389/10/11 شورای اسلامی شهر کرمان

در پاسخ به شکایت مذکور، رییس شورای اسلامی شهر کرمان به موجب لایحه شماره 2823ـ 1393/12/16 توضیح داده است که:

«رییس محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با سلام

در خصوص دادخواست خانم مینا تاج الدینی به وکالت از آقای محمد زنگی آبادی به پرونده شماره 93099809000606 به خواسته ابطال مصوبه‌های شورای اسلامی شهر کرمان مبنی بر دریافت عوارض بهای خدمات شهری موضوع تبصره 1 ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده نکاتی را جهت تنویرذهن قضات حضورتان معروض می‌دارم:

اولا: شهرداری سازمانی است مردمی که وظیفه تامین نیازهای خدماتی شهروندان را به عهده دارد و هزینه خدمات ارایه شده را با استفاده از مکانیزم های خاصی که بهای خدمات نامیده می‌شود از ساکنان حقیقی و حقوقی آن شهر اخذ می‌کند و بر اساس همین تعریف از شهرداری، طبیعی است که وظیفه آرامش و آسایش شهروندان و جلوگیری از هر گونه تهدیدی که سلامت شهروندان را به خطر اندازد به عهده شهرداری ها می‌باشد و در این راستا سالیانه مبالغ هنگفتی را صرف ارایه خدمات شهری تحت قالب‌های مختلف من جمله: جمع آوری زباله، تنظیف معابر، تجهیز و راه اندازی کشتارگاه، آسفالت معابر، اتوبوسرانی، ایجاد و تجهیز ایستگاه‌های آتش نشانی، ایجاد و توسعه فضای سبز و در یک جمله عمران و آبادانی شهر می‌گردد که چون شهرداری ها منبع دولتی ندارند و بایستی این هزینه ها را به صورت خودگردان تامین نمایند.

شورای اسلامی شهر کرمان حسب وظیفه ذاتی خود در سال 1382 پس از تصویب قانون اصلاح موادی از قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و چگونگی برقراری و وصول عوارض و سایر وجوه از تولیدکنندگان و ارایه دهندگان خدمات و کالاهای وارداتی موسوم به قانون تجمیع عوارض مصوب سال 1381 و بر اساس تبصره 1 ماده 5 قانون مارالذکر، پس از بحث و تبادل نظر و بررسی‌های کارشناسانه نسبت به وضع بهای خدمات شهری از صنوف و کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی اقدام و بر اساس ماده 16 آیین‌نامه اجرایی مصوبه را جهت طی مراحل قانونی به استانداری استان که دارای تفویض اختیار از سوی وزارت کشور بوده ارسال و پس از تایید در وقت مقرر و در راستای قانون جهت اطلاع عموم در روزنامه آگهی نموده است که عملکرد شهرداری کرمان بر اساس این قانون در خصوص اخذ بها خدمات شهری طی رای شماره 1400 هیات عمومی دیوان عدالت اداری مطابق با قانون و مقررات شناخته شد، لذا در مصوبه سال 1385 و 1386 چون در زمان این قانون (تجمیع عوارض بوده) ساری بوده قبلا به صورت کلی در هیات عمومی دیوان مورد تایید قرار گرفته است، پس از تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده که از مورخ 1387/07/01 جایگزین قانون تجمیع عوارض گردید، کلیه اقدامات و مصوبات شورای اسلامی شهر بر اساس تبصره 1 ماده 50 قانون مذکور (من جمله تایید وزارت کشور آگهی جهت اطلاع عموم و...) صورت و بدین وسیله مصوبه پس از طی مراحل قانونی در شهرداری کرمان ساری و جاری شده است. بدین ترتیب در خصوص رد ادعاهای وارده بایستی به استحضار برسانم.

ثانیا: اولین ایراد وارده بر این است که وکیل در دادخواست تقدیمی خود فقط عنوان نموده ابطال مصوبات شورای اسلامی شهر کرمان و هیچ اشاره‌ای به شماره یا عنوان مصوبه ننموده که این خود جای بسی تامل و تحقق است که هیات دیوان کدام مورد را بایستی رسیدگی نماید. لذا خواسته معلوم و منجز نمی باشد، اما علی ایحال شهرداری کرمان با توجه به استنادات وکیل به آرا متعدد صادره از دیوان عدالت اداری اقدام به پاسخ نموده است.

ثالثا: استناد وکیل مبنی بر اینکه محاسبه مالیات و دریافت آن توسط شورای اسلامی شهر ممنوع است صحیح می‌باشد ولی به این امر توجه ننموده که شهرداری به هیچ وجه مالیات دریافت نمی کند بلکه فقط بهای خدماتی را که شبانه روز به اشخاص حقوقی از جمله بانک ها، مطب پزشکان، دفاتر وکالت، کارشناسان و غیره ارایه می‌نماید، دریافت نموده و از آنجا که شهرداری ها نهادی خودگردان می‌باشند مبلغ این هزینه ها را بایستی از هر شخص حقیقی و حقوقی پرداخت نماید و شرعا و قانونا نیز صحیح نمی باشد که شهرداری این بهای خدمات را فقط از منازل مسکونی و یا مغازه های کوچک و... وصول و در جهت همه افراد استفاده نماید.

رابعا: استناد دیگر وکیل به آرا هیات عمومی صادره در خصوص ابطال مصوبه‌های شورای شهر، چند شهر دیگر بوده که در دفاع معروض می‌دارد که با کمی مداقه در متن آرا صادره به شماره 607 ـ 1375/06/02 و دادنامه شماره 162ـ 161ـ 1392/03/26 و دادنامه شماره 473ـ 1392/07/22 که مورد استناد وکیل می‌باشد کاملا محرز و مشخص است که موضوع مربوط به روابط موجر و مستاجر و تاسیس دفاتر کاری وکلا و سردفتران و کارشناسان در اماکن مسکونی بوده و هیچ ارتباطی به وضع این بهای خدمات نداشته است و عنوان های ابطال شده با عنوان بهای خدمات شهری مصوب شورای اسلامی شهر کرمان تناسبی نداشته و وضع آن قانونی است. ضمن اینکه در رای هیات عمومی به شماره 219 ـ 1391/04/26 در پرونده کلاسه 89/69 شهرداری دزفول نیز به صراحت ذکر گردیده که اخذ عوارض به عنوان بهای خدمات شهری منع قانونی ندارد، لذا محرز و مشخص است که بهای خدمات شهری مصوب شورای اسلامی شهر کرمان مطابق با نظر قضات می‌باشد و موجبی جهت نقض آن وجود ندارد. حال با توجه به مراتب فوق تقاضای رسیدگی و رد دادخواست تقدیمی مستدعی است. ضمنا مستدعی است در صورت نیاز کارشناسان شورا و شهرداری کرمان جهت ارایه توضیحات تکمیلی و ارایه مدارک و مستندات در آن هیات حضور یابند.»

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1396/02/26 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

به موجب بند 26 ماده 71 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور مصوب سال 1375 با اصلاحات بعدی، تصویب نرخ خدمات ارایه شده توسط شهرداری و سازمان‌های وابسته به آن با رعایت آیین‌نامه مالی و معاملاتی شهرداری ها از جمله وظایف شورای اسلامی شهر می‌باشد. نظر به اینکه شهرداری و سازمان‌های وابسته به کارشناسان رسمی دادگستری خدمات مستقیمی ارایه نمی دهند بنابراین وضع بهای خدمات شهری برای کارشناسان رسمی دادگستری در مصوبات مورد اعتراض خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر کرمان تشخیص می‌شود و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی