آیین‌نامه تولید، دانش بنیان و اشتغال‌زایی در صنعت نفت

شماره 77900/ت 59872هـ 1401/05/09

وزارت نفت ـ وزارت امور اقتصادی و دارایی ـ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

وزارت آموزش و پرورش ـ وزارت صنعت، معدن و تجارت

وزارت نیرو ـ وزارت راه و شهرسازی ـ سازمان برنامه و بودجه کشور

سازمان ملی بهره وری ایران ـ سازمان ملی استاندارد ایران

معاونت علمی و فناوری رییس جمهور ـ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران

هیات وزیران در جلسه 1401/04/22 به پیشنهاد مشترک وزارت نفت و معاونت علمی و فناوری رییس جمهور و به منظور تحقق تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین و به استناد قانـون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات ـ مصوب 1389ـ و اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین‌نامه تولید، دانش بنیان و اشتغال‌زایی در صنعت نفت را به شرح زیر تصویب کرد:

آیین‌نامه تولید، دانش بنیان و اشتغال‌زایی در صنعت نفت

ماده 1ـ در این آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط بکار می‌روند:

1ـ شرکت دانش بنیان: شرکت یا موسسه خصوصی و یا تعاونی که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان تشکیل شده و به تایید معاونت علمی و فناوری رییس جمهور رسیده باشند.

2ـ فهرست بلند سازندگان و تامین‌کنندگان (وندورلیست ـ AVL): فهرستی از سازندگان معتبر پذیرفته شده بر اساس معیارها، سیاست ها و راهبردهای وزارت نفت برای تامین کالا و یا خدمات خاص مد نظر صنعت نفت.

3ـ هسته فناور: مراکز تحقیق و توسعه و شتاب دهنده های نوآوری دارای مجوز از مراجع ذی صلاح و همچنین تیم‌های فناور و صاحب ایده مستقر در پژوهشکده ها، پارک‌های علم و فناوری، مراکز نوآوری و مراکز رشد دانشگاهی که مبتنی بر نوآوری حاصل از پژوهش و طراحی، نوآوری در مدل کسب و کار و یا ارایه خدمات نوین تخصصی به منظور تجاری سازی نتایج تحقیقات، فعالیت می‌کنند.

4ـ زیست‌بوم نوآوری و فناوری: مجموعه‌ای از شرکت ها (اعم از بزرگ و کوچک)، پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد، شتاب دهنده ها، مراکز نوآوری، صندوق‌های تامین سرمایه و کلیه نهادهای ذینفع در بخش‌های دولتی و خصوصی که در راستای توسعه مشترک فناوری و نوآوری با یکدیگر تعامل داشته و منابع و قابلیت‌های خود را به اشتراک گذاشته و تعامل هم افزا دارند.

5 ـ شرکت‌های زایشی: شرکت‌هایی که به واسطه واگذاری بخشی از یک شرکت بزرگ یا دانشگاه، به منظور حضور موثرتر در بازار رقابت و تمرکز بیشتر بر انجام فعالیت‌های نوآورانه و دانشی، به صورت یک نهاد مستقل راه اندازی می‌شوند.

6 ـ زنجیره ارزش صنعت نفت: مجموعه عملیاتی که در حوزه‌های مختلف بالادست، میان دست و پایین دست صنعت نفت و گاز، پالایش و پتروشیمی به صورت زنجیرگونه انجام می‌گیرد تا به تولید محصولات، خلق ارزش و تولید ثروت از دانش منجر شود.

7ـ رویداد فناورانه: رویدادی که با هدف ارایه نیازهای فناورانه، شناسایی راهکارهای مربوط و توسعه همکاری‌های فناورانه و تجاری بین سازمان ها، نهادها، شرکت‌های دانش بنیان و نوآفرین ( استارت آپ ) فعال در صنعت نفت و گاز برگزار می‌شود.

8 ـ وزارت: وزارت نفت.

9ـ معاونت: معاونت علمی و فناوری رییس جمهور.

ماده 2ـ وزارت موظف است با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت نسبت به توسعه و تقویت زیست‌بوم نوآوری و فناوری اقدام نماید. دستورالعمل مرتبط با این ماده با تاکید بر استفاده از خدمات شرکت‌های دانش بنیان به صورت زنجیره‌ای و سایر ظرفیت‌های موجود و استفاده از محصولات شرکت ها و موسسات دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری به صورت زنجیره‌ای ظرف دو ماه تدوین و توسط وزیر نفت ابلاغ می‌شود.

ماده 3ـ معاونت موظف است ظرف سه ماه با همکاری وزارت بر اساس سند تلفیقی راهبرد (استراتژی) فناوری که توسط وزارت و معاونت تهیه و ابلاغ می‌شود، از طریق برگزاری رویدادهای فناورانه نسبت به اعلام تقاضاهای فناورانه و نیازهای وارداتی صنعت نفت و ثبت آن‌ها در سامانه‌های به هم رسانی نیاز و توانمندی (عرضه و تقاضا) و نظام ایده ها و نیازها (نان) اقدام نماید.

ماده 4ـ وزارت موظف است با رعایت قوانین و مقررات ذی‌ربط ظرف چهار ماه نسبت به بازنگری در ساختارها، فرآیندها و وظایف خود مرتبط با پژوهش و فناوری با استقرار نظام نوآوری باز و دانش بنیان با مشارکت مراکز علمی و فناوری اقدام نماید.

ماده 5 ـ وزارت با همکاری معاونت موظف است ظرف دو ماه دستورالعمل بازنگری نظام ارزیابی پیمانکاران (نظیر شرکت‌های اکتشاف و تولید)، سازندگان و تامین‌کنندگان را به نحوی که دانش بنیان شدن آن‌ها را تسهیل نماید، با تاکید بر خودکفایی در تولید مواد، تجهیزات و خدمات مورد نیاز صنعت نفت، تسهیل ورود شرکت‌های دانش بنیان تولیدکننده تجهیزات، مواد و خدمات به فهرست بلند سازندگان و تامین‌کنندگان (وندورلیست) داخلی و خارجی را تدوین و ابلاغ نماید.

ماده 6 ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت از طریق فراخوان پارک علم و فناوری نفت و گاز نسبت به شناسایی راه کارهای زود بازده کاهش شدت انرژی توسط دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، مراکز رشد و فناوری و شرکت‌های دانش بنیان اقدام و طرح‌های مرتبط با آن را برای استفاده از ساز و کارهای موضوع ماده (12) قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور ـ مصوب 1394ـ جهت تصویب به شورای اقتصاد ارایه نماید. شورای اقتصاد موظف است با اولویت نسبت به بررسی طرح‌های مزبور اقدام نماید.

ماده 7ـ بانک ها مجازند به منظور حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و سایر شرکت‌های مجری طرح‌های بهینه سازی مصرف انرژی با عقد قرارداد سه جانبه فی مابین این شرکت ها، بانک و شرکت تابع وزارت، ضمن پذیرش این قرارداد به عنوان تضمین پرداخت تسهیلات، نسبت به تامین منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح (پروژه )های بهینه سازی مصرف انرژی اقدام نمایند به نحوی که بازپرداخت تسهیلات مستقیما از محل سوخت صرفه جویی شده در چهارچوب ماده (12) قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور صورت پذیرد. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف به حمایت از طریق شورای پول و اعتبار می‌باشد.

ماده 8 ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت علمی، به منظور حمایت از کسب و کارهای دانش بنیان، با رعایت حقوق مصرف کننده، نسبت به پیشنهاد بازنگری آیین‌نامه ایجاد بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست، به شورای عالی انرژی کشور با هدف صرفه جویی در مصرف انرژی و فراهم نمودن امکان بهره مندی از انرژی صرفه جویی شده اقدام نماید.

ماده 9ـ معاونت موظف است با همکاری وزارتخانه‌های نفت، نیرو، صنعت، معدن و تجارت و راه و شهرسازی طرح نمونه (پایلوت) بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست را در بخش‌های مختلف مصرف کننده (نیروگاه، ساختمان، صنعت و کشاورزی) در سه شهر منتخب کشور، برنامه ریزی و اجرا نماید. دستورالعمل اجرایی این ماده ظرف دو ماه توسط معاونت و با همکاری وزارتخانه‌های مذکور تهیه و ابلاغ می‌شود.

ماده 10ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت و با مشارکت صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی صنعت نفت به منظور حمایت از شرکت‌های دانش بنیان نسبت به ضمانت تسهیلات دریافتی این شرکت ها با اولویت اجرای طرح‌های بهینه سازی مصرف ذیل بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست، ساخت تجهیزات و لوازم موثر در کاهش مصرف انرژی، تحول رقومی (دیجیتال) در صنعت نفت، افزایش ضریب بازیافت از طریق احیای چاه‌های غیر فعال و کم بازده، گسترش فعالیت‌های اکتشافی در حوزه نفت و گاز، مشعل سوزی (فلرینگ) و بازیابی گازهای مشعل، ساخت بار اول محصولات راهبردی (استراتژیک) صنعت (شامل کنشیار(کانالیست )ها، تجهیزات، مواد شیمیایی و غیره)، افزایش ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌های کشور، توسعه دانش‌های فنی حوزه تولید گاز مایع (LNG) و انرژی هیدروژنی، جلوگیری از هدررفت اجزای ارزشمند گاز طبیعی از جمله اتان، پروپان و هلیوم و توسعه صنایع وابسته به آن و تکمیل زنجیره ارزش صنایع پایین‌دستی نفت، گاز و پتروشیمی اقدام نماید.

تبصره ـ وزارت مجاز است در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط به منظور افزایش توان مالی صندوق پژوهش و فناوری غیر دولتی صنعت نفت، از طریق شرکت‌های تابع و با استفاده از منابع بند (الف) تبصره (18) قانون بودجه سال 1400 کل کشور و با رعایت دستورالعمل مربوط و با توافق وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه کشور نسبت به افزایش سرمایه این صندوق تا سقف مبلغ ده هزار میلیارد (000ر000ر000ر000ر10) ریال اقدام نماید.

ماده 11ـ وزارت مجاز است با همکاری معاونت و با اولویت شرکت ها و موسسات دانش بنیان و واحدهای مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری نسبت به ایجاد، راه اندازی و گسترش بخش‌های پتروشیمیایی/پتروپالایشگاهی متمرکز و هم افزا به منظور توسعه پایین دست صنعت پتروشیمی، اشتغال‌زایی، تولید ارزش افزوده و جلوگیری از ارزبری در پارک‌های علم و فناوری موجود اقدام نماید. همچنین شرکت ها و موسسات دانش بنیان و واحدهای مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری مجازند در صورت لزوم خوراک مورد نیاز خود را از طریق واردات و با رعایت قوانین و مقررات مربوط تامین نمایند.

ماده 12ـ معاونت موظف است با همکاری وزارت ظرف دو ماه دستورالعمل تسهیل و تسریع ایجاد شرکت‌های زایشی از جمله در پژوهشگاه صنعت نفت و سایر واحدهای تابع به نحوی که حقوق مالکیت فکری شرکت ها و موسسات دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری و وزارت نفت حفظ شود را تهیه و ابلاغ نماید.

ماده 13ـ وزارت موظف است با هدف تکمیل زنجیره ارزش و قطع وابستگی در صنعت نفت، با همکاری معاونت و سایر مراکز علمی و صنعتی از طریق شرکت‌های تابع ذی‌ربط، نسبت به ظرفیت سازی برای تولید دانش فنی با قابلیت صلاحیت صدور دانش فنی مورد نیاز اقدام نماید. دستورالعمل مربوط ظرف سه ماه توسط وزارت تهیه و ابلاغ می‌شود.

ماده 14ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت با هدف استانداردسازی محصولات دانش بنیان صنعت نفت و گاز، استانداردهای این حوزه را تدوین و به تایید سازمان ملی استاندارد ایران برساند.

ماده 15ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت ظرف دو ماه نسبت به تهیه و ابلاغ دستورالعمل تاسیس مراکز ارزیابی فناوری و آزمایشگاه‌های مرجع در صنعت نفت و اعطای گواهینامه اقدام نماید.

ماده 16ـ معاونت با همکاری وزارت موظف است ظرف یک ماه پیشنهادات خود را جهت بازنگری مصوبه تولید بار اول اقلام راهبردی و تحریمی با هدف تعمیم حمایت‌های این آیین‌نامه برای توسعه مقیاس اقلام ساخت بار اول به مراجع ذی‌ربط ارایه نماید.

ماده 17ـ در راستای حمایت از تولید مواد و تجهیزات راهبردی(استراتژیک) حوزه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی و به منظور کاهش خطر (ریسک) تجاری سازی محصولات دانش بنیان، وزارت موظف است با همکاری معاونت و بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و از طریق شرکت‌های بیمه و صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی صنعت نفت، با طراحی ساز و کار بیمه‌ای نوین، جبران خسارت‌های احتمالی ناشی از بکارگیری محصولات نفت، با طراحی ساز و کار بیمه‌ای نوین را تضمین نماید. دستورالعمل اجرایی این ماده ظرف دو ماه توسط وزارت نفت، با همکاری معاونت تهیه و ابلاغ می‌گردد. بیمه و صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی صنعت

ماده 18ـ وزارت موظف است به منظور حمایت از تولید دانش بنیان و ایجاد اشتغال از طریق تکمیل زنجیره ارزش در صنعت نفت با ارایه تسهیلات تخفیف خوراک و همچنین مشوق‌های مرتبط با صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان از طریق ساز و کار قانونی لازم اقدام نماید.

ماده 19ـ معاونت با همکاری وزارتخانه‌های نفت و صنعت، معدن و تجارت موظف است در راستای تولید پایدار، اشتغال آفرینی و افزایش ارزآوری از تولید مواد شیمیایی و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت، حداکثر ظرف دو ماه، ساز و کار قانونی تقویت زیر ساخت‌های صادرات کالاها و خدمات دانش بنیان صنعت نفت شامل ارایه تسهیلات صادرات، معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، ایجاد مشارکت (کنسرسیوم )های صادراتی، بهره گیری از شبکه خدمات آزمایشگاهی دانش بنیان به منظور ارزیابی، اعتبار سنجی و ارتقای کیفیت محصولات این حوزه و پشتیبانی از تولیدکنندگان تجهیزات و مواد شیمیایی جهت اخذ استانداردها و گواهی نامه‌های بین‌المللی و ورود به فهرست بلند سازندگان و تامین‌کنندگان (وندورلیست) خارجی تهیه و جهت سیر مراحل قانونی به هیات وزیران ارایه نماید.

ماده 20ـ سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است بودجه لازم برای عملیاتی سازی این آیین‌نامه را در چهارچوب لایحه بودجه کشور پیش بینی و پس از ابلاغ در اختیار وزارت و معاونت قرار دهد.

ماده 21ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت ظرف سه ماه نسبت به تهیه و ابلاغ دستورالعمل ناظر به اعطای امتیازات و مشوق‌های لازم در راستای دانش بنیان شدن و یا توسعه دانش بنیانی به شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه تحقیق و توسعه، فناوری و نوآوری صنعت نفت در چهارچوب قوانین و مقررات اقدام نماید.

ماده 22ـ وزارت موظف است نسبت به کاهش مخاطرات زیست محیطی و تضمین سلامت نیروی انسانی مرتبط با اولویت استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان اقدام نماید.

ماده 23ـ وزارت به تشخیص خود و با همکاری وزارت آموزش و پرورش و به منظور تامین نیروی انسانی ماهر برای مناطق نفت خیز نسبت به احداث و تجهیز (50) هنرستان فنی و حرفه‌ای در مناطق نفتی اقدام می‌نماید.

ماده 24ـ به منظور تحقق ارتقای بهره وری هدف گذاری شده در این آیین‌نامه، وزارت موظف است شاخص‌های بهره وری متناسب را تا پایان تیرماه سال 1401 به سازمان ملی بهره وری ایران ارایه و به تایید سازمان مذکور برساند.

ماده 25ـ وزارت موظف است در مقاطع زمانی سه ماهه گزارش اقدامات و عملکرد شاخص‌های بهره وری را به سازمان ملی بهره وری ایران ارایه و این سازمان پس از بررسی و تایید گزارش ارتقای بهره وری مربوط به این آیین‌نامه را به سازمان برنامه و بودجه کشور جهت تخصیص اعتبار ارایه نماید.

معاون اول رییس جمهور ـ محمد مخبر