رای شماره 3013325 هیات تخصصی مالیاتی، بانکی دیوان عدالت اداری...

هیات تخصصی مالیاتی، بانکی

* شماره پرونـده: هـ ت/ 0200165

شماره دادنامه سیلور: 140231390003013325 تاریخ:1402/11/18

* شاکی: آقای بهرام صدوقیان زاده

* طرف شکایت: سازمان بورس و اوراق بهادار

* موضوع شکایت و خواسته: ابطال دستورالعمل موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار موضوع صورتجلسه 1386/05/08

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* شاکی دادخواستی به طرفیت سازمان بورس و اوراق بهادار به خواسته ابطال دستورالعمل موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار موضوع صورتجلسه 1386/05/08 به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:

دستورالعمل موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار موضوع صورتجلسه 1386/05/08

مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار: در راستای حمایت از حقوق و منافع سرمایه گذاران و سامان دهی و توسعه بازار اوراق بهادار و نظر به ضرورت نظارت عالیه بر امور و با هدف اجرای مفاد بند 1 ماده 4 و بندهای 8، 11، 12، 18، 19، ماده 7 قانون بازار اوراق بهادار مقرر گردید سازمان بورس و اوراق بهادار موسساتی را از بین موسسات حسابرسی به عنوان "موسسات حسابرسی معتمد" برای استفاده اشخاص حقوقی تعیین نماید.

دستورالعمل موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار

مصوبه جلسه 1386/05/08 و اصلاحیه‌های مورخ 1390/11/17 و 1392/04/31 شورای عالی بورس و اوراق بهادار

در اجرای بیست و چهارمین مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار مورخ 1385/11/23، این دستورالعمل تحت عنوان "دستورالعمل موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار" که از این پس به اختصار دستورالعمل نامیده می‌شود در تاریخ 1386/05/08 به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار رسید و در تاریخ 1390/11/17 و 1392/04/31 اصلاح شد.

فصل اول: تعریف اصطلاحات

ماده 1ـ اصطلاحات و واژه‌هایی که در این دستورالعمل به کار رفته است دارای معانی زیر می‌باشد:

1ـ سازمان: سازمان بورس و اوراق بهادار است که به موجب ماده 5 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه 1384 تشکیل شده است و از این پس به اختصار "سازمان" نامیده می‌شود.

2ـ جامعه: جامعه حسابداران رسمی ایران است که به موجب ماده واحده قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه‌ای حسابداران ذی‌صلاح به عنوان حسابدار رسمی مصوب 1372 تشکیل گردیده است که از این پس به اختصار "جامعه" نامیده می‌شود.

3ـ کمیته: منظور کمیته‌ای است که مطابق ماده 3 این دستورالعمل تشکیل می‌شود.

4ـ موسسه حسابرسی معتمد: موسسه حسابرسی معتمد سازمان است که بر اساس ضوابط این دستورالعمل مورد پذیرش قرار می‌گیرد و در فهرست موسسات حسابرسی معتمد سازمان درج می‌شود.

فصل دوم: پذیرش موسسات حسابرسی معتمد

ماده 2ـ هر موسسه حسابرسی عضو جامعه می‌تواند با احراز شرایط زیر، پس از موافقت سازمان در فهرست موسسات حسابرسی معتمد قرار گیرد:

1ـ از مدت عضویت آن در جامعه حداقل یک سال گذشته باشد.

2ـ حداقل دارای سه شریک باشد و هر یک از شرکای موسسه حداقل 10 گزارش حسابرسی صورت‌های مالی را طی سه سال قبل از تاریخ درخواست امضا کرده باشند. همچنین حداقل 3 نفر از شرکای موسسه باید حداقل 10 گزارش حسابرسی صورت‌های مالی را طی سه سال اخیر در موسسه حسابرسی متقاضی پذیرش امضا کرده باشند.

3ـ هیچ یک از شرکای موسسه نباید مالکیت بیش از 51 درصد سهم‌الشرکه را دارا باشند.

4ـ موسسه باید به تایید جامعه از سیستم کنترل داخلی مطلوب برخوردار باشد.

5 ـ تعداد کارکنان حرفه‌ای تمام وقت موسسه نبایدکمتر از 15 نفر باشد.

6 ـ موسسه حسابرسی باید دارای کارکنان حرفه‌ای تمام وقت متناسب با حجم فعالیت خود بوده و ترکیب کارکنان آن از نظر رده‌های حرفه‌ای مختلف مطابق ضـوابط و مقررات جامعه از جمله مقررات آیین‌نامه ســـقف مجاز ارایه خدمات تخصصی و حرفه‌ای توسط اعضای جامعه و دستورالعمل‌های اجرایی آن، به تشخیص کمیته جوابگوی حفظ کیفیت کار حسابرسی باشد. همچنین تعداد کارکنان حرفه‌ای موسسه با سابقه کار حسابرسی زیر 2 سال بعد از اخذ مدرک کارشناسی نباید از 40 درصد مجموع کارکنان حرفه‌ای آن تجاوز کند.

7ـ اسامی کارکنان آن به طور منظم در فهرست بیمه و فهرست مالیات موسسه حسابرسی درج شود.

8 ـ امتیاز موسسه حسابرسی از نقطه نظر (الف) کنترل کیفیت در سطح موسسه (احراز شرایط موسسه حسابرسی عضو جامعه) و (ب) کنترل کیفیت سطح کار حسابرسی (اجرای کار حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی و آیین رفتار حرفه‌ای)، که از طرف جامعه اعلام می شــود از حد نصــاب امتیاز در نظر گرفته شــده توســط هیات مدیره سازمان برای موسسات حسابرسی معتمد، کمتر نباشد.

9ـ موسسه حسابرسی متقاضی پذیرش و شرکا و مدیران آن فاقد سابقه تخلفات و تنبیه‌های انضباطی موضوع بندهای 3 تا 6 ماده 36 اساسنامه جامعه (مصوب شهریور 1378 و اصلاحات بعدی) باشند یا حداقل یک سال از زمان پایان دوره تعلیق یا دوره محکومیت آن‌ها ســپری شــده باشــد. همچنین در صــورت دارا بودن ســابقه تخلفات و تنبیه‌های انضباطی موضوع بندهای 3 تا 7 ماده 16 این دستورالعمل، دوره محکومیت آن‌ها سپری شده باشد.

10ـ شرکا و مدیران موسسه حسابرسی متقاضی پذیرش، جز شرکا و مدیران متخلف موسسات حسابرسی حذف شده از فهرست موسسات حسابرسی معتمد نباشند.

تبصره1. ملاک درج نام موسسه حسابرسی در فهرست موسسات حسابرسی معتمد، تاریخ صدور موافقتنامه سازمان مبنی بر پذیرش موسسه حسابرسی به عنوان موسسه حسابرسی معتمد است.

تبصره2. موسسات حسابرسی پس از پذیرش به عنوان موسسات حسابرسی معتمد، همواره باید حد نصاب امتیاز کنترل کیفیت در سطح موسسه و کار حسابرسی (موضوع بند 8 این ماده) را کسب کنند، در غیر این صورت از فهرست موسسات حسابرسی معتمد حذف خواهند شد.

تبصره3. در مواردی که شریک یا مدیر موسسه، امضا کننده گزارش حسابرسی یا مسیول کار موضوع تخلف نباشد، مشمول بند 10 این ماده نخواهد بود.

تبصره4. سازمان حسابرسی ـ که تن ها سازمان حسابرسی دولتی محسوب می‌شود ـ جز موسسات حسابرسی معتمد سازمان شناخته می‌شود. شرکا یا مدیران در این دستورالعمل، به مدیران مسیول کار در سازمان حسابرسی نیز اطلاق می‌گردد.

تبصره5. کلیه موسسات حسابرسی که به موجب مقررات قبلی جز موسسات حسابرسی معتمد سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده اند، به عنوان موسسه حسابرسی معتمد سازمان پذیرفته می‌شوند، و حداکثر ظرف یک سال از تاریخ تصویب این دستورالعمل مهلت دارند وضعیت خود را با شرایط مقرر در این ماده تطبیق دهند.

تبصره6. بنا به دستور رییس شورای عالی بورس و اوراق بهادار، جامعه ظرف 30 روز از تاریخ صدور رای قطعی و نهایی توسط هیات عالی انتظامی، نتایج آرا صادره در خصوص موسسات حسابرسی معتمد و موسسات حسابرسی متقاضی پذیرش را به سازمان اعلام می‌نماید.

تبصره7. در مواردی که شرکای موسسات حسابرسی معتمد از این موسسات حسابرسی جدا شوند و موسسه حسابرسی جدید تاسیس نمایند، موسسه حسابرسی جدید از محدودیت موضوع بند 1 این ماده مستثنی است، مشروط به این که حداقل دو نفر از شرکای موسسه حسابرسی به مدت بیش از یک سال جز شرکای قبلی موسسات حسابرسی معتمد باشند.

تبصره 8. در صورتیکه موسسات حسابرسی معتمد موجود، برنامه مشخصی برای توسعه و افزایش تعداد شرکا داشته باشند، با تایید سازمان تا 2 سال از تاریخ تصویب این ماده مهلت دارند تا حدنصاب مقرر در بند 3 این ماده را احراز نمایند.

ماده 3ـ در راستای اجرای این دستورالعمل، کمیته‌ای متشکل از 5 نفر حسابدار رسمی دارای حداقل 5 سال سابقه مدیر ارشد حسابرسی به انتخاب هیات مدیره سازمان تشکیل می‌شود. از 5 عضو کمیته، یک عضو به پیشنهاد جامعه و تایید هیات مدیره سازمان، یک عضو به پیشنهاد سازمان حسابرسی و تایید هیات مدیره سازمان و سه عضو دیگر نیز به طور مستقیم توسط هیات مدیره سازمان انتخاب خواهند شد. نحوه انجام وظایف و اداره جلسات آن در چهارچوب مفاد این دسـتورالعمل، به موجب دسـتورالعمل اجرایی خواهد بود که به پیشـنهاد کمیته به تصـویب هیات مدیره سـازمان می‌رسد.

ماده 4ـ موسسات حسابرسی متقاضی پذیرش به عنوان موسسات حسابرسی معتمد باید تقاضای پذیرش خود را مطابق فرم‌هایی که توســط ســازمان برای این منظور طراحی می شــود، به همراه اســناد و مدارک مورد نیاز برای اثبات احراز شرایط پیش بینی شده در ماده 2 این دستورالعمل و همچنین اطلاعات مشروحه زیر به سازمان تسلیم کنند:

الف ـ فهرست تمام اشخاصی که ظرف سه سال قبل از ارایه درخواست پذیرش برای آن‌ها خدمات حسابرسی انجام داده و گزارش حسـابرسـی صـادر کرده و همچنین مشـتریانی که برای آن‌ها خدمات تخصـصـی و حرفه‌ای غیر حسابرسی، ارایه نموده اند، با ذکر مشخصات سهامداران عمده آن‌ها

ب ـ فهرست قراردادهای حسابرسی، مشاورهای و سایر خدمات حرفهای و تخصصی در جریان،

پ ـ صورت ریز ساعات رسیدگی و حق‌الزحمه قراردادها بر حسب خدمات حسابرسی و خدمات تخصصی و حرفه‌ای غیرحسابرسی برای هر یک از اشخاص طی دو سال اخیر،

ت ـ بیانیه سیاست‌های کنترل کیفیت موسسه در خصوص خدمات حسابرسی و خدمات تخصصی و حرفه‌ای غیر حسابرسی،

ث ـ فهرست تمام کارکنان حرفه‌ای موسسه حسابرسی با ذکر خلاصه مشخصات و سوابق مورد تایید جامعه.

ج ـ سایر اطلاعات مربوط به ارایه خدمات حسابرسی به مشتریان که بنا به تشخیص سازمان برای حفظ منافع عمومی و حمایت از سرمایه گذاران ضروری باشد، و

چ ـ تاییدیه جامعه مبنی بر احراز شرایط موسسات حسابرسی عضو جامعه، و نداشتن سابقه تخلف و محکومیت به شرح بند 9 ماده 2 این دستورالعمل.

تبصره1. ارایه بیانیه سیاست‌های کنترل کیفیت موسسه برای موسسات حسابرسی عضو جامعه، متعاقب صدور دستورالعمل جامعه، حداکثر ظرف مدت 6 ماه از تاریخ تصویب دستورالعمل مزبور الزامی است.

تبصره2. کلیه موسسات حسابرسی معتمد موظفند طی نامه‌ای، به جامعه مجوز لازم را اعطا نمایند تا در صورت درخواست اطلاعات مورد نیاز سازمان طبق این دستورالعمل در خصوص موسسات حسابرسی معتمد، اطلاعات مذکور از سوی جامعه در اختیار سازمان قرار گیرد. همچنین موسسات حسابرسی معتمد موظفند رونوشتی از نامه مذکور را همزمان به سازمان ارسال نمایند.

تبصره3. اطلاعات دریافتی موضوع این ماده از موسسات حسابرسی متقاضی پذیرش توسط سازمان جز اطلاعات محرمانه تلقی خواهد شد.

ماده 5 ـ سازمان باید تقاضای موسسه حسابرسی متقاضی پذیرش را همراه با اسناد و مدارک مربوط، ظرف مدت 10 روز از تاریخ دریافت، جهت بررسی و تصمیم گیری به دبیرخانه کمیته ارسال کند. دبیرخانه کمیته نیز باید موضوع را حداکثر ظرف 15 روز پس از تکمیل مدارک در جلسه کمیته مطرح کند و تصمیمات کمیته در خصوص رد یا قبول تقاضای پذیرش موسسه حسابرسی (با ذکر دلایل در صورت رد تقاضا) را ظرف حداکثر 10 روز پس از تاریخ تشکیل جلسه به سازمان گزارش نماید.

ماده 6 ـ چنانچه سـازمان یا دبیرخانه کمیته، فرم‌های تقاضـای تکمیل شـده و مدارک ارسـالی را برای پذیرش موسـسـه حسابرسی متقاضی ناقص تشخیص دهد، باید موضوع را ظرف مدت دو هفته به ترتیب از تاریخ ثبت درخواست در سازمان یا ارسال به دبیرخانه کمیته، به موسسه حسابرسی متقاضی پذیرش اعلام کند.

ماده 7ـ سازمان باید بر اساس تصمیمات کمیته، موافقت یا عدم موافقت خود را با پذیرش موسسه حسابرسی متقاضی (با ذکر دلایل در صورت رد تقاضا) حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ کسب نظر کمیته، به موسسه حسابرسی مذکور اعلام نماید.

تبصره. در صورتی که موسسه حسابرسی متقاضی پذیرش نسبت به رد تقاضای خود اعتراض نماید، کمیته موظف است ظرف 15 روز از تاریخ دریافت اعتراض، آن را بررسی و نتیجه را به سازمان گزارش نماید و سازمان نیز باید ظرف 10 روز از تاریخ کسب نظر کمیته، تصمیم نهایی خود را به موسسه حسابرسی اعلام کند.

ماده 8 ـ موسسات حسابرسی معتمد پس از پذیرش و قبل از درج نام آن‌ها در فهرست موسسات حسابرسی معتمد، باید طی تعهدنامه‌ای، رعایت کلیه مفاد این دستورالعمل را تعهد نمایند.

تبصره. موسسات حسابرسی معتمد باید لزوم ارسال مکاتبات، اطلاعات و مستندات موضوع این دستورالعمل به سازمان را در قراردادهای حسابرسی با شرکت مورد حسابرسی پیش بینی نمایند.

ماده 9ـ موسسات حسابرسی معتمد مکلفند در گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی که طبق اصول و ضوابط حسابرسی و با رعایت قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 تهیه می‌شود نسبت به صورت‌های مالی سالانه و میان دوره‌ای 6 ماهه رسیدگی شده، درباره موارد زیر صریحا اظهارنظر نمایند:

الف ـ رعایت استانداردهای حسابداری درتهیه و ارایه صورت‌های مالی اساسی و یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی مزبور،

ب ـ رعایت ضوابط و مقررات سازمان، و

پ ـ عدم رعایت قوانین و مقررات تجاری، مالیاتی و سایر قوانین و مقررات مرتبط با فعالیت واحد مورد رسیدگی.

تبصره1. موسسات حسابرسی معتمد سازمان در چهارچوب استانداردهای حسابرسی مکلفند علاوه بر اظهارنظر حرفه‌ای خود نسبت به صورت‌های مالی سالانه، نسبت به سایر موارد مقرر در دستورالعمل اجرایی ماده 45 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، در گزارش‌های حســابرس مســتقل و بازرس قانونی یا به صــورت گزارش جداگانه یا ویژه برای استفاده سازمان نیز اظهارنظر کنند.

تبصره2. چک لیست رعایت مجموعه مقررات سازمان، باید از طریق سازمان با همکاری جامعه و سازمان حسابرسی تهیه شود و در اختیار موسسات حسابرسی معتمد قرار گیرد.

تبصره3. سازمان باید کلیه بخشنامه‌ها و مقررات مربوطه را کتبا یا از طریق سایت اینترنتی رسمی خود در اختیار جامعه، سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی معتمد قرار دهد.

تبصره4. سازمان محتوای اطلاعات مورد نیاز خود از گزارش‌های ویژه موسسات حسابرسی معتمد را تعیین خواهد نمود و این موسسات موظفند بر اساس آن اقدام نمایند.

فصل سوم: اشخاص حقوقی مشمول حسابرسی موضوع این دستورالعمل

ماده 10ـ اشخاص حقوقی زیر مکلفند حسابرس مستقل و بازرس قانونی خود را از میان سازمان حسابرسی یا موسسات حسابرسی عضو جامعه که در فهرست موسسات حسابرسی معتمد درج شده اند، و از توانایی لازم متناسب با اندازه شرکت برخوردار هستند، انتخاب نمایند:

الف ـ شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان یا متقاضی پذیرش در بورس اوراق بهادار یا بازارهای خارج از بورس،

ب ـ شرکت‌های فرعی شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان یا متقاضی پذیرش در بورس اوراق بهادار یا بازارهای خارج از بورس

پ ـ شرکت‌های سهامی عام با عرضه عمومی،

ت ـ نهادهای مالی موضوع قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران شامل شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های سرمایه گذاری، صندوق‌های سرمایه گذاری، شرکت‌های تامین سرمایه، صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های هلدینگ، بورس‌ها، بازارهای خارج از بورس، شرکت‌های سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، و

ث ـ حسابرسی طرح‌هایی که متقاضی انتشار عمومی اوراق مشارکت مشمول ثبت نزد سازمان هستند.

تبصره1. ضوابط تشخیص شرکت‌های فرعی با توجه به استانداردهای حسابداری تعیین می‌شود.

تبصره2. موسسات حسابرسی و شرکا یا مدیران مسیول کار حسابرسی هر یک از اشخاص حقوقی فوق مجاز نیستند بعد از گذشت 4 سال متوالی، مجددا سمت حسابرس مستقل و بازرس قانونی شرکت مذکور را بپذیرند. پذیرش مجدد حسابرسی اشخاص مذکور پس از سپری شدن حداقل 2 سال از پایان دوره 4 ساله مزبور مجاز است.

ضمنا در صورت خروج شرکا یا مدیران از موسسه قبلی، شریک یا مدیر مسیول کار در دوره 4 سال قبل، نمی تواند تا 2 سال با حضور به عنوان شریک یا مدیر در موسسه حسابرسی دیگر سمت مزبور را قبول کند.

شروع این مهلت از تاریخ تصویب این دستورالعمل خواهد بود.

تبصره3: بمنظور تعیین توانایی موسسات حسابرسی معتمد متناسب با اندازه شرکت ها، سازمان موظف است تا بهمن ماه هر سال نسبت به طبقه بندی موسسات حسابرسی معتمد اقدام نموده و نتایج را اعلام نماید.

تبصره4: معیارهای تعیین اندازه شرکت ها، توسط سازمان اعلام می‌گردد و موسسات حسابرسی معتمد مکلف هستند بر اساس طبقه موسسه و معیارهای اعلام شده توسط سازمان، اقدام به پذیرش کار حسابرسی نمایند.

تبصره5. موسساتی که حداقل دارای 20 شریک بوده و هیچ یک از شرکا بیش از 20 درصد سهم‌الشرکه را دارا نباشند، بر اساس ضوابطی که سازمان تعیین می‌نماید می‌توانند شرایط مقرر در تبصره 2 این ماده را با تغییر تیم رسیدگی کننده و شرکای مسیول کار احراز نمایند.

فصل چهارم: نظارت بر موسسات حسابرسی معتمد

ماده 11ـ در راستای حمایت از حقوق سرمایه گذاران و با هدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و همچنین حصول اطمینان از رعایت اصول و ضوابط حرفه‌ای و مفاد این دستورالعمل، سازمان به شرح زیر بر کار حرفه‌ای موسسات حسابرسی معتمد نظارت مستمر دارد:

الف ـ کمیته مجاز است به منظور حصول اطمینان از احراز شرایط مورد نظر در این دستورالعمل توسط موسسات حسابرسی متقاضی پذیرش و حفظ شرایط مذکور پس از پذیرش توسط موسسات حسابرسی معتمد و همچنین حصول اطمینان از رعایت مقررات سازمان، حاکم بر فعالیت موسسات حسابرسی معتمد، با موسسات حسابرسی و جامعه مکاتبه و از آن‌ها اطلاعات، اسناد و مدارک درخواست نماید. سازمان می‌تواند در صورت لزوم، در چهارچوب موارد فوق راسا یا از طریق کار گروه کنترل کیفیت جامعه به محل موسسات حسابرسی مراجعه و از آن‌ها بازرسی کند.

ب ـ کنترل کیفیت پرونده حسابرسی اشخاص حقوقی مشمول حسابرسی موضوع این دستورالعمل، به منظور اعمال نظارت حرفه‌ای بر کار موسسات حسابرسی معتمد عضو جامعه و سازمان حسابرسی به ترتیب از طریق کار گروه کنترل کیفیت جامعه و کمیته کنترل کیفیت سازمان حسابرسی صورت میگیرد. در جامعه و سازمان حسابرسی برای موارد ارجاعی از سوی سازمان یک کمیته کنترل کیفیت ویژه مرکب از پنج نفر حسابدار رسمی، با امکان حضور 2 نماینده از سوی سازمان تشکیل شود.

پ ـ در مواردی که کمیته موضوع ماده 3 مستقیما، یا بنا به اطلاع واحدهای نظارت سازمان و یا بر اساس شکایات واصله نسبت به گزارش حسابرسی، به مواردی حاکی از عدم رعایت استانداردهای حسابرسی و سایر اصول و ضوابط حرفه‌ای یا هرگونه سوال و ابهامی در این خصوص برخورد نماید، موضوع را کتبا به جامعه یا سازمان حسابرسی حسب مورد اطلاع داده تا پرونده و مدارک حسابرسی در ارتباط با شرکت مزبور ظرف مهلت 30 روز توسـط کار گروه یا کمیته کنترل کیفیت یاد شـده در بند "ب" این ماده رسـیدگی و نتیجه به سـازمان گزارش شود.

تبصـره 1.بنا به دســتور رییس شــورای عالی بورس و اوراق بهادار، جامعه گزارش امتیازات کنترل کیفیت در ســطح موسسه و سطح کار حسابرسی هر سال را بر حسب امتیاز کسب شده از کل امتیاز حداکثر تا پایان فروردین ماه سال بعد به سازمان اعلام می‌نماید و در مواردی که موسسه حسابرسی معتمد طی سال، شرایط مقرر در این دستورالعمل را از دست دهد، همزمان نام موسسه حسابرسی را با ذکر مورد (موارد) به اطلاع سازمان می‌رساند.

تبصره2. بنا به دستور رییس شورای عالی بورس و اوراق بهادار، جامعه نتیجه ارزیابی‌های خود در خصوص رعایت آیین‌نامه سقف مجاز ارایه خدمات تخصصی و حرفه‌ای توسط موسسات حسابرسی معتمد در هر سال را تا آخر فروردین ماه سال بعد به سازمان ارسال می‌نماید.

تبصره3. مهلت مقرر در بند "پ"، در شرایط خاص با ذکر دلیل به درخواست جامعه یا سازمان حسابرسی تا 30 روزدیگر نیز قابل تمدید خواهد بود. در صورت عدم اعلام نتیجه ظرف مهلت مقرر در این ماده، موارد اعلام شده از سوی کمیته موضوع ماده 3 قطعی تلقی خواهد شد.

ماده 12ـ بر اسـاس ماده 31 اسـاسـنامه جامعه، حداقل تناوب کنترل کیفیت در سـطح موسـسـه (احراز شـرایط موسـسـه حسابرسی معتمد)، کنترل کیفیت در سطح کار حسابرسی (در اجرای کار حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی و آیین رفتار حرفه‌ای) و ارزیابی رعایت آیین‌نامه سقف مجاز ارایه خدمات حرفه‌ای توسط موسسات حسابرسی معتمد هر سال یکبار می‌باشد.

فصل پنجم: استقلال

ماده 13ـ موسسات حسابرسی معتمد در خصوص حفظ استقلال حرفه‌ای، علاوه بر ضوابط آیین رفتار حرفه‌ای جامعه یا سازمان حسابرسی حسب مورد، ملزم به رعایت موارد زیر می‌باشند:

الف ـ موسسه حسابرسی معتمد (شامل موسسه، شرکا، مدیران یا حسابداران رسمی آن) مجاز نیست در سرمایه و منافع واحد مورد رسیدگی شریک و سهیم بوده، یا با واحد مزبور معاملات بازرگانی و انتفاعی داشته یا همزمان با ارایه خدمات حسابرسی مستقل و بازرس قانونی به یک صاحبکار (1) خدمات مالی و حسابداری، (2) مشاوره مدیریت مالی و مالیاتی، (3) طراحی و پیاده سازی سیستم، (4) ارزیابی سهام، (5) خدمات حسابرسی داخلی، (6) سـایر خدماتی که کمیته تعیین می‌کند، ارایه نماید و یا از طرف آن واحد وکالت حضـور در جلسـات هیات مدیره داشته باشد. همچنین گزارش موسسه حسابرسی معتمد در صورت عدم رعایت این ضابطه، معتبر نیست و به نفع واحد مزبور قابل استناد نخواهد بود.

تبصره1. در صــورتی که موسسـه حسابرسی معتمد قبل از انتخاب، عهده دار ارایه خدمات مشـاوره ای و طراحی سیستم‌های مالی به صاحب کار شده باشد، باید ضمن اعلام مراتب به سازمان (قبل از شروع عملیات حسابرسی) و رعایت دقیق اصول و ضوابط حرفه‌ای، به‌گونه‌ای عمل کند که به صلاحیت حرفه‌ای و استقلال وی خدشه وارد نشود.

تبصره2. در صورتی که موسسه حسابرسی معتمد به شرکتی، خدمات طراحی سیستم حسابداری ارایه نماید، پذیرش حسابرسی صاحبکار مزبور دو سال بعد از استقرار و راه اندازی کامل سیستم مزبور مجاز خواهد بود.

تبصره3. موسسه حسابرسی معتمد مجاز نیست تا دو سال از تاریخ نقل و انتقال سهام شرکتی که قیمت گذاری آن را به عهده داشته است، حسابرسی آن شرکت را بپذیرد.

ب ـ موسسه حسابرسی معتمد و شرکای آن، همسر و اشخاص تحت ولایت، وصایت و قیمومت شرکای مذکور، مدیران، سرپرستان و حسابرسان ارشد موسسه مجاز نیستند در هیچ یک از واحدهای مورد رسیدگی موسسه حسابرسی معتمد، مدیر یا سهامدار باشند.

تبصره1. موسسات حسابرسی معتمد موضوع این دستورالعمل مکلفند لیست اسامی شرکت‌های مورد حسابرسی را که به شرح فوق جهت حفظ استقلال، حق دارا بودن سهام آن را ندارند، تحت عنوان "فهرست رعایت استقلال" تهیه و به سازمان ارایه نمایند.

تبصره2. موسسه حسابرسی معتمد در صورتی که در مراحل بعدی به عنوان حسابرس مستقل و بازرس قانونی یک شرکت پذیرفته شده در بورس انتخاب شود، باید نام و مشخصات شرکت جدید را در "فهر ست رعایت استقلال" اعلام کند تا کلیه شرکا، مدیران، سرپرستان و حسابرسان ارشد در صورت دارا بودن سهام آن شرکت حداکثر ظرف مدت 3 ماه نسبت به فروش سهام خود در آن شرکت اقدام کنند.

پ ـ موسسات حسابرسی معتمد نباید تا 3 سال حسابرسی شرکت‌هایی را بپذیرند که مدیران و شرکای آن موسسات قبلا در آن شرکت ها شاغل بوده اند. همچنین موسسات حسابرسی معتمد مجاز نیستند تا 3 سال حسابرسی شرکت‌هایی را بپذیرند که شرکای آن موسسه حسابرسی قبلا به عنوان مدیر و سرپرست ارشد در موسسات حسابرسی و یا در سازمان حسابرسی مسیولیت انجام حسابرسی آن شرکت ها را عهده دار بوده اند.

ماده 14ـ در صورتیکه اشخاص حقوقی موضوع ماده 10 این دستورالعمل حسابرس مستقل و بازرس قانونی انتخابی را قبل از پایان چهار سال متوالی تغییر دهند باید مراتب را با ذکر دلیل به اطلاع سازمان برسانند. شروع اولین دوره این مهلت از تاریخ تصویب این دستورالعمل خواهد بود.

ماده 15ـ تحصیل بیش از 25 درصد درآمدهای موسسه حسابرسی معتمد از یک صاحبکار یا گروه صاحبکار خاص در یک سال مالی مجاز نیست.

فصل ششم: ضمانت اجرایی

ماده 16ـ موسسات حسابرسی معتمد در صورت عدم رعایت مفاد این دستورالعمل و سایر ضوابط و مقررات حاکم بر فعالیت آن‌ها، به پیشنهاد کمیته و بر اساس موارد پیش بینی شده در جدول پیوست با تایید سازمان مشمول اقداماتی به شرح زیر خواهند بود:

1. تذکر با درج در پرونده

2. اخطار با درج در پرونده

3. عدم پذیرش کار و قرارداد جدید

4. عدم امکان تصدی سمت شریک و مدیر در موسسات حسابرسی معتمد تا یکسال

5. عدم امکان تصدی سمت شریک و مدیر در موسسات حسابرسی معتمد برای بیش از یکسال

6. حذف از فهرست موسسات حسابرسی معتمد تا مدت یکسال

7. حذف از فهرست موسسات حسابرسی معتمد برای بیش از یکسال

تبصره1. اقدامات انضباطی سایر مراجع ذی‌صلاح از جمله جامعه، مانع از اجرای اقدامات مقرر در این ماده نمی شود.

تبصره2. آرای انضباطی ردیف‌های 1 و 2 این ماده، علاوه بر موسسه، به شرکای متخلف نیز تسری یافته و در سوابق آن‌ها درج می‌گردد.

تبصره3: آرای انضباطی صادره حسب مورد به نحو مقتضی از طریق سایت رسمی سازمان به اطلاع عموم می‌رسد.

9ـ تبصره4: شرکای موسسات حسابرسی که به دلیل کیفیت گزارش‌ها طبق ردیف 7 این ماده از فهرست موسسات حسابرسی معتمد حذف شده اند نمی توانند تا سپری شدن حداقل 2 سال از تاریخ حذف، به عنوان شریک در موسسات معتمد سازمان فعالیت نمایند.

فصل هفتم: سایر مقررات

ماده 17ـ مو سسات حسابرسی معتمد باید علاوه بر رعایت ضوابط و مقرراتی که در مورد تشکیل، اداره و نحوه فعالیت موسسات حسابرسی توسط سازمان، جامعه و سایر مراجع ذی‌صلاح وضع می‌شود، مقررات این دستورالعمل را نیز رعایت کنند.

ماده 18ـ موسسات حسابرسی معتمد باید هرگونه تغییر در شرکا و مدیران خود را ظرف مدت یک ماه کتبا به سازمان اعلام نمایند. سازمان پس از بررسی تغییر ترکیب شرکا و مدیران موسسه حسابرسی معتمد، نسبت به تداوم درج نام موسسه حسابرسی در فهرست موسسات حسابرسی معتمد یا حذف آن از فهرست مزبور تصمیمات لازم را اتخاذ خواهد کرد.

تبصره1. موسسات حسابرسی معتمد نمی توانند شرکا و مدیران موسسات حسابرسی که از فهرست موسسات حسابرسی معتمد حذف شده اند، را حداقل برای مدت محکومیت بعنوان شریک یا مدیر حسابرسی بکار گیرند.

بکارگیری مجدد این افراد بعنوان شریک یا مدیر حسابرسی با پیشنهاد کمیته و تایید هیات مدیره سازمان انجام می‌شود.

تبصره 2.در صورت ورود شریک جدید، موسسه مکلف است حداکثر ظرف یکماه از تاریخ ثبت صورتجلسه مجمع در روزنامه رسمی، مشخصات و سوابق شریک جدید را به همراه تاییدیه جامعه مبنی بر نداشتن سابقه تخلف و محکومیت به شرح بند 9 ماده 2 این دستورالعمل را جهت بررسی در کمیته به سازمان ارسال نماید. در هر صــورت تا زمانی که شریک جدید مورد تایید سازمان قرار نگرفته است، نمی تواند گزارش‌های مربوط به اشخاص ماده 10 این دستورالعمل را امضا نماید.

تبصره3. شریک یا مدیر جدید باید حداقل 10 گزارش حسابرسی صورت‌های مالی طی 2 سال اخیر امضا نموده باشد.

تبصره4. در صورتی که تعداد شرکا به یک شریک کاهش یابد، نام موسسه از فهرست موسسات حسابرسی معتمد حذف خواهد شد. همچنین در صورتی که تعداد شرکا به دو شریک کاهش یابد، موسسه حداکثر 6 ماه از تاریخ صورتجلسه مجمع خروج شریک فرصت دارد تا نسبت به تکمیل حداقل تعداد شرکا اقدام نماید؛ در غیر اینصورت نام موسسه از فهرست موسسات حسابرسی معتمد حذف خواهد شد.

تبصره5. در صورت تغییر مکرر شرکا یا در صورتیکه موسسه طی 2 سال به مدت 9 ماه غیرمتوالی دارای کمتر از سه شریک باشد، مشمول آرای انضباطی موضوع ماده 16 دستورالعمل خواهد شد.

ماده 19ـ در صورتیکه موسسه حسابرسی معتمد به مدت دو سال متوالی هیچ شرکت مشمول ماده 10 این دستورالعمل را حسابرسی ننماید از فهرست موسسات حسابرسی معتمد سازمان حذف خواهد شد. موسسه مذکور حداقل پس از گذشت یکسال از تاریخ حذف، می‌تواند درخواست پذیرش مجدد ارایه نماید.

ماده 20ـ موسسات حسابرسی معتمد باید رونوشت نامه ارسال گزارش‌های خود در خصوص حسابرس مستقل و بازرس قانونی، بررسی اجمالی صورت‌های مالی میان دوره‌ای، حسابرسی اطلاعات مالی آتی و افزایش سرمایه مربوط به اشخاص حقوقی مشمول حسابرسی طبق این دستورالعمل را در تاریخ صدور آن به سازمان ارایه کنند.

ماده 21ـ موسسات حسابرسی معتمد باید اطلاعات درخواستی توسط سازمان به شرح زیر را به طریقی که سازمان اعلام می‌نماید ارسال نمایند:

الف ـ اطلاعات موضوع ماده 4 دستورالعمل در خصوص وضعیت فعالیت موسسه و شرکای آن را برای دوره‌های شش ماهه اول و دوم سال، به ترتیب حداکثر تا پایان مهرماه هر سال و فروردین ماه سال بعد

ب ـ فهرست بیمه و مالیات شهریور و اسفند ماه هرسال

ج ـ صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده موسسه

د ـ گزارش حسابرس و صورت‌های مالی شرکت‌های مورد رسیدگی ثبت شده نزد سازمان و شرکت‌های فرعی و وابسته آن‌ها

ماده 22ـ در صورت تغییر حسابرس مستقل و بازرس قانونی، موسسه حسابرسی معتمد جانشین موظف است طبق آیین‌نامه رفتار حرفه‌ای با حســابرس قبلی مکاتبه و دلایل تغییر حســابرس و بازرس قانونی را اســتعلام نموده و نتیجه را به سازمان اطلاع دهد.

ماده 23ـ این دستورالعمل در 23 ماده و 39 تبصره و یک پیوست در تاریخ 1386/05/08 به تصویب شورای عالی بورس رسید و در تاریخ 1390/11/17 و 1392/04/31 اصلاح شد و جایگزین آیین‌نامه ضوابط موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس اوراق بهادار تهران (مصوب جلسه 1380/12/20 شورای بورس) و ضوابط موسسات حسابرسی و بازرسان قانونی معتمد سازمان بورس اوراق بهادار تهران (مصوب 1378/03/03 شورای بورس) گردید.

*دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:

دستورالعمل صادره خصوصا مواد 2ـ 8 ـ 9ـ 10 ـ 11ـ 13ـ 16 و 18 آن مغایر با 242 و 144 ماده 142 اصلاحی قانون تجارت و ماده 4 قانون بازار و اوراق بهادار و قانون اساسنامه حسابرسی مصوب 66 و مواد 29ـ 41 الی 32ـ 31 آن می‌باشد لذا تقاضای اقدام قانونی دارد.

* در پاسخ به شکایت مذکور، شورای بورس و اوراق بهادار به موجب لایحه شماره 129907/12 مورخ 1402/04/03 به طور خلاصه توضیح داده است که:

پرونده ابتدا با سازمان بورس و اوراق بهادار و به لحاظ طرح ایراد شکلی و اینکه شکایت متوجه آن سازمان نبوده هیات بنا به نظر اتفاقی اعتقاد به تبادل با شورای بورس و اوراق بهادار ابراز و پرونده به دفتر هیات عمومی اعاده و آن هیات با شورای بورس تبادل و پاسخ آن بشرح ذیل به نحوه خلاصه ذکر می‌شود:

1ـ تصویب دستورالعمل در شورای عالی بورس و بنا به اختیارات قانونی از جمله قانون بازار اوراق بهادار مصوب 84 و آیین‌نامه اجرایی (ماده 10 آیین‌نامه) صورت گرفته است.

2ـ در خصوص ابطال ماده 10 آیین‌نامه اجرایی سابقا در دیوان عدالت اداری شکایت مطرح که به موجب دادنامه شماره 126 ـ 1391/03/08 حکم به رد شکایت صادر شده است.

3ـ برخلاف برداشت شاکی، بند 3 ماده 4 قانون بازار و اوراق بهادار دلالتی بر انحصار اختیارات مقررات گذارانه شورای عالی بورس و اوراق بهادار در ارایه پیشنهاد به هیات وزیران ندارد.

4ـ مفاد ماده 142 اصلاحی قانون تجارت تاملی بر شرکت‌های تجاری است و این در حالیست بر اساس بند 1 ماده 25 اساسنامه قانونی جامعه حسابداران رسمی ایران مصوب هیات وزیران موسسه حسابرسی موسسه انتفاعی غیر تجاری است.

5 ـ ادعای تعارض با اساسنامه جامعه حسابداران قابل پذیرش نمی باشد زیرا اساسنامه مصوب هیات وزیران است و قانون تلقی نمی شود لذا تقاضای رد شکایت می‌گردد.

بسمه تعالی

پرونده کلاسه هـ ت/ 0200165 در جلسه مورخ 1402/11/01 هیات تخصصی مالیاتی بانکی مورد بررسی و تبادل نظر واقع و با لحاظ عقیده حاضرین به شرح ذیل اقدام به انشا رای می‌نماید:

رای هیات تخصصی مالیاتی، بانکی دیوان عدالت اداری

شاکی شکایت خویش نسبت به مفاد دستورالعمل موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار مصوب 1386 با اصلاحات بعدی را به تقاضای ابطال مواد 2، 9، 10، 11، 13، 16، 18 و تبصره ماده 8 و بند دال ماده 21 دستورالعمل، منحصر نموده است که با عنایت به مجموع بررسی به عمل آمده و با لحاظ اینکه شورای عالی بورس اختیار قانونی جهت تدوین دستورالعمل را داشته است و ماده واحده قانون استفاده از خدمات تخصصی و فنی حسابداران ذی صلاح به عنوان حسابدار رسمی مصوب 1372 (بند الف) اجازه استفاده از خدمات حسابداران رسمی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را دارند و تدوین دستورالعمل حسابداران و حسابرسان معتمد، در راستای قید اخیر یعنی احراز معتمد بودن است و اصولا تعرضی به سایر صلاحیت ها و اختیارات حسابرسان نداشته و دادنامه شماره 126 مورخ 1391/03/08 هیات عمومی دیوان عدالت اداری این تفکیک ماهیتی را پذیرفته و ماده 10 آیین‌نامه اجرایی قانون بازار اوراق بهادار را ابطال ننموده است و تخلفات انضباطی مندرج در دستورالعمل مورد شکایت و مجازات آن صرفا در خصوص وصف و شان معتمد بودن، است و نه سایر امور مربوط به تخلفات جامعه رسمی حسابداران و حسابرسان که مراجع خاص رسیدگی خویش را دارد وعدم رعایت مفاد این دستورالعمل و ضوابط حاکم بر موضوع با لحاظ شان اعتماد اعطایی، موجب اعمال مجازات‌های مندرج در دستورالعمل راجع به محدوده معتمد بودن می‌شود ولاغیر، فلذا مفاد دستورالعمل مغایرتی با مقررات نداشته به استناد بند ب ماده 84 از قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1402 رای به رد شکایت صادر می‌نماید. رای مزبور ظرف بیست روز پس از صدور از سوی ریاست محترم دیوان عدالت اداری یا ده نفر از قضات گرانقدر دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.

رییس هیات تخصصی مالیاتی، بانکی دیوان عدالت اداری ـ محمدعلی برومندزاده