آیین‌نامه جذب، هدایت و توزیع کمک‌های خارجی در مدیریت بحران

شماره 109995/ت58073هـ 1402/06/22

وزارت کشور ـ وزارت امور خارجه ـ وزارت اطلاعات ـ وزارت راه و شهرسازی

وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی 

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ـ جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران 

فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ـ سازمان مدیریت بحران کشور

هیات وزیران در جلسه 1402/06/12 به پیشنهاد سازمان مدیریت بحران کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در اجرای بندهای (ج)، (د) و (ژ) ماده (9) قانون مدیریت بحران کشور مصوب 1398، آیین‌نامه جذب، هدایت و توزیع کمک‌های خارجی در مدیریت بحران را به شرح زیر تصویب کرد:

آیین‌نامه جذب، هدایت و توزیع کمک‌های خارجی

در مدیریت بحران

ماده 1ـ در این آیین‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:

1ـ سازمان: سازمان مدیریت بحران کشور.

2ـ قانون: قانون مدیریت بحران کشور مصوب 1398.

3ـ دستگاه‌های اجرایی: کلیه دستگاه‌های موضوع ماده (2) قانون.

4ـ سامانه جامع مدیریت خطر حوادث و سوانح: سامانه‌ای واحد و برخط که توسط سازمان به منظور مدیریت یکپارچه خطر حوادث و سوانح راه اندازی می‌شود.

5 ـ فرمانده میدان: شخص حقیقی و دارای صلاحیت و توانمندی‌های تخصصی لازم که به تشخیص فرمانده عملیات پاسخ به بحران، منصوب و در سطوح شهرستانی، استانی و ملی مسیولیت تخصصی عملیات فرماندهی، برنامه ریزی، ساماندهی، مدیریت و رهبری صحنه یا منطقه وقوع حادثه یا سانحه را در کلیه ابعاد پاسخ به شرایط اضطراری متناسب با نوع بحران برعهده دارد.

6 ـ جمعیت: جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران.

ماده 2ـ تمامی دستگاه‌های اجرایی در فرایند جذب، هدایت و توزیع کمک‌های خارجی در مراحل کاهش خطر، آمادگی و پاسخ و بازسازی و بازتوانی، با رعایت اصل هشتادم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مشمول این آیین‌نامه می‌باشند.

ماده 3ـ سازمان پس از تعیین سطح سانحه و دریافت گزارش ارزیابی دستگاه‌های مسیول، در صورت دریافت پیشنهاد و یا تشخیص نیاز به کمک‌های خارجی، در اسرع وقت مراتب را حسب مورد از طریق وزارت امور خارجه و جمعیت، به سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی اعلام می‌نماید.

تبصره ـ در صورت نیاز به انجام ارزیابی مشترک حوادث و سوانح و استفاده از ظرفیت خارجی، سازمان با همکاری وزارت اطلاعات و وزارت امور خارجه اقدام می‌نماید.

ماده 4ـ جمعیت حسب مورد با هماهنگی وزارت امور خارجه و در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط و براساس تفاهم‌نامه‌های خود، نسبت به جذب کمک‌های خارجی اقدام می‌نماید.

ماده 5 ـ سازمان از طریق جمعیت و با همکاری اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور و وزارت امور خارجه، هماهنگی‌های لازم را با سازمان‌های خارجی و بین‌المللی برای بکارگیری کمک‌های نقدی و غیرنقدی خارجی در کشور به عمل آورد. چگونگی مصرف منابع نقدی خارجی اهدایی از طرف اهداکنندگان بر اساس نیت اهداکننده، با رعایت قوانین ذی‌ربط، توسط سازمان تعیین و به دستگاه‌های اجرایی ذیربط ابلاغ می‌گردد.

ماده 6 ـ سازمان با همکاری وزارت امور خارجه و حسب مورد جمعیت، با رعایت قوانین مربوط، ساز و کار لازم جهت همکاری موثر با سازمان ملل متحد به ویژه دفتر امور بشردوستانه این سازمان جهت استفاده از کمک‌های نقدی و غیرنقدی خارجی اهدایی به جمهوری اسلامی ایران را ایجاد می‌نماید.

ماده 7ـ سازمان هواپیمایی کشوری موظف است بنابر اعلام نیاز سازمان و با هماهنگی مراجع ذی‌ربط، نسبت به تعیین محل‌های فرود هواپیماهای حامل گروه‌های امدادی و کمک‌های خارجی و اعلام آسمان باز در سامانه (سیستم) فرودگاهی در دسترس، برای این هواپیماها اقدام نماید. این هواپیماها برای فرود، از پرداخت هزینه‌های خدمات ناوبری و فرودگاهی در فرودگاه های اعلام شده معاف می‌باشند.

تبصره ـ در صورت نیاز به استفاده از فرودگاه های اختصاصی دستگاه ها، سازمان هواپیمایی کشور موظف به ایجاد هماهنگی لازم می‌باشد.

ماده 8 ـ سازمان بنادر و دریانوردی موظف است بنابر اعلام نیاز سازمان، ضمن هماهنگی با مراجع ذی‌ربط، نسبت به اعلام بنادر در دسترس برای کشتی‌های حامل گروه‌های امدادی و کمک‌های خارجی اقدام نماید. این کشتی‌ها می‌توانند بدون رعایت نوبت در بنادر جمهوری اسلامی ایران پهلو گرفته و بدون پرداخت هزینه‌های مربوطه نسبت به تخلیه کالاهای خود اقدام کنند.

تبصره ـ در صورت نیاز به استفاده از بنادر و اسکله‌های اختصاصی دستگاه ها، سازمان بنادر و دریانوردی موظف به ایجاد هماهنگی لازم می‌باشد.

ماده 9ـ سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای موظف است با همکاری گمرک 
جمهوری اسلامی ایران و فرماندهی مرزبانی جمهوری اسلامی ایران و با هماهنگی دستگاه امنیتی ذی‌ربط، اقدامات لازم جهت عبور کامیون ها و بارکش (تریلی) های حامل کمک‌های خارجی که از مرزهای مشترک با کشورهای همسایه وارد خاک جمهوری اسلامی ایران می‌شوند را به صورت خارج از نوبت و بدون پرداخت هزینه از پایانه‌های مرزی زمینی کشور به عمل آورد.

ماده 10ـ وزارت امور خارجه با همکاری وزارت اطلاعات حسب مورد پس از درخواست سازمان و یا جمعیت موظف است برای اعضای گروه‌های خارجی ارزیابی، جستجو و امداد و نجات در شرایط اضطراری، به استثنای اتباع کشورهایی که اتباع آن اجازه ورود به ایران را ندارند، در فرودگاه های ورودی یا در مکان وضعیت اضطراری، روادید ورود به کشور را صادر نماید.

تبصره1ـ داشتن مدارک مایه کوبی (واکسیناسیون) استاندارد و معتبر در مقابل بیماری‌هایی که احتمال شیوع آن‌ها در شرایط اضطراری وجود دارد، برای تمامی اعضای گروه‌های خارجی ارزیابی، جستجو و امداد و نجات الزامی است. داشتن مدارک مایه کوبی (واکسیناسیون) برای سگ‌های زنده یاب الزامی است. نمایندگان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان دامپزشکی کشور موظفند در مبادی ورودی و قبل از صدور روادید گروه ها، این مدارک را بررسی نموده و به وزارت امور خارجه و جمعیت گزارش نمایند.

تبصره2ـ در صورت شیوع بیماری‌های فراگیر در زمان شرایط اضطراری، رعایت رویه (پروتکل) های تعیین شده از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای کلیه اعضای گروه‌های خارجی ارزیابی، جستجو و امداد و نجات و وسایل آن‌ها الزامی است.

تبصره3ـ محدوده مجاز تردد اعضای گروه‌های خارجی در سطح کشور، در صورت لزوم و با اعلام دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط توسط سازمان تعیین و در زمان صدور، در روادید آن‌ها درج می‌گردد.

ماده 11ـ فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مکلف است به منظور تکمیل اطلاعات مربوط به ورود و خروج همه اعضای گروه‌های خارجی پاسخ به شرایط اضطراری، امکان برقراری ارتباط میان سامانه‌های تحت مدیریت خود با زیرسامانه های برخط ذیل سامانه جامع مدیریت خطر حوادث و سوانح را فراهم نماید. جمعیت با همکاری وزارت اطلاعات، وزارت امور خارجه، اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور و فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مکلفند اطلاعات ورود و خروج و تردد اشخاص یادشده و نیز اطلاعات مربوط به ابزار، ادوات، دستگاه‌های رادیویی و ارتباطاتی همراه و سگ‌های زنده یاب متعلق به آن‌ها را در زیرسامانه مزبور ثبت نماید و نسبت به ارایه گزارش دوره‌ای حسب درخواست سازمان اقدام نماید.

تبصره ـ کلیه دستگاه‌های اجرایی استفاده کننده از تجهیزات و ادوات موضوع این ماده مکلفند نسبت به ثبت ابزار و تجهیزات مذکور در زیرسامانه مربوط ذیل سامانه جامع مدیریت خطر حوادث و سوانح اقدام نمایند.

ماده 12ـ تمامی اعضای گروه‌های خارجی حاضر در شرایط اضطراری که حرفه آن‌ها به نحوی است که بر حسب مقررات ملی باید مجوز اشتغال در ایران را کسب نمایند، با تشخیص فرمانده میدان و صرفا در حوزه فعالیت امدادی از دریافت مجوز و تعرفه‌های مربوطه معاف می‌باشند.

تبصره ـ در صورت ضرورت استفاده از خدمات این افراد پس از دوره شرایط اضطراری، به تشخیص دستگاه مسیول، ادامه حضور آن‌ها تابع قوانین و مقررات مرتبط در کشور خواهد بود.

ماده 13ـ وسایل همراه گروه‌های خارجی ارزیابی، جستجو و امداد و نجات که برای پاسخ به شرایط اضطراری با تایید دستگاه اجرایی مسیول و یا فرمانده میدان وارد کشور می‌شوند از جمله سگ ها، وسایل و دستگاه‌های زنده یاب، هوشمان (ربات) ها و همچنین کلیه اقلام که در هر زمان و شرایطی از مبادی هوایی، دریایی و زمینی وارد کشور می‌شوند، نظیر دارو، مواد غذایی، تجهیزات و اقلام پزشکی، وسایل کلینیکی و بیمارستانی، آمبولانس، ماشین‌های سنگین آواربرداری، قایق های نجات برای حمل مجروح و مشابه آن از پرداخت حقوق ورودی، عوارض گمرکی و مالیات‌های مربوط معاف می‌باشند. برای اخذ مجوزهای لازم برای ترخیص محموله، ضمن رعایت مسایل امنیتی، باید حداکثر ظرف مدت یک هفته اقدام گردد.

تبصره1ـ ابزار و وسایل گروه‌های خارجی ارزیابی، جستجو و امداد و نجات از جمله سگ ها و وسایل و دستگاه‌های زنده یاب، هوشمان (ربات) ها، وسایل درمانگاهی (کلینیکی) و بیمارستانی و آمبولانس و درمانگاه (کلینیک )ها و آزمایشگاه‌های سیار و سایر وسایلی که به هنگام ورود به کشور ثبت شده اند، می‌تواند بدون تشریفات گمرکی از کشور خارج شوند. در صورتی که این ابزار و وسایل به جمعیت یا دستگاه‌های اجرایی حسب مورد اهدا شوند، ارایه اسناد اهدای این ابزار در هنگام خروج گروه‌های امدادی ضروری است.

تبصره2ـ اقلام دارویی، تجهیزات، ملزومات و اقلام پزشکی باید جزو فهرست اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی کشور و منطبق بر استانداردهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشند.

تبصره3ـ در موارد خاص که اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی در فهرست وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نباشد، اخذ تاییدیه و صدور مجوز ورود در کوتاه ترین زمان، که به هر صورت بیشتر از یک هفته نشود، صورت می‌پذیرد.

ماده 14ـ جمعیت از طریق دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (2) قانون، محل اسکان گروه‌های خارجی ارزیابی، جستجو و امداد و نجات در شرایط اضطراری بیمارستان ها و درمانگاه (کلینیک) های اهدایی و گروه‌های پزشک و پرستار و انبارها را در مناسب ترین محل و تا حد امکان نزدیک به محل وضعیت اضطراری تهیه و تامین می‌نماید و در صورت نیاز، تامین مایحتاج عمومی نظیر آب، مواد خوراکی و بهداشتی این گروه ها را پشتیبانی خواهد کرد. گروه‌های خارجی باید پرچم کشور اعزام‌کننده، سازمان ملل متحد یا فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب سرخ و جمعیت را برای شناسایی بهتر در محل اسکان خود نصب نمایند. اعضای این گروه ها موظف هستند نشان، کارت، برچسب و الگوهای هویتی خود را همراه داشته باشند و بر روی وسایل خود نصب نمایند.

تبصره ـ فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران موظف است با هماهنگی وزارت اطلاعات، امنیت حمل و نقل گروه‌های خارجی از مبادی ورودی تا محل آسیب دیده و بالعکس و همچنین رفت و آمدهای درون منطقه عملیاتی و امنیت محل اسکان گروه‌های خارجی را تامین نماید. مسیولین امنیتی گروه‌های اعزامی خارجی موظفند در این زمینه با مسیولین امنیتی و انتظامی جمهوری اسلامی ایران همکاری کنند.

ماده 15ـ جمعیت مسیول نظارت بر عملکرد تخصصی و فنی گروه‌های خارجی پاسخ به شرایط اضطراری بوده و موظف است هماهنگی لازم را برای اثربخشی اقدامات گروه‌های مذکور با سایر دستگاه‌های مسیول به عمل آورد. سازمان و جمعیت حسب مورد دستگاه‌های همکار گروه‌های خارجی را تعیین می‌کند و به همراه مختصات مکانی، شماره تماس تلفنی و رادیویی آن‌ها به اطلاع مسیولین هماهنگی این گروه ها می‌رساند. گروه‌های خارجی اعزام شده نیز متقابلا باید مختصات مکانی، شماره تماس و نحوه هماهنگی با خود را بلافاصله پس از ورود در اختیار سازمان قرار دهند.

تبصره ـ چنانچه گروه‌های کمک خارجی از نظامیان کشورهای کمک کننده باشند، مسیولیت پذیرش، همراهی و همکاری با آنان بر عهده ستاد کل نیروهای مسلح خواهد بود. دستورالعمل لازم در این خصوص ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه توسط ستاد کل نیروهای مسلح با همکاری سازمان تهیه و ابلاغ می‌شود.

ماده 16ـ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است از طریق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و جمعیت و با پشتیبانی فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، ستادهای استانی و شهرستانی و نمایندگی سازمان ملل متحد در ایران، سازوکار لازم جهت زیرساخت فنی و ارتباطی که برای اجرای عملیات پاسخ گروه‌های خارجی ضروری می‌باشد را فراهم کند.

ماده 17ـ سازمان با هماهنگی وزارت اطلاعات از طریق جمعیت و همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت امور خارجه، نیروی انسانی مورد نیاز برای همکاری با گروه‌های خارجی را از میان کارشناسان، داوطلبان، اعضای سازمان جوانان جمعیت، سازمان داوطلبان جمعیت، اعضای سازمان‌های مردم نهاد و نیروهای محلی تامین نماید. این افراد به گروه‌های خارجی در فرآیند ارزیابی، جستجو و امداد و نجات در شرایط اضطراری و ارتباط زبانی و کلامی با افراد آسیب دیده و مسیولین محلی کمک می‌کنند.

ماده 18ـ جمعیت با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاه‌های اجرایی مسیول و با نظارت سازمان، مسیولیت دریافت و توزیع اقلام غیرنقدی خارجی همچون اقلام غذایی، دارویی، تجهیزات پزشکی و اقلام زیستی را بر عهده دارد و گزارش اقدامات انجام شده را به صورت دوره‌ای به سازمان ارسال می‌نماید.

تبصره ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه با همکاری جمعیت، استانداردهای لازم برای دریافت کمک‌های غذایی، دارویی و تجهیزات پزشکی خارجی را تدوین و به جمعیت اعلام نماید. این استانداردها به نحو مقتضی توسط جمعیت به اطلاع نهادهای بین‌المللی خواهد رسید.

ماده 19ـ سازمان پس از دریافت گزارش‌های محلی از توزیع اقلام کمک‌های خارجی و گزارش‌های نظارت بر توزیع، در صورت صلاحدید و نیاز به مقادیر بیشتر کمک‌های غیرنقدی بین‌المللی، از طریق جمعیت و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، فهرست تدوین شده تکمیلی را اعلام می‌کند.

ماده 20ـ سازمان با همکاری وزارت امور خارجه و حسب مورد سایر دستگاه‌های اجرایی و با رعایت ملاحظات امنیتی موظف است به منظور ایجاد شفافیت و استفاده بهینه از کمک‌های خارجی و ساماندهی طرح‌های اجرایی که در پاسخ به شرایط اضطراری و نیز در مراحل کاهش خطر و بازسازی و بازتوانی جامعه آسیب دیده تعریف شده و به اجرا در می‌آیند و همچنین استانداردسازی گزارش همکاری‌های بین‌المللی، زیرسامانه ای برخط ذیل سامانه واحد مدیریت خطر حوادث و سوانح راه اندازی نماید. دستگاه‌های اجرایی حسب مورد نسبت به تکمیل اطلاعات مورد نیاز بر روی سامانه مذکور در خصوص استفاده از منابع مالی و اجرای طرح‌های خارجی اقدام خواهند نمود.

تبصره ـ این سامانه برای کلیه طرف‌های همکار در اجرای طرح ها به صورت برخط قابل استفاده بوده و به منظور حفظ امنیت آن، سطوح مختلف دسترسی برای مخاطبین در نظر گرفته می‌شود.

ماده 21ـ سازمان با هماهنگی وزارت امور خارجه و سایر دستگاه‌های اجرایی، اقدامات لازم را برای استفاده موثر از منابع صندوق مرکزی پاسخ اضطراری سازمان ملل، منابع مالی و توسعه‌ای آژانس‌های این سازمان حسب مورد در مراحل کاهش خطر و بازسازی و بازتوانی جامعه آسیب دیده به عمل می‌آورد.

تبصره1ـ سازمان با همکاری وزارت امور خارجه، به منظور توان افزایی جامعه آسیب دیده و افزایش تاب آوری به ویژه در مرحله کاهش خطر، آن دسته از دستگاه‌های اجرایی را که در اجرای طرح‌های جامعه محور با رویکرد مشارکتی و همکاری بین بخشی فعالیت می‌کنند، برای جذب کمک‌های خارجی سازماندهی می‌نماید.

تبصره2ـ سازمان با همکاری دستگاه‌های اجرایی مسیول نسبت به فراهم آوردن تسهیلات اداری، پشتیبانی و معافیت مالیاتی برای طرح (پروژه) های کمک‌های خارجی در زمینه توانبخشی و بازسازی اقدام می‌نماید.

ماده 22ـ به منظور افزایش ظرفیت و بالا بردن توان اجرایی دستگاه‌های اجرایی در چهارچوب مسیولیت‌های خود، در مواردی غیر از شرایط اضطراری که کمک‌های خارجی به صورت داوطلبانه به کشور ارایه می‌شود و همچنین در مواردی که گروه‌های کارشناسی و آموزشی واحد مشترک زیست محیطی سازمان ملل متحد قصد ارایه خدمات و کمک در مورد کاهش مخاطرات محیط زیستی و کاهش خطر حمل مواد خطرناک را دارند، این کمک‌ها نیز از معافیت گمرکی مربوط به اقلام بشردوستانه و تسهیلات مندرج در ماده (13) این آیین‌نامه برخوردار خواهند بود.

ماده 23ـ سازمان با هماهنگی وزارت امور خارجه و سایر دستگاه‌های اجرایی استفاده کننده از کمک‌های خارجی، گزارش نهایی مربوط به استفاده از این کمک‌ها در مراحل کاهش خطر، آمادگی و پاسخ و بازسازی و بازتوانی را به صورت مرحله‌ای تهیه و پس از ثبت در سامانه موضوع ماده (20) این آیین‌نامه به ستاد ملی پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران، موضوع ماده (10) قانون، ارایه نماید. سازمان با همکاری جمعیت و با هماهنگی وزارت امور خارجه چگونگی انتشار و به اشتراک‌گذاری گزارش با جامعه بین‌الملل را با رعایت ملاحظات امنیتی تعیین می‌کند.

ماده 24ـ سازمان با همکاری دستگاه‌های مسیول و گروه‌های خارجی نسبت به تهیه برنامه خروج و ارایه به فرماندهی عملیات پاسخ به بحران مطابق موضوع ماده (11) قانون اقدام می‌نماید.

ماده 25ـ سازمان مکلف است با همکاری وزارت امور خارجه و جمعیت، چهارچوب‌های لازم جهت انجام همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای در زمینه جذب کمک‌های خارجی برای مدیریت بحران ازجمله، امضای تفاهم‌نامه‌های دو یا چند جانبه را شناسایی و طراحی نموده و پیشنهاد لازم را به مراجع قانونی ذی‌ربط ارایه نماید.

ماده 26ـ نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه بر عهده سازمان می‌باشد. نظارت تخصصی و فنی سازمان نافی نظارت سایر دستگاه‌های نظارتی کشور نیست.

معاون اول رییس جمهور ـ محمد مخبر