رای شماره 2470 هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع:...

شماره 0000014 1400/10/01

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رییس هیات مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 140009970905812470 مورخ 1400/09/09 با موضوع: «نامه شماره 280911/60 ـ 1399/11/19 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت و نامه شماره 39637/100/99 ـ 1399/11/19 رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران از آن جهت که صادرات صابون رختشویی را صرفا توسط واحدهای تولیدی مجاز اعلام کرده و منجر به اعمال محدودیت در خصوص صادرات این محصول توسط واحدهای غیرتولیدی شده ابطال شد.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می‌گردد.

مدیرکل هیات عمومی و هیاتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: 1400/09/09 شماره دادنامه: 2470 شماره پرونده: 0000014

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای بهمن زبردست

موضوع شکایت و خواسته: ابطال 1ـ نامه شماره 280911/60 ـ 1399/11/19 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت 2ـ نامه شماره 39637/100/99 ـ 1399/11/19 رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال 1ـ نامه شماره 280911/60 ـ 1399/11/19 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت 2ـ نامه شماره 39637/100/99 ـ 1399/11/19 رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

" همان گونه که مستحضرید، هر چند مطابق بند (الف) ماده 23 قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور، جلوگیری از صادرات هرگونه کالا به منظور تنظیم بازار داخلی ممنوع اعلام شده، لیکن به موجب بند 4 مصوبات نهمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی مورخ 1397/05/25 مقرر شده «به منظور جلوگیری از کاهش عرضه و افزایش قیمت کالاها در بازار داخلی، وزیر صنعت، معدن و تجارت می‌تواند از چهارجوب دستورالعملی که به تصویب رییس جمهور می‌رسد، صادرات برخی از کالاها را در شرایط اضطراری برای محدوده زمانی معین، مشروط یا ممنوع کند.» بر همین اساس هیات عمومی دیوان عدالت اداری در دادنامه شماره 1251ـ 1399/10/09 که رای آن هم در تاریخ 1399/11/12 صادر گردیده، نامه وزارت صمت در خصوص مشروط شدن صادرات مواد معدنی به واحدهای تولید کننده را از این جهت که مشروط شدن صادرات مواد معدنی مقید به زمان مشخصی نشده، ابطال نموده، اما به فاصله اندکی از صدور این رای در نامه شماره 39637/100/99 ـ 1399/11/19 معاون وزیر و رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران و نامه شماره 280911/60 ـ 1399/11/19 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت که نامه معاونت وزارت را جهت اجرا به گمرک ابلاغ نموده، صادرات صابون رختشویی بدون ذکر هیچ محدوده زمانی مشخصی، مشروط به صادرات «صرفا توسط واحدهای تولیدی» شده است. لذا با توجه به صدور این نامه ها پس از صدور رای شماره 1251 با اتخاذ ملاک از رای مذکور درخواست اعمال ماده 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در این خصوص و ابطال خارج از نوبت عبارت «صرفا توسط واحدهای تولیدی» از هر دو نامه ذکر شده را دارم. "

متن مقرره‌های مورد اعتراض به شرح زیر است:

" نامه شماره 39637/100/99 ـ 1399/11/19:

جناب آقای عباسپور

مدیر کل محترم دفتر مقررات صادرات و واردات

با سلام

احتراما بازگشت به نامه شماره 277623/60 ـ 1399/11/15 در خصوص رفع ممنوعیت صادرات صابون رختشویی؛ به اطلاع می‌رساند با عنایت به تفویض اختیار شماره 148224/60 ـ 1399/06/18 سرپرست وقت وزارت صمت در خصوص مدیریت صادرات و واردات اقلام حوزه سلامت به این سازمان، صادرات صابون رختشویی با کد تعرفه گمرکی 34011150 صرفا توسط واحدهای تولیدی با رعایت کلیه قوانین و ضوابط ارزی و گمرکی و بانکی، از زمان ابلاغ مجاز می‌باشد. ـ معاون وزیر و رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران

نامه شماره 280911/60 ـ 1399/11/19:

جناب آقای شادمانی

مدیرکل محترم دفتر صادرات

گمرک جمهوری اسلامی ایران

موضوع: رفع ممنوعیت صادرات صابون رختشویی

با سلام

ضمن ارسال تصویب‌نامه شماره 39637/100/99 ـ 1399/11/19 سازمان توسعه تجارت ایران و تصمیمات یکصد و بیست و سومین جلسه کارگروه تنظیم بازار ابلاغی طی شماره 273934/60 ـ 1399/11/11 و تصاویر نامه‌های شماره 64442/99/370 ـ 1399/11/07 سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان و شماره 1730/100 ـ 1399/11/01 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شماره 16417/99/الف ـ 1399/08/24 انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی ایران به اطلاع می‌رساند؛ صادرات صابون رختشویی تحت ردیف تعرفه 34011150 صرفا توسط واحد های تولیدی با رعایت سایر ضوابط و مقررات مربوطه بلامانع می‌باشد. ـ مدیر کل دفتر مقررات صادرات و واردات"

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر امور حقوقی وزارت صنعت، معدن و تجارت به موجب لایحه شماره 80690/60 ـ 1400/03/19، نامه شماره 71281/60 ـ 1400/03/08 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت را ارسال کرده است؛ که متن آن به قرار زیر است:

" با اشاره به شیوع ویروس کرونا در کشور و نیز مصوبه شورای عالی امنیت ملی و تایید رهبر معظم انقلاب، ریاست جمهوری، وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور را به ریاست ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا منصوب نمود و وزیر هم در این راستا جهت مدیریت بهتر بیماری، مدیریت کمیته پشتیبانی و تدارکات ستاد ملی کرونا را به مقام وقت وزارت متبوع جهت تهیه موارد مورد نیاز همچون ماسک، مایع ضدعفونی و دیگر مایحتاج را به این دفتر محول نمود. سپس به دلیل شیوع ویروس کرونا و ضرورت ایجاد تمهیدات لازم برای مقابله با گسترش آن در شرایط حساس زمانی و تامین اقلام مورد نیاز وزارت بهداشت، ممنوعیت صادرات اقلامی در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه محصولات بهداشتی و ضد عفونی کننده یعنی (صابون و کلیه تعرفه‌های ذیل 3401) را به دفتر صادرات گمرک ایران اعلام نمود. ضمن این که دولت می‌تواند مطابق تبصره 1 ذیل ماده 2 قانون مقررات صادرات و واردات بنا به مقتضیات و شرایط خاص زمانی صدور یا ورود بعضی از کالاها را ممنوع نماید و این امر منافاتی با بند الف ماده 23 قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور مصوبه 95 ندارد. لذا دولت با تشخیص وضعیت ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور به عنوان مصادیق بارز مقتضیات در شرایط خاص زمانی و بنا به درخواست معاونت صنایع وزارت متبوع، به منظور افزایش تولید محصولات مرتبط با ویروس کرونا نسبت به برقراری ممنوعیت صادرات محصولات نهایی مواد اولیه و واسطه‌ای محصولات و اقلام مورد نیاز وزارت بهداشت اقدام نموده است.

مطابق تصویب‌نامه شماره 159794/ت57509هـ ـ 1398/12/14 هیات وزیران «رفع ممنوعیت واردات، اعمال محدودیت و ممنوعیت صادرات، تغییر سود بازرگانی واردات و عوارض صادراتی اقلام مورد نیاز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور تامین نیاز مراکز درمانی و مردم برای مقابله و مهار ویروس کرونا به وزارت صنعت، معدن و تجارت واگذار می‌شود». سرپرست وقت وزارت متبوع در راستای تصویب‌نامه مذکور و تصمیمات نوزدهمین جلسه ستاد ملی کرونا طی نامه شماره 148324/60 ـ 1399/06/18 اختیارات مربوط به مصوبات یاد شده در حوزه مدیریت صادرات و واردات اقلام حوزه سلامت را به معاون وزیر و رییس سازمان توسعه تجارت ایران تفویض نمود تا با هماهنگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاه‌های اجرایی ذیربط نسبت به تنظیم و ابلاغ ضوابط مربوط به گمرک ایران اقدام نمایند. معاون وزیر و رییس سازمان توسعه تجارت ایران به استناد تفویض اختیار مزبور طی نامه شماره 39637/100/99 ـ 1399/11/19 صادرات صابون رختشویی با کد تعرفه گمرکی 340111350 صرفا توسط واحدهای تولیدی با رعایت کلیه قوانین و ضوابط ارزی و گمرکی و بانکی از زمان ابلاغ را مجاز اعلام نمود. با عنایت به مفاد تبصره ذیل ماده 4 قانون مقررات صادرات و واردات مبنی بر اینکه «کلیه بخشنامه و دستورالعمل‌های مربوط به صدور و ورود کالا منحصرا از طریق وزارت صنعت، معدن و تجارت به سازمان‌های اجرایی ذیربط اعلام می‌گردد». این دفتر طی نامه شماره 280911/60 ـ 1399/11/19 ضمن ارسال تصویر نامه سازمان توسعه تجارت ایران مراتب را جهت اجرا به دفتر صادرات گمرک ایران عینا منعکس نمود.

شاکی خواستار حذف عبارت صرفا توسط واحدهای تولیدی در نامه‌های این دفتر و سازمان توسعه تجارت ایران می‌باشد. صرف نظر از مبانی قانونی تصمیمات دولت در ممنوعیت صادرات کالاهای صادراتی به طور اعم و صادرات صابون رختشویی به عنوان محصول بهداشتی به طور اخص مستند به تصمیمات ستاد کرونا و مفاد تبصره 1 ذیل ماده 2 قانون مقررات صادرات و واردات، موافقت با صادرات کالای مذکور به درخواست وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (نامه شماره 1730/100 ـ 1399/11/01 وزارت مذکور) با توجه به مشکلات دپوی این محصولات در واحدهای تولیدی منوط به سپردن تعهد انجمن تولیدکنندگان مواد شوینده و آرایشی و بهداشتی صورت گرفته است. با عنایت به نکات فوق‌الذکر اولا: ممنوعیت صادرات صابون رختشویی برای واحدهای غیرتولیدی دارای مبنا قانونی بوده. ثانیا: نامه این دفتر به گمرک ایران صرفا اقدامی تشریفاتی جهت انعکاس عینی مفاد نامه سازمان توسعه تجارت ایران بوده است لذا اصلاح آن برای شاکی کافی و وافی به مقصود نخواهد بود. ثالثا: مسیولیت نامه صادره توسط سازمان توسعه تجارت ایران به عنوان اختیار تفویض شده به ایشان مربوط به مصوبات یاد شده در حوزه مدیریت صادرات و واردات اقلام حوزه سلامت به لحاظ شخصیت حقوقی مستقل سازمان، متوجه وزارت متبوع نمی باشد."

در خصوص درخواست شاکی مبنی بر اعمال ماده 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری به دلیل اینکه مصوبه مورد اعتراض مقدم بر تاریخ انتشار رای در روزنامه رسمی وضع شده است، در نتیجه موضوع از مصادیق ماده 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری تشخیص نشد و جهت رسیدگی در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری به طریق عادی و با تبادل دادخواست و ضمایم و طرح در هیات تخصصی مورد رسیدگی قرار گرفت.

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1400/09/09 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

براساس بند «الف» ماده 23 قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب سال 1395: «هرگونه وضع مالیات یا عوارض برای صادرات کالاهای مجاز و غیریارانه ای و جلوگیری از صادرات هرگونه کالا به منظور تنظیم بازار داخلی ممنوع است...» با توجه به حکم مقرر در بند فوق، نامه شماره 280911/60 ـ 1399/11/19 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت و نامه شماره 39637/100/99 ـ 1399/11/19 رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران از آن جهت که صادرات صابون رختشویی را صرفا توسط واحدهای تولیدی مجاز اعلام کرده و منجر به اعمال محدودیت درخصوص صادرات این محصول توسط واحدهای غیرتولیدی شده، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری