استعلام :
شهرداری برای اجرای طرح‌های خود ملکی را تملک و در راستای ماده 8 لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی و نظامی دولت مصوب 1358 بهای ملک را به صندوق ثبت تودیع کرده است؛ به منظور تنظیم سند رسمی انتقال و در اجرای ماده 187 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1366 با اصلاحات و الحاقات بعدی، دفتر اسناد رسمی مربوطه از اداره امور مالیاتی استعلام کرده است؛ آن اداره در پاسخ اعلام داشته است مالکان پلاک ثبتی فوت کرده و وراث آنان پرونده مالیات بر ارث تشکیل نداده‌اند و در این راستا باید اشخاص مندرج در ماده 26 قانون یادشده با ارایه گواهی حصر وراثت و همچنین اظهارنامه، گواهی مالیات بر ارث اخذ کنند. با توجه به اینکه وراث برای اخذ گواهی یادشده اقدام نمی‌کنند، خواهشمند است به پرسش‌های زیر پاسخ دهید: 1- آیا بر اساس ماده 26 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1366 با اصلاحات و الحاقات بعدی، دادستان می‌تواند برای اخذ گواهی مالیات بر ارث نماینده قانونی معرفی کند؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا می‌توان عوامل شهرداری؛ برای مثال، مسوول املاک شهرداری را به عنوان نماینده معرفی کرد؟ به طور کلی، منظور از نماینده قانونی در ماده 26 قانون یادشده چیست؟ 2- در صورت عدم ارایه گواهی از سوی وراث، آیا اداره امور مالیاتی می‌تواند قدر متیقن مالیات بر ارث را تعیین و از محل صندوق ثبت برداشت و گواهی موضوع ماده 187 قانون را صادر کند؟ 3- چنانچه وراث گواهی حصر وراثت را ارایه کنند؛ اما گواهی مالیات بر ارث را اخذ نکرده باشند، آیا اداره امور مالیاتی می‌تواند با تعیین میزان مالیات و بدون اظهارنامه مالیاتی متمم، گواهی صادر کند؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
اولا، مطابق ماده 21 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1366 با اصلاحات و الحاقات بعدی، «اموالی که جز ماترک متوفی باشد و طبق قوانین یا احکام خاص، مالکیت آنها سلب و یا به صورت بلاعوض در اختیار اشخاص موضوع ماده (2) این قانون قرار گیرد، با تایید اشخاص مزبور از شمول مالیات بر ارث خارج و در صورتی که بابت سلب مالکیت عوضی داده شود، ارزش آن عوض یا اموال سلب مالکیت شده هر کدام کمتر باشد، جز اموال مشمول مالیات بر ارث موضوع ردیف‌های مربوط در ماده (17) این قانون محسوب و مشمول مالیات خواهد بود». بر این اساس، املاکی که توسط دستگاه‌های اجرایی مطابق قوانین مربوط، تملک می‌شود و از جمله آنچه در فرض استعلام آمده است، مشمول ماده یادشده است. ثانیا، از ماده 26 (اصلاحی 1394) قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1366 با اصلاحات و الحاقات بعدی، چنین مستفاد است که صرفا مشمولین مالیات بر ارث مکلف به ارایه اظهارنامه مالیاتی می‌باشند؛ بر این اساس، در مواردی که دستگاه‌های اجرایی وفق قوانین حاکم و به منظور اجرای طرح‌های عمومی، عمرانی و نظامی مبادرت به تملک اراضی و املاکی می‌نماید که مشمول عنوان ماترک است، برای ثبت انتقال ملک مزبور نیازی به ارایه اظهارنامه مالیاتی و اخذ مفاصا حساب مالیاتی نیست؛ اما در صورتی که در قبال تملک عوضی پرداخت شود، دریافت عوض مزبور توسط وارث منوط به پرداخت مالیات از سوی ایشان مطابق قسمت اخیر ماده 21 قانون یادشده است. همچنین با توجه به ماده 70 قانون مذکور، اراضی و املاک تملک‌شده برای اجرای طرح‌های عمرانی از پرداخت مالیات نقل و انتقال معاف است.