ماده واحده قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری...

ماده واحده - هدف‌های کلی، خط مشی ها، هدف‌های کمی، سیاست‌های کلی، اعتبارات و برنامه‌های اجرایی برنامه اول جمهوری اسلامی ایران به شرح مندرج در قسمت‌های (1) و (2) و پیوست شماره (1) این قانون تصویب میگردد و دولت مکلف است برنامه مذکور را برای نیل به اهداف مندرج در آن اجرا نماید.

به دولت اجازه داده می‌شود از محل منابع پیشبینی شده در این قانون حداکثر تا مبالغ زیر را بر اساس جداول قسمت (2) این قانون با رعایت قوانین ومقررات مربوط در جهت نیل به اهداف مصوب اختصاص دهد.

- اعتبارات سرمایه‌گذاری ثابت از محل درآمد عمومی 8189.0 میلیارد ریال

- اعتبارات سرمایه‌گذاری ثابت از محل منابع داخلی

شرکت ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت 5666.8 میلیارد ریال

- اعتبارات جاری از محل درآمد عمومی 20776.5 میلیارد ریال

تبصره 1 - به منظور تامین قسمتی از اعتبارات عمومی برنامه اول به دولت اجازه داده می‌شود تا در هر یک از سال‌های برنامه حداکثر تا مبالغمندرج به شرح زیر:

سال 1368 1210 میلیارد ریال

سال 1369 1439 میلیارد ریال

سال 1370 1211 میلیارد ریال

سال 1371 623 میلیارد ریال

سال 1372 0

از اعتبارات سیستم بانکی استفاده نماید.

تبصره 2 - در طول برنامه دولت موظف است سیاست‌های سالانه پولی و اعتباری را منحصرا در چهارچوب سیاست‌های کلی برنامه تصویبنماید و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است از محل منابع سیستم بانکی تسهیلات اعتباری لازم جهت سرمایه‌گذاری بخش غیر دولتی(عمومی، تعاونی و خصوصی) را در قالب جدول شماره 4 قسمت دوم این قانون به منظور تحقق هدف‌های برنامه را فراهم آورد.

تبصره 3 - اعتبارات عمرانی مندرج در این قانون به شرح زیر بنا به پیشنهاد دستگاه‌های اجرایی و تایید سازمان برنامه و بودجه و تصویب هیات وزیران قابل افزایش خواهد بود:

الف - حداکثر ده درصد اعتبارات سالانه هر فصل، از محل کاهش اعتبارات همان فصل در سایر سال‌های برنامه.

ب - حداکثر بیست درصد اعتبارات سالانه هر برنامه در داخل فصل. از محل کاهش اعتبارات سایر برنامه‌های همان فصل با رعایت بند (الف)

تبصره 4 - در طول دوره برنامه در صورتی که اجرای طرح‌های جدید و یا افزایش حجم عملیات طرح‌های پیشنهادی، در جهت ارتقا اهدافبرنامه های بخش آب و کشاورزی خصوصا در زمینه آب و خاک و امور زیربنایی و منابع طبیعی ضروری تشخیص داده شود، دولت مکلف است براساس پیشنهاد وزارتخانه‌های کشاورزی و جهاد سازندگی و نیرو، حسب مورد و با تایید سازمان برنامه و بودجه نسبت به تامین بودجه مورد نیاز ازسرجمع اعتبارات جذب نشده عمرانی کشور، اقدام کند.

تبصره 5 - توزیع سالانه اعتبارات سرمایه‌گذاری های ثابت بین استآن های مختلف در طول برنامه باید به گون های صورت پذیرد که در انتهای برنامه، برخورداری بخش‌های محروم از امکانات آموزشی - بهداشتی و راه مناسب روستایی، اشتغال و برقرسانی بر مبنای گزارش اجمالی شناساییبخش های محروم (مرحله ششم) سازمان برنامه و بودجه حداقل مطابق برخورداری بخش‌های غیر محروم در سال 1368 باشد.

تبصره 6 - دولت مکلف است به منظور احیا و توسعه بخش‌های محروم و تعادل های منطق های ترتیبی اتخاذ نماید که با توجه به شرایط واستعدادهای خاص هر منطقه، اقداماتی به شرح زیر معمول دارد:

الف - ایجاد تسهیلات لازم برای تقلیل کارمزد وام‌های پرداختی در امور کشاورزی، صنعتی و مسکن در بخش‌های محروم.

ب - اعطای تخفیف مالیاتی برای مشاغل تولیدی در بخش‌های محروم تا پایان برنامه.

ج - تخفیف عوارض در امور عمرانی و خدمات عمومی از قبیل آبب ها، برق، تلفن، گاز.

د - رعایت اولویت در آماده سازی زمین و احداث خانه‌های سازمانی و اعطای بخشودگی قسمتی از قیمت تمام شده موارد فوق در بخش هایمحروم.

ه - تسهیل ضوابط و شرایط کار دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی.

و - اتخاذ روش‌های مناسب در جهت تامین و جذب و نگهداری نیروی انسانی مورد نیاز بخش‌های محروم.

ز - رعایت اولویت در انتخاب و اجرای طرح‌های امور اجتماعی - امور زیربنایی و امور عمومی در بخش‌های محروم.

ح - دستیابی به خودکفایی نیروی انسانی بخصوص در زمینه‌های تخصصی از طریق اجرای موارد ذیل:

1 - تحت پوشش آموزشی قرار دادن کلیه افراد واجبالتعلیم در بخش‌های محروم.

2 - ایجاد و گسترش مدارس شبانهروزی در مقاطع مختلف و مدارس نمونه و مراکز تربیت معلم.

3 - ایجاد و گسترش مراکز آموزش عالی در مراکز شهری بخش‌های محروم یا شهرهای مجاور آنان به منظور تربیت نیروی انسانی مورد نیاز هر منطقهو همچنین افزایش سهمیه بخش‌های محروم در پذیرش دانشگاه‌ها.

ط - قوه قضاییه موظف است در مراکز شهری بخش‌های محروم یا شهرستان‌های مجاور آنان شعبه دادگاه‌های مورد نیاز و دادگاه‌های سیار عشایری راایجاد نماید.

تبصره 7 - دولت مکلف است ظرف شش ماه (6 ماه) از تصویب این قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم را به منظور جلب سرمایه‌گذاری و تامینسودآوری بیشتر فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی و معدنی و امور تحقیقاتی . آموزشی و فرهنگی و خدمات درمانی و جلوگیری از تمرکز سرمایه‌گذاریدر بخش‌های غیر تولیدی، تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارایه نماید.

تبصره 8 - برای جذب همکاری و مشارکت بیشتر مردم در اجرای طرح‌های عمرانی دولتی، آن قسمت از اعتبارات آن گونه طرح ها که از محل وجوهدریافتی از مردم تحت عنوان خودیاری دریافت میگردد، از شمول قانون محاسبات و سایر مقررات عمومی مستثنی و تابع قانون نحوه هزینه کردن اعتبارات خارج از شمول قانون محاسبات خواهد بود.

تبصره 9 - در اجرای اصل یکصد و چهل و هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به منظور استفاده از تخصص ها و توانایی‌های نیروهایمسلح و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در بازسازی کشور، به واحدهای اجرایی فوق، اجازه داده می‌شود با توجه به تخصص ها و توانایی ها وظرفیت نیروهای تحت نظر خود، برای اجرای طرح ها و پروژه‌های عمرانی با دستگاه‌های اجرایی. قرارداد پیمانکاری منعقد نمایند. کلیه وجوه دریافتیاز بابت قراردادهای مذکور به حساب درآمد عمومی کشور واریز و معادل آن از محل اعتباری که به همین منظور در قانون بودجه هر سال منظورمیگردد، تخصیصیافته تلقی و از طرف خزانه در اختیار نیروی مربوطه و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح قرار خواهد گرفت تا جهت تقویتنیروی مربوط و جایگزینی استهلاک ماشین آلات هزینه گردد.

آیین‌نامه اجرایی این تبصره توسط وزارتخانه‌های دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه وبودجه تهیه و به تصویب هیات وزیران میرسد.

تبصره 10 -

الف - وزارت راه و شهرسازی (سازمان زمین شهری) موظف است در کلیه شهرهای کشور اراضی با کاربری‌های آموزشی، فرهنگی و خدماتی ودر قالب طرح‌های مصوب شهری، را جهت احداث و توسعه مدارس و مراکز فرهنگی و هنری و ورزشی و بهداشتی درمانی، آموزشی و خدماتی پس ازتملک، به طور رایگان به دستگاه‌های ذی‌ربط واگذار نماید و در مواردی که بابت تملک اراضی مزبور هزین های متحمل گردد، میتواند وجه مربوطه را برروی قیمت سایر قطعات مسکونی قابل واگذاری خود در کلیه شهرها سرشکن و از خریداران مربوطه دریافت و یا نسبت به واگذاری زمین معوض بهمالکین آن گونه اراضی اقدام نماید.

ب - شهرداری ها موظفند زمین‌های با کاربردی مذکور در بند الف این تبصره را بر اساس طرح‌های جامع، هادی و تفصیلی مصوب سریعا به دستگاه‌های ذی‌ربط معرفی نمایند و به هنگام اجرای طرح‌های مزبور، توسط دستگاه‌های مربوطه مجوز احداث بنا را بدون رعایت تشریفات صدورپروانه ساختمانی و فقط با اعلام بر و کف صادر نمایند.

آیین‌نامه اجرایی این تبصره ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب این قانون با همکاری وزارتخانه‌های کشور، راه و شهرسازی، آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تربیت بدنی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهدرسید.

تبصره 11 - دولت مکلف است به منظور امکان دسترسی مردم به مسکن با اجاره مناسب و ایجاد زمینه تولید مسکن استیجاری کافی، تسهیلاتقانونی و اعتباری لازم را در اختیار تشکل‌های مناسب تخصصی و صنفی که در قالب شرکت‌های سهامی عام و تعاونی بدین منظور ایجاد میگردد. قراردهد.

تبصره 12 - به منظور تامین هزینه‌های مربوط به آموزش فنی نیروی کار بیش از ظرفیت‌های فعلی به سازمان آموزش فنی و حرفهای اجازه دادهمی شود معادل کلیه درآمدهایی را که از محل ماده 14 قانون کارآموزی و تبصره‌های آن به حساب درآمدهای عمومی واریز می‌شود از محل اعتباری که بههمین منظور در بودجه سالیانه منظور می‌شود، دریافت نماید و به مصرف هزینه‌های جاری و عمرانی مربوط به آموزش فنی و حرفهای برساند. مراکز جدید آموزش پس از مبادله موافقت نامه با سازمان برنامه و بودجه ایجاد خواهد شد.

تبصره 13 - به منظور فراهم نمودن امکانات و تجهیزات لازم جهت پیشگیری و جلوگیری از آلودگی ناشی از صنایع آلودهکننده، کارخانه ها وکارگاه ها موظفند یک در هزار از فروش تولیدات خود را با تشخیص و تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست صرف کنترل آلودگی ها و جبران زیانناشی از آلودگی ها و ایجاد فضای سبز نمایند. وجوه هزینه شده از این محل جز هزینه‌های قابل قبول موسسه مربوط محاسبه خواهد شد. آیین‌نامه اجرایی این تبصره توسط سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهدرسید.

تبصره 14 - دولت موظف است اقدامات لازم جهت تغییر بنیادی نظام آموزش و پرورش را به عمل آورده و حداکثر ظرف مدت شش ماه ازتصویب این قانون لایحه مورد نیاز را تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارایه نماید.

تبصره 15 - به وزارت بهداشت. درمان و آموزش پزشکی اجازه داده می‌شود از متقاضیان تاسیس بیمارستان، پلیکلینیک و درمانگاه، آزمایشگاهتشخیص طبی، مطب و داروخانه، مبالغی را به عنوان هزینه‌های صدور موافقت اصولی، پروانه تاسیس به شرح زیر اخذ نماید و به حساب خزانهدار کلواریز نماید و معادل آن را از محل اعتباری که به همین منظور در بودجه سالیانه منظور می‌شود، جهت تجهیز مراکز بهداشتی. درمانی و آزمایشگاهی وبیمارستآن ها در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گیرد:

1 - جهت تاسیس بیمارستان در تهران یک میلیون ریال. در شهرهای دانشگاهی پانصد هزار ریال.

2 - جهت تاسیس آزمایشگاه تشخیص طبی در تهران دویست و پنجاه هزار ریال و در شهرهای دانشگاهی یکصد و پنجاه هزار ریال.

3 - جهت تاسیس پلیکلینیک در تهران دویست و پنجاه هزار ریال، در شهرهای دانشگاهی یکصد و پنجاه هزار ریال.

4 - جهت تاسیس داروخانه در کل کشور یکصد هزار ریال (به استثنای بخش‌های محروم)

5 - جهت تاسیس مطب در تهران دویست و پنجاه هزار ریال و در شهرهای دانشگاهی یکصد و پنجاه هزار ریال و در سایر شهرهای کشور یکصدهزار ریال.

تبصره 16 - به منظور تامین داروهای مورد نیاز مناطق روستایی و بخش‌های محروم کشور و ترغیب داروسازان جوان در جهت تاسیس داروخانه درمناطق مذکور بانک‌های کشور موظفند مبلغ ده میلیارد ریال به عنوان قرض‌الحسنه و با بازپرداخت دهساله به این امر تخصیص داده و به ازای هر مورد تاحداکثر ده میلیون ریال با تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به متقاضیان معرفی شده مزبور پرداخت نمایند.

تبصره 17 - به رییس قوه قضاییه اجازه داده می‌شود از ابتدای سال 1369 علاوه بر درآمدهای موضوع ردیف 410101 (خدمات قضایی) منظور درقسمت سوم قانون بودجه سال 1368، درآمدهای جدید مشروحه ذیل را وصول و به حساب درآمد عمومی کشور منظور نماید.

1 - در هر مورد که در قوانین حداکثر مجازات کمتر از 91 روز حبس و یا مجازات تعزیری موضوع تخلفات رانندگی باشد از این پس به جای حبسیا آن مجازات تعزیری. حکم به جزای نقدی از هفتاد هزار و یک ریال تا یک میلیون ریال داده خواهد شد و هر گاه حداکثر مجازات بیش از 91 روزحبس و حداقل آن کمتر از این باشد دادگاه مخیر است که حکم به بیش از سه ماه حبس یا جزای نقدی از هفتاد هزار و یک ریال تا سه میلیون ریال بدهد.در صورتی که در موارد فوق حبس و یا سایر محکومیت‌های تعزیری موضوع تخلفات رانندگی یا جزای نقدی باشد و به جای حبس یا آن مجازات تعزیریجزای نقدی مورد حکم قرار گیرد هر دو جزای نقدی با هم جمع خواهد شد.

2 - هزینه مذکور در بند ج از ماده یک قانون موضوع هزینه‌های دادگستری و ثبت مصوب 1334/11/03 پانصد ریال تعیین می‌شود.

3 - برای شکایت به دادسرای انتظامی قضات مبلغ پانصد ریال تمبر باطل میگردد.

4 - هزینه‌های خدمات پزشکی قانونی به موجب تعرف های که به تصویب رییس قوه قضاییه میرسد اخذ و به حساب‌های مربوط در خزانه واریزخواهد شد.

5 - بهای اوراق دادخواست و اظهارنامه و غیره موضوع بند 13 تبصره 91 قانون بودجه سال 1362 هر برگ پنجاه ریال تعیین میگردد.

6 - درآمدهای صندوق «الف» و صندوق «ب» اداره کل تصفیه و امور ورشکستگی موضوع مواد 52 و 54 قانون مذکور مصوب تیر ماه 1318 بهشرح ذیل افزایش داده می‌شود:

اولا - حق صندوق «الف» که به موجب تصویب‌نامه شماره 1703 مصوب اردیبهشت ماه 1319 از حاصل دارایی ورشکسته اخذ می‌شود تا مبلغ پنجمیلیون ریال صدی 9 و نسبت به مازاد آن تا ده میلیون ریال صدی 8 و نسبت به مازاد ده میلیون ریال صدی 7 دریافت و به حساب خزانه واریز نمایند.

ثانیا - درآمد صندوق «ب» به دو برابر افزایش داده می‌شود.

7 - هزینه‌های موضوع تبصره 75 قانون بودجه سال 1363 کل کشور به استثنای جز پنجم از بند 5 آن به ده برابر افزایش مییابد.

تبصره - دولت کسر بودجه حاصل از اجرای این قانون را از طریق افزایش کارمزد پروانه وکالت دادگستری حداکثر تا پنج برابر تامین خواهد کرد. (اصلاح 1369/04/13)

8 – دادخواست‌های تقدیمی به دیوان عدالت اداری مستلزم ابطال دو هزار ریال تمبر بابت هزینه دادرسی می‌باشد. (موضوع ماده 13 قانون تشکیلدیوان عدالت اداری مصوب بهمن ماه 1360)

دولت مکلف است معادل پنجاه درصد درآمد حاصل از اجرای این تبصره را که در هر سال وصول و به حساب درآمد عمومی کشور واریز می‌شود ازمحل اعتبارات ردیف جداگانه‌ای که ضمن لایحه بودجه همان سال منظور خواهد نمود در اختیار وزارت دادگستری قرار دهد تا منحصرا به منظور تامینکسری هزینه‌های جاری و احداث و تجهیز مراکز پزشکی قانونی و ایجاد ساختمآن های دادگستری و ثبت اسناد و املاک کشور و استراحتگاه های دادگستری در مرکز و شهرستان ها و ایجاد و توسعه تشکیلات قضایی بر اساس موافقت‌نامه‌هایی که با سازمان برنامه و بودجه مبادله خواهد نمود مورداستفاده قرار دهد.

تبصره 18 - به منظور توسعه و تشویق صادرات کالاهای ساخته شده داخلی، ورود مواد اولیه، قطعات و تجهیزات و اقلام لوکس مورد نیاز برایتولید کالاهای صادراتی، از مقررات مربوط به اخذ گواهی عدم ساخت و همچنین از بررسی قیمت توسط مراکز تهیه و توزیع ذی‌ربط معاف خواهند بود. تشخیص و تایید اقلام موضوع مفاد این تبصره توسط وزارتخانه‌های تولیدی ذی‌ربط انجام خواهد شد.

آیین‌نامه اجرایی این تبصره توسط وزارتخانه‌های ذی‌ربط تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

تبصره 19 - به دولت اجازه داده می‌شود که حداکثر در سه نقطه از نقاط مرزی کشور، مناطق آزاد تجاری - صنعتی تاسیس نماید.

تبصره 20 - به منظور پشتیبانی تولید، گمرک ایران و سازمان بنادر و کشتیرانی موظفند حداکثر ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون مناطقویژه حراست شدهای را در مبادی ورودی و یا گمرکات داخلی جهت نگهداری به صورت امانی مواد اولیه و قطعات و ابزار و مواد تولیدی که بدونانتقال ارز وارد می‌شود تاسیس نمایند. ورود کالا از مناطق مذکور جهت مصرف داخلی. تابع مقررات صادرات و واردات خواهد بود. صاحبان کالامیتوانند بدون هیچ گونه تشریفات کالای وارداتی خود را از مبادی مذکور، از کشور خارج نمایند. آیین‌نامه اجرایی این تبصره به تصویب هیات وزیرانخواهد رسید.

تبصره 21 - به وزارت کشاورزی اجازه داده می‌شود که معادل 30% از درآمد حاصل از واریز وجوه مربوط به اجارهب ها، فروش و سایر وجوه حاصلاز اراضی ملی شده و دولتی و خالصه و سایر اراضی متعلق به این وزارتخانه را از محل اعتباری که به همین منظور در بودجه سالیانه منظور می‌شود، جهت احیا و توسعه همان اراضی و یا سایر اراضی مصروف نماید.

تبصره 22 - به منظور تحقق اهداف برنامه به دولت اجازه داده می‌شود اقدامات زیر را در زمینه مدیریت و نیروی انسانی، سازماندهی و تشکیلاتو روش ها انجام دهد.

1 - انتقال واحدهای سازمانی دولتی از تهران به دیگر نقاط کشور با پیشنهاد رییس جمهوری و وزیر ذی‌ربط و تصویب هیات وزیران.

2 - تدوین نظام استخدامی واحد و نظام پرداخت برای کلیه دستگاه‌های دولتی در سطح کشور جهت برقراری عدالت استخدامی و ارایه آن بهمجلس شورای اسلامی حداکثر تا پایان سال اول اجرای برنامه.

3 - استفاده از تکنولوژی پیشرفته اداری. به ویژه تکنولوژی انفورماتیک، به منظور خدمترسانی با کیفیت و سرعت مطلوب.

4 - ایجاد تعادل بین حقوق و مزایای کارکنان دولت با توجه به تورم به منظور جلوگیری از کاهش قدرت خرید آن‌ها از طرق اعطای کمک‌های غیرنقدی، مشروط بر آنکه اعتبارات مورد نیاز آن در بودجه‌های سالانه تامین شده باشد.

تبصره 23 - به دولت اجازه داده می‌شود در زمان صلح به منظور تامین قسمتی از نیازهای نیروی انسانی با تایید ستاد فرماندهی کل قوا در کارهایکشاورزی، امدادی، آموزشی، تولیدی و جهاد سازندگی، با رعایت کامل موازین عدل اسلامی از خدمت مشمولین وظیفه در دستگاه‌های اجرایی ذی ربطبا در نظر گرفتن موارد زیر به صورتی استفاده کند که به آمادگی رزمی آسیبی وارد نیاید:

1 - پس از گذراندن دوره آموزش نظامی.

2 - منحصرا با استفاده از حقوق و مزایا و هزینه‌های مربوطه به دوره خدمت ضرورت.

3 - عدم استفاده در واحدهای ستادی.

آیین‌نامه اجرایی این تبصره به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

تبصره 24 - دولت موظف است نسبت به ایجاد یک نهاد متمرکز و کارا با تسهیلات و اختیارات قانونی لازم برای تمرکز امور سیاستگزاری وبرنامهریزی و تفویض آزادی عمل به واحدهای اجرایی و موسسات آموزشی در زمینه آموزش‌های فنی و حرفهای اقدام و برای تمام رشته‌های فنی وحرف های مورد نیاز کشور در تمام سطوح تحصیلی از ابتدای دوره راهنمایی تا آخرین مراحل تحصیلات دانشگاهی برنامه‌های لازم را در کنار سایررشته های آموزشی فراهم نماید.

تبصره 25 - دولت موظف است ظرف سه ماه برای تاسیس نظام متحد و هماهنگ امور فرهنگی و تبلیغی کشور و ادغام سازمان ها و مراکز موازیلایحه قانونی لازم را به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد نماید.

تبصره 26 - در اعطای هر گونه مجوز و پروانه کار به متقاضیان مشاغل تولیدی، خدماتی و صنفی در کلیه بخش‌های اقتصادی اولویت با کسانیاست که دوره ویژه آموزش‌های فنی و حرفهای را در سطوح مورد نیاز را طی کرده باشند.

آیین‌نامه نحوه انجام این امر با پیشنهاد وزارت کار و امور اجتماعی. به تصویب هیات وزیران میرسد.

تبصره 27 - مواد اولیه، قطعات، ابزار، ماشین آلات و تجهیزات مورد نیازهای واحدهای تحت نظارت وزارتخانه‌های تولیدی (صنایع، صنایعسنگین و معادن و فلزات) و طرح‌های ملی با تایید وزیر مربوطه از بررسی قیمت در مراکز تهیه و توزیع معاف خواهند بود.

تبصره 28 - کلیه فارغالتحصیلان دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و همچنین کلیه فارغالتحصیلان دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی خارجاز کشور که ارز دولتی استفاده میکنند در برابر مدت آموزش بر اساس نیاز دولت به هر یک از تخصص ها در مناطق مورد نیاز متعهد به خدمت میشوندمگر آنکه عدم نیاز به تخصص آنان توسط دولت اعلام گردد.

تبصره 29 -

الف - بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است طی دوره برنامه اول از محل دریافت‌های ارزی حداکثر مبلغ یکصد و بیست میلیارد و هفتصدو سی و دو میلیون (120.732.000.000) دلار در چهارچوب ارقام مندرج در جداول مصوب این قانون پرداخت و یا ایجاد تعهد نماید.

ب - دولت مکلف است به عنوان تنخواهگردان صادراتی تسهیلات ارزی لازم برای تشویق و حمایت صادرات کالاهای غیر نفتی و منحصرا برای واردات مواد اولیه و کمکی و قطعات و لوازم بسته بندی و سایر وسایل و لوازم جهت تولید و صدور کالاهای غیر نفتی و همچنین صدورضمانت نامه‌های صادراتی و خدمات فنی خارج از کشور پس از دریافت تضمین مبنی بر برگشت ارز اعطایی مناسب با اهداف صادراتی برنامه، در اختیارصادرکنندگان قرار دهد.

آیین‌نامه اجرایی این بند ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط وزارتین امور اقتصادی و دارایی و صنعت، معـدن و تجارت، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

ج - به منظور به کارگیری امکانات تولیدی داخل کشور و انتقال دانش فنی، دولت موظف است در اجرای طرح‌های وزارتخانه‌های نفت، نیرو، پست و تلگراف و تلفن، دفاع، راه و شهرسازی، جهاد، کشاورزی، معادن و فلزات، صنعت، معـدن و تجارت، صنایع سنگین و شرکت ها و سازمان‌های تابعه و تحت پوشش آن‌ها. بههنگام عقد قرارداد با پیمانکاران خارجی. خرید ماشین آلات و تجهیزات و اجرای طرح ها ترتیبی اتخاذ نماید که در طول برنامه پنجساله از محل سهمیه ارزی طرح‌های مذکور. حداقل به میزان دو میلیارد و پانصد میلیون (2.500.000.000) دلار ارزش افزوده از طریق ساخت ماشین آلات و تجهیزات وتولید کالا و اجرای طرح ها در داخل کشور ایجاد گردد. شورای اقتصاد حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب این قانون. با بررسی طرح‌های برنامه پنجساله وزارتخانه ها و شرکت ها و سازمان‌های فوق‌الذکر سهمیه ساخت تجهیزات و تولید کالا و اجرای طرح ها که بایستی توسط وزارتخانه‌های صنعتی انجام شود را مشخص و به سازمان برنامه و بودجه جهت درج در موافقت نامه طرح ها و به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جهت رعایت موضوع در گشایش اعتبار ابلاغ نماید.

آیین‌نامه اجرایی این بند ظرف مدت سه ماه به پیشنهاد وزارتخانه‌های ذی‌ربط و سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

د - به منظور تامین مبالغ ارزی برای تکمیل و یا اجرای سرمایه‌گذاری های صنعتی و تولیدی مذکور در جدولی که توسط دولت همراه لایحه بودجهسال 1369 ارایه میگردد، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است تا پایان برنامه پنجساله اول (1372) نسبت به ایجاد تعهد تا سقف هفتمیلیارد و پانصد میلیون (7.500.000.000) دلار اقدام نماید به نحوی که علاوه بر اتمام طرح در مدت توافق شده، بازپرداخت تعهد ایجاد شده پس ازراهاندازی واحد. حداقل در اقساط پنجساله انجام پذیرد و مجموع اقساط پرداختی از این بابت در هر سال از یک میلیارد و پانصد میلیون(1.500.000.000) دلار تجاوز ننماید. تعهدات ایجاد شده از محل صرفه جویی یا درآمد ارزی حاصله از طرح‌های فوق‌الذکر در بودجه‌های سالانه منظور و پرداخت خواهد شد. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران میتواند نسبت به پرداخت حداکثر ده درصد (10%) هر قرارداد به عنوان پیشپرداخت اقدام نموده و از سرجمع سهمیه ارزی بخش مربوطه در بودجه سال مربوطه کسر نماید.

آیین‌نامه اجرایی این بند حداکثر ظرف مدت دو ماه توسط سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

ه - به وزارت کشاورزی اجازه داده می‌شود که به منظور خودکفایی در امر تامین شکر مورد نیاز جامعه و تامین بخشی از سایر نیازهای غذایی و صنعتیکشور نسبت به ایجاد هفت واحد کشت و صنعت نیشکر به وسعت خالص مجموعا 84000 هکتار مزارع نیشکر و علاوه بر آن ایجاد هفت کارخانه شکرتصفیه شده و بقیه صنایع جانبی شامل کارخانجات خوراک دام. کارخانجات خمیر کاغذ و کاغذ. نیوپان کارخانه MDF (ام. دی. اف) کارخانجات پروتیین دامی با ظرفیت‌های مناسب اقدام نماید. (اصلاحی 1371/02/22)

اعتبارات ریالی طرح به میزان چهارصد میلیارد (400.000.000.000) ریال به صورت وام از سیستم بانکی و سازمان تامین اجتماعی دریافت و از محلمابه‌التفاوت قیمت صنفی و صنعتی شکر تولیدی کارخانجات هفت تپه و کارون با قیمت رسمی خرید شکر از کارخانجات مذکور که در حساب جداگانه‌ای نزد سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نگهداری خواهد شد، نسبت به بازپرداخت اقساط وام اقدام خواهد کرد.

به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اجازه داده می‌شود که برای اجرای طرح فوق‌الذکر توسط وزارت کشاورزی راسا یا از طریق بانک ها نسبت بهتامین و یا تعهد و یا تضمین ارزی به مبلغ تا یک میلیارد و پانصد میلیون دلار (به عنوان اصل اعتبار) و نیز هزینه‌های ارزی تبعی آن به نحوی اقدام نمایدکه بازپرداخت تعهدات ایجاد شده متناسب با اجرای طرح ممکن و میسر گردد. کمیته تخصیص ارز مکلف است پیش پرداخت لازم برای اجرای اینپروژه را از محل سهمیه‌های سالانه در بودجه ارزی منظور و تامین نماید. (اصلاحی 1371/02/22)

وزارت کشاورزی موظف است گزارش پیشرفت کار را هر سه ماه یک بار به اطلاع کمیسیون‌های کشاورزی، برنامه و بودجه و امور اقتصادی و داراییبرساند.

و - سهمیه ارزی دستگاه‌های اجرایی بر اساس جداول ارزی مندرج در این برنامه، سالیانه به پیشنهاد کمیته تخصیص ارز و تصویب هیات دولتتعیین و در اختیار دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط قرار خواهد گرفت.

ز - به منظور استفاده حداکثر از ظرفیت‌های منابع آب و نیروی کشور. به دولت اجازه داده می‌شود که احداث سدهای کارون سه، کارون جریانی چهار،کرخه و گاویشان را تا سقف سه میلیارد (3.000.000.000) دلار از طریق انعقاد قراردادهای اعتباری بلندمدت تامین کند.

ح - به شرکت ملی نفت ایران اجازه و اختیار داده می‌شود. به منظور تامین گاز مورد نیاز برای مصارف داخلی و صادرات و بهرهبرداری از میادینگازی پارس و پارس جنوبی (مشترک با قطر) با ضمانت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قراردادهای لازم با شرکت‌های ذی‌صلاح خارجی را تا حداکثرمبلغ سه میلیارد و دویست میلیون (3.200.000.000) دلار منعقد نماید، به نحوی که بازپرداخت هزینه‌های سرمایه‌گذاری از محل تولیدات میادینفوق صورت گیرد.

ط - به شرکت ملی صنایع پتروشیمی اجازه داده می‌شود جهت طرح‌های سرمای های پتروشیمی با ضمانت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تامبلغ دو میلیارد و دویست میلیون (2.200.000.000) دلار به صورت پیشفروش محصولات ایجاد تعهد نماید.

ی - به دولت اجازه داده می‌شود به منظور رفع قسمتی از نیازهای بخش‌های صنعت و معدن در امور مربوط به تولید، صادرات و سرمایه‌گذاری هایذی ربط. به روش معاملات متقابل تا سقف ده میلیارد (10.000.000.000) دلار اقدام نماید. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و دستگاه‌های اجراییذی ربط با ارایه ضمانت‌های لازم مفاد این بند را اجرا خواهند نمود. آیین‌نامه اجرایی این بند ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط وزارتخانه‌های صنعتی و معدنی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایرانتهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

تبصره 30 -

الف - به منظور انجام وظایف مشروحه زیر. شورایی بنام شورای عالی بررسی و تعیین الگوی مصرف تشکیل میگردد:

1 - بررسی و تعیین الگوی مصرف با رعایت خط‌مشی‌های مصرحه در این برنامه.

2 - نظارت مستمر بر حسن اجرای الگوی مصرف مصوب.

3 - بررسی و بازبینی مستمر عملکرد الگوی مصرف مصوب و اتخاذ تدابیر مناسب در جهت حسن اجرای آن و نیز تنظیم پیشنهادات اصلاحی وتکمیلی لازم جهت تصویب مراجع ذی‌ربط.

ب - اعضای شورای عالی موضوع بند الف به شرح زیر می‌باشند:

1 - ریاست جمهوری ( و یا معاون اول رییس جمهور) به عنوان رییس شورا.

2 - وزیر صنعت، معـدن و تجارت

3 - وزیر امور اقتصادی و دارایی

4 - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

5 - وزیر صنایع

6 - رییس سازمان برنامه و بودجه

7 - رییس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

8 - وزیر ذی‌ربط حسب مورد و به تشخیص و دعوت رییس شورا

9 - دو نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر به انتخاب مجلس شورای اسلامی.

ج - دبیرخانه شورا و کمیته کار دایمی آن در نهاد ریاست جمهوری خواهد بود. اعضای کمیته کار مرکب از نمایندگان تام‌الاختیار و تمام وقتوزارتخانه های ثابت عضو شورا و نماینده سازمان صدا و سیما خواهد بود.

تبصره 31 - در اجرا اصل 147 قانون اساسی و به منظور بالا بردن ظرفیت ناوگان هوایی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، دولت موظف است باکسب نظر از فرماندهی کل نیروهای مسلح به تعداد مورد نیاز هواپیمای باربری و مسافری نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران را اجاره نماید. کلیه وجوه دریافتی از بابت قراردادهای مذکور به حساب درآمد عمومی کشور واریز و معادل آن از محل اعتباری که در قانون بودجه هر سال منظور میگردد. تخصیص یافته تلقی و از طرف خزانه در اختیار نیروی مذکور قرار خواهد گرفت.

آیین‌نامه اجرایی این تبصره به پیشنهاد وزارت دفاع . وزارت راه و شهرسازی و ستاد کل نیروهای مسلح و سازمان برنامه و بودجه تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

تبصره 32 - به منظور بهبود مدیریت، تعیین میزان قطعی اموال و دارایی‌ها و سهام دولت در شرکت‌های دولتی و همچنین مشخص نمودن حداقلسوددهی شرکت‌های دولتی به تفکیک بخش‌های مختلف، دولت مکلف است کمیسیونی تحت نظر ریاست جمهوری و با عضویت وزیر امور اقتصادی ودارایی، رییس سازمان برنامه و بودجه، بالاترین مقام دستگاه اجرایی ذی‌ربط حسب مورد و دو نفر نماینده مجلس شورای اسلامی به انتخاب مجلستشکیل داده و امور فوق را به نحوی سامان دهد که تا پایان برنامه اول ضمن لغو کلیه معافیت‌های مالیاتی، گمرکی شرکت‌های دولتی، عملیات انتفاعی آن‌ها ازعملیات اجتماعی و حمایتی دولت تفکیک و قابل ارزیابی شوند.

تبصره 33 - کلیه شرکت‌های دولتی موضوع ماده 4 قانون محاسبات عمومی کشور و بانک ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت و سایر شرکت هایدولتی و موسسات انتفاعی که شمول قوانین و مقررات عمومی بر آن‌ها مستلزم ذکر نام است مکلفند همهساله بودجه پیشنهادی خود را در چهارچوباهداف و سیاست‌های کلی این برنامه تهیه و به همراه عملکرد سال گذشته خود جهت کسب نظر مشورتی به سازمان برنامه و بودجه ارسال نمایند و سپسهمراه با نظر مشورتی این سازمان در مجمع عمومی یا شورای عالی مربوط مطرح و پس از تایید آن برای درج در لایحه بودجه کل کشور مجددا به سازمان مذکور ارسال نمایند.

تبصره 34 -

الف - سازمان برنامه و بودجه موظف است به طور مستمر بر عملیات دستگاه‌های اجرایی نظارت نموده و گزارش مربوط به پیشرفت عملیات ومطابقت آن در زمینه وصول به هدف‌های تعیین شده در برنامه را در مقاطع ششماهه به دولت و کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی ارایه نماید.

ب - مبادله موافقت نامه جهت اجرای طرح‌های عمرانی که از بودجه عمومی استفاده مینمایند، در طول برنامه فقط برای یک بار کافی است.

تبصره 35 -

الف - دولت موظف است از سال 1369 لایحه بودجه هر سال را مطابق با مفاد این قانون حداکثر تا 15 آذر ماه تقدیم مجلس شورای اسلامی نماید.

مجلس. حداکثر تا ابتدای دهه فجر (دوازده بهمن) هر سال لایحه بودجه را تصویب نموده و دولت موظف است تا پایان اسفند ماه نسبت به تدوینآیین نامه‌های اجرایی و مبادله موافقت‌نامه‌های شرح فعالیت‌ها و انعقاد قراردادهای انجام کار اقدام نماید.

2 - لایحه بودجه سال 1369 حداکثر دو هفته پس از تصویب این قانون تقدیم مجلس شورای اسلامی خواهد شد.

تبصره 36 - در راستای ضرورت تداوم امر برنامهریزی و ارزیابی عملکرد و عنداللزوم بازنگری اهداف، اعتبارات،خط مشی ها و برنامه هایاجرایی، دولت موظف است نظام برنامهریزی کشور را به نحوی تنظیم نماید که برنامه دوم توسعه جمهوری اسلامی ایران در نیمه اول سال 1371 بهمجلس شورای اسلامی ارایه گردد.

تبصره 37 - شورای اقتصاد مسیول تعیین شبکه‌های مجاز توزیع کالا در دو سطح عمده فروشی و خرده فروشی است به نحوی که گردش کالا در هرسطح صرفا توسط یک واسطه توزیع انجام شود. در موارد استثنایی تعیین بیش از یک واسطه فروش در هر یک از سطوح فوق نیز به عهده شورای اقتصاد می‌باشد.

تبصره 38 - سیاست‌های اجرایی تامین و توزیع کالا در کشور به صورت سالیانه توسط وزارت صنعت، معـدن و تجارت با هماهنگی دستگاه‌های تامین و تولیدکننده کالا تهیه و قبل از پایان هر سال به تصویب شورای اقتصاد می‌رسد.

تبصره 39 - به منظور ارایه خدمات بهینه هویت و تابعیت و شناخت به هنگام هویت کلیه اتباع ایران در داخل و خارج کشور، با توجه به ضرورتاستفاده در برنامهریزی آتی. دولت موظف است نسبت به اصلاح اساسی سیستم ثبت احوال و ایجاد پایگاه مکانیزه اطلاعات جمعیت کشور اقدام نماید.

تبصره 40 - دولت مکلف است ترتیبی اتخاذ نماید تا پایان برنامه، کلیه پست‌های نامهرسانی غیر ضرور در ادارات و سازمان‌های دولتی را حذفنموده،ضمنا با متداول کردن شیوه مکاتبه، مراجعات حضوری مردم را به حداقل ممکن کاهش دهد.

تبصره 41 - دولت مکلف است به منظور حمایت از تولیدات داخلی و بالا بردن کیفیت آن. افزایش و یا کاهش سود بازرگانی را در کمیسیون‌هایی به مسیولیت وزارتخانه‌های صنعتی ذی‌ربط و عضویت نمایندگان وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی و صنعت، معـدن و تجارت بررسی و حداکثر ظرف مدت دو ماه جهت تصویب به هیات وزیران ارایه نماید.

تبصره 42 - در طول برنامه پنجساله. نرخ ارز برای واردات قطعات. ماشین آلات، تجهیزات و یا کالاهای قابل ساخت در داخل نباید از نرخ ارزتخصیصی جهت تولید داخلی همان اقلام ارزانتر باشد.

تبصره 43 - سازمان برنامه و بودجه مکلف است حداکثر لغایت سه ماه از تاریخ تصویب این قانون جدول تراز تجهیزات. ماشین آلات. مصالح وکالاهای عمده و اساسی و همچنین جدول تفکیک مصارف ارزی به جاری و عمرانی را تهیه و به تصویب هیات وزیران برساند.

تبصره 44 - دولت موظف است تسهیلات لازم را جهت بازگشت آن تعداد از فارغالتحصیلان ایرانی دانشگاه‌های خارج از کشور که مایل به خدمتدر دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی اعم از دولتی و غیر دولتی هستند. پس از تایید صلاحیت آنان جهت عضویت در هیات علمی فراهم نماید. دولت میتواند وسایل متعارف زندگی را که آن گونه افراد با خود میآورند. از حقوق و عوارض گمرکی معاف نماید. (اصلاحی 1372/02/22)

آیین‌نامه اجرایی این تبصره توسط وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

تبصره 45 - دولت مکلف است تسهیلات لازم از قبیل زمین. ساختمان. وام و مصالح ساختمانی را برای آن دسته از اعضا هیات علمی که فاقد مسکن می‌باشند و تعهد خدمت در دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی بسپارند به گون های فراهم نماید که تا پایان برنامه پنجساله دارای مسکن شوند. (اصلاحی 1372/02/22)

آیین‌نامه‌های اجرایی این تبصره توسط وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و راه و شهرسازی تهیه و به تصویب هیات دولت خواهد رسید.

تبصره 46 - به وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اجازه داده می‌شود در طول اجرای برنامه از اعضاهیات علمی غیر ایرانی خارج از کشور (با اولویت مسلمان بودن) صرفا برای تدریس در دوره دکترا دعوت به کار نماید. رشته‌های تحصیلی و تعداد افراد مورد نیاز در بودجه سالانه مشخص خواهد شد.

تبصره 47 - به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی اجازه داده می‌شود به منظور توسعه و تکمیل دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا بادانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی کشورهای خارجی که با دولت جمهوری اسلامی ایران روابط دوستانه دارند. تفاهمنامه های علمیدر زمینه مبادله استاد و دانشجو و تشکیل سمینارها و کنفرانس ها از طریق وزارتین فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منعقدنمایند.

تبصره 48 - دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی میتوانند در طول اجرای برنامه دوره‌های شبانه و دوره‌های خاص، تاسیس وهزینه های سرانه شبانه را با تایید وزارتین فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد از داوطلبان به تحصیل وصول ووجوه حاصله را به خزانهداری کل واریز نمایند و معادل آن را از محل ردیفی که به همین منظور در بودجه سالیانه منظور میگردد. دریافت و صرف هزینه‌های مربوط دانشگاه نمایند.

تبصره 49 - به منظور افزایش سرمایه بانک کشاورزی و تامین منابع مالی مورد نیاز آن بانک جهت توزیع اعتبارات بلند مدت و ارزان قیمت، دولتمکلف است مبلغ یکصد میلیارد (100.000.000.000) ریال اعتبار از محل اعتبارات سرمایه‌گذاری ثابت یا درآمد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایرانبه تقسیط پنجساله و هر سال بیست میلیارد (20.000.000.000) ریال در اختیار بانک مذکور قرار دهد.

تبصره 50 - اجازه داده می‌شود در طول اجرای این برنامه وزارت امور اقتصادی و دارایی به هنگام وصول مالیات منابع ذیل عوارضی به میزان سه درصد درآمد مشمول مالیات قطعی شده به نفع شهرداری وصول و در اختیار وزارت کشور (سازمان شهرداری‌های کشور) قرار دهد تا بر اساسدستورالعمل وزارت کشور بین شهرداری ها تقسیم گردد.

الف - کلیه منابع مالیات موضوع باب دوم قانون مالیات‌های مستقیم واقع در حوزه شهری به استثنای مالیات بر ارث.

ب - کلیه منابع مالیات موضوع باب سوم قانون به استثنای مالیات بر درآمد کشاورزی و حقوق.

وزارت کشور مکلف است در طول اجرای این برنامه طرح‌های درآمدی لازم را برای کسب درآمدهای جدید برای شهرداری ها به منظور جایگزین کردن بادرآمد موضوع این تبصره تهیه نماید به نحوی که در پایان اجرای برنامه اول. شهرداری ها به این منبع درآمدی نیازی نداشته باشند.

تبصره 51 - به موجب این قانون اجازه داده می‌شود در طول برنامه پنجساله. هرساله معادل درآمدهای حاصل از فعالیت‌های فرهنگی و هنری وسیاحتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که به خزانه واریز میگردد، هنگام تنظیم بودجه سالیانه در ردیف جداگآن های در بودجه وزارت مذکور جهتتوسعه فعالیت‌ها منظور شده و امکان هزینه آن فراهم گردد.

تبصره 52 - صدور هر گونه موافقت اصولی صنعتی، کشاورزی و دامی برای مراکز استان‌های برخوردار ممنوع است. دولت و شرکت ها و موسساتی دولتی و وابسته به دولت مجاز به تاسیس هیچ گونه واحد صنعتی، کشاورزی و دامی در مراکز استان‌های برخوردارنمی باشند.

تبصره53 - اعتبارات جاری فصول آموزش و پرورش، آموزش عالی، بهداشت، درمان و تامین اجتماعی و بهزیستی حداکثر به میزان 10% ازمحل کاهش اعتبارات سنوات بعد همین فصول قابل افزایش می‌باشد، به شرط اینکه سقف استقراض موضوع تبصره 1 قانون برنامه اول توسعه افزایش نیابد. (الحاقی 1369/04/18)

تبصره 54 - اعتبارات ردیف سایر هزینه‌های عمرانی مندرج در جدول شماره 7 قانون برنامه اول توسعه در صورت توان جذب بیشتر از رقم مصوب، از محل کاهش اعتبارات سنوات بعد همین ردیف قابل افزایش می‌باشد، به شرط این که تغییری در سقف استقراض موضوع تبصره 1 قانون برنامه اولتوسعه داده نشود. (الحاقی 1369/04/18)

قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و پنجاه و دو تبصره منظم به قسمت‌های 1 و 2 و پیوست شماره 1 در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ یازدهم بهمن ماه یک هزار و سیصد و شصت و هشت مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1368/11/11 به تایید شورای نگهبان رسیده است.

رییس مجلس شورای اسلامی - مهدی کروبی

قسمت یکم

الف - هدف‌های کلی

1 - بازسازی و تجهیز بنیه دفاعی و تامین نیازهای ضروری آن بر مبنای اهداف دفاعی تعیین شده.

2- بازسازی و نوسازی ظرفیت‌های تولیدی و زیربنایی و مراکز جمعیتی خسارت دیده در طول جنگ تحمیلی در چهارچوب اولویت‌های برنامه.

3 - گسترش کمی و ارتقا کیفی فرهنگ عمومی تعلیم و تربیت و علوم و فنون در جامعه با توجه خاص نسبت به نسل جوان.

4 - ایجاد رشد اقتصادی در جهت افزایش تولید سرانه. اشتغال مولد و کاهش وابستگی اقتصادی با تاکید بر خودکفایی محصولات استراتژیککشاورزی و مهار تورم.

5 - تلاش در جهت تامین عدالت اجتماعی.

6 - تامین حداقل نیازهای اساسی آحاد مردم.

7 - تعیین و اصلاح الگوی مصرف در جهت تعیین نیازهای انسان و جامعه در جریان رشد و تکامل مادی و معنوی با حفظ کرامت و آزادگی انسان.

8 - اصلاح سازمان و مدیریت اجرایی و قضایی کشور در ابعاد مختلف.

9 - تلاش در جهت ایجاد امنیت قضایی و تحکیم مبانی نظری و علمی تساوی عموم در برابر قانون و اجرای عدالت و حمایت از آزادی‌های مشروعفردی و اجتماعی.

10 - سازماندهی فضایی و توزیع جغرافیایی جمعیت و فعالیت‌ها. متناسب با مزیت‌های نسبی هر منطقه به استثنای مواردی که ملاحظات سیاسی و نظامیایجاب مینماید.

ب - خط مشی ها

1 - بازسازی و تقویت بنیه دفاعی بر مبنای استراتژی (راهبردهای) دفاعی کشور از طریق:

1 - 1 - بازسازی و تقویت بنیه دفاع با تاکید بر استفاده از کلیه امکانات اقتصادی و صنعتی کشور و جلوگیری از دوبارهکاری و عملکردهای موازی.

2 - 1 - فراهم کردن زمینه‌های اجرایی طرح بسیج مستضعفین به عنوان وسیعترین شبکه دفاعی انقلاب اسلامی.

3 - 1 - تاکید و تقویت آموزش آمادگی دفاعی در مدارس پسرانه و دخترانه.

4 - 1 - دو منظوره کردن صنایع دفاعی کشور.

2 - بازسازی و نوسازی ظرفیت‌های تولیدی و زیربنایی و مراکز جمعیتی خسارت دیده در طول جنگ و در چهارچوب اولویت‌های این برنامه از طریق:

1 - 2 - بازسازی یا نوسازی خطوط تولیدی خسارت دیده در ارتباط با نیازهای کشور با استفاده از منابع و امکانات علمی. فنی و آموزشی کشور واعمال تغییرات و اصلاحات بر اساس ضرورت های این برنامه.

2 - 2 - بازسازی یا نوسازی مراکز جمعیتی و خدماتی آسیبدیده ضمن جلب مشارکت‌های وسیع مردمی و استفاده از سیستم بانکی در چهارچوبسیاست های پولی هماهنگ با برنامه بازسازی واحدهای اقتصادی مناطق آسیبدیده و استراتژی دفاعی کشور.

3 - گسترش کمی و ارتقا کیفی فرهنگ عمومی. تعلیم و تربیت و علوم و فنون در جامعه با توجه خاص نسبت به نسل جوان از طریق:

1 - 3 - سازماندهی و سیاستگزاری هماهنگ و همگون در امر فعالیت‌های فرهنگی بر مبنای آزادی عمل واحدهای اجرایی جهت تحقیق. تتبع. نوآوریو ارایه خدمات فرهنگی.

2 - 3 - همگانی کردن فعالیت‌های فرهنگی و اجتناب از تفکر دولتی نمودن امور فرهنگی با تاکید بر سیاست‌های نظارتی و هدایتی دولت.

3 - 3 - افزایش کمی و کیفی تولید و پخش برنامه ها و افزایش پوشش جمعیتی و جغرافیایی صدا و سیما در راستای تامین نیازهای برنامه توسعه بهویژه در زمینه آموزش‌های مستقیم و توجه بیشتر به جمعیت در سن تحصیل و نیازهای محلی و منطق های.

4 - 3 - پرورش روحیه احترام به قانون. نظمپذیری. تعاون. و کار گروهی. احترام به قداست و ارزش کار و فعالیت مولد. صرفه جویی. حفظ محیطزیست و منابع طبیعی. حفظ قداست خانواده و تقویت روحیه مسیولیتپذیری و مشارکت در امور سیاسی و اجتماعی.

5 - 3 - فراهم آوردن مقدمات و زمینه لازم برای طراحی تفصیلی و اجرای نظام جدید آموزش و پرورش و تدوین و اجرای نظام آموزش عالی و آموزشفنی و حرفهای متناسب و هماهنگ با آن.

6 - 3 - ایجاد امکانات آموزشی لازم برای تمامی کودکان لازمالتعلیم.

7 - 3 - توسعه فضای آموزشی متناسب با رشد دانشآموز و ایجاد امکانات آموزشی و پرورشی لازم و تربیت نیروهای کافی برای تمامی مقاطع به ویژهکودکان لازمالتعلیم با اولویت روستاها.

8 - 3 - اولویت دادن به ریشهکنی بیسوادی در اقشار مولد.

9 - 3 - ایجاد نهادی متمرکز برای امور سیاستگزاری و برنامهریزی و عدم تمرکز در امور اجرایی آموزش‌های فنی و حرفهای.

10 - 3 - ایجاد قطب‌های علمی و تخصصی در دانشگاه‌های مستعد و ارتقا سطح علمی سایر موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی.

11 - 3 - گسترش آموزش عالی خاصه در سطح کارشناسی ارشد. دکترای تخصصی با توجه کامل به ارتقا کیفی آموزش و انطباق آن با اولویت هایبرنامه.

12 - 3 - حداکثر بهرهبرداری از ظرفیت‌های علمی. فنی. تخصصی و تحقیقاتی (کاربردی و بنیادی) کشور.

13 - 3 - تاسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به منظور اعتلا ادب و فرهنگ فارسی.

14 - 3 - همگانی کردن ورزش و گسترش فعالیت‌های تربیت بدنی خاصه بین جوانان به منظور پرورش جسم و روح و پربار کردن اوقات فراغت عموممردم.

15 - 3 - تقویت و توسعه ایرانگردی و جهانگردی در جهت تبادل تجربه و دانش و شناساندن میراث تمدن و فرهنگ اسلامی و ایران و کمک به ارتقاسطح تفاهم و وحدت ملی و اسلامی با حمایت. تشویق و سازماندهی مشارکت‌های عمومی و جذب و هدایت سرمایه‌های غیر دولتی در این زمینه.

16 - 3 - بهبود و گسترش پژوهش. حفاظت. احیا و استفاده مجدد و معرفی میراث فرهنگی کشور و آثار و ارزش‌های فرهنگی انقلاب اسلامی و دفاعمقدس.

17 - 3 - ترویج و نشر آثار و یاد رهبر کبیر انقلاب اسلامی.

18 - 3 - مشارکت بیشتر زنان در امور اجتماعی. فرهنگی. آموزشی و اقتصادی با حفظ شوونات خانواده و ارزش‌های متعالی شخصیت اسلامی زن.

19 - 3 - بسیج کلیه امکانات دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط در جهت ریشهکنی اعتیاد و مبارزه با مفاسد اجتماعی.

20 - 3 - ایجاد ارتباط عمیق بین دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با بخش‌های تولید و تحقیق وزارتخانه‌های تولیدی و موسسات تحقیقاتی.

4 - ایجاد رشد اقتصادی در جهت افزایش تولید سرانه. اشتغال مولد و کاهش وابستگی اقتصادی با تاکید بر تولید محصولات استراتژیک و مهار تورم ازطریق:

1 - 4 - اولویت اتمام سرمایه‌گذاری های نیمهتمامی که پس از رسیدن به بهرهبرداری. صرفه جویی ارزی قابل توجهی در قالب اولویت‌های برنامه به همراهداشته باشد.

2 - 4 - رشد تولیدات سرمای های و واسط های اقتصاد با تاکید بر نهاده‌های کشاورزی. آب و خاک. صنایع معدنی و سنگین و کالاهای مورد نیاز جامعه وتامین انرژی و ارتباطات و توسعه و تحقیقات و تکنولوژی در جهت جایگزینی واردات با اولویت استفاده حداکثر از ظرفیت‌های موجود.

3 - 4 - حرکت در جهت بکارگیری عواید حاصل از صادرات نفت و دیگر کانی ها در سرمایه‌گذاری. انتقال تکنولوژی و ارتقا علمی و فنی کشور.

4 - 4 - افزایش صادرات بخش صنایع. معادن و کشاورزی از طریق استفاده حداکثر از ظرفیت‌های موجود و انجام سرمایه‌گذاری های تکمیلی.

5 - 4 - انتخاب تکنولوژی مناسب کم ارزبر. اشتغالزا و بدون اتکا بر انحصارات بین‌المللی.

6 - 4 - اعمال نظارت کامل بر کیفیت کالاهای تولیدی و رعایت استانداردها.

7 - 4 - ارایه خدمات زیربنایی به مناطق روستایی و بخش‌های محروم.

8 - 4 - ایجاد زمینه‌های لازم برای فراهم آوردن وسایل و ابزار کار برای افرادی که مایل به کار تولیدی هستند ولی وسیله و ابزار کار ندارند.

9 - 4 - تقویت شبکه جمعآوری و پردازش اطلاعات بازار کار و نیروی انسانی و انجام پژوهش‌های مربوط به حرکات بازار کار. طبقهبندی مشاغل.استاندارد مهارت و ارتباط بین آموزش و نیازهای کمی و کیفی بازار کار.

10 - 4 - استفاده از حداکثر ظرفیت‌های موجود مالیاتی در جهت تامین بخش وسیعتری از هزینه ارایه خدمات دولتی.

11 - 4 - کوشش در جهت خوداتکایی شرکت‌های زیانده دولتی و حذف تدریجی هزینه‌های جاری مربوط به کمک زیان شرکت ها و موسسات انتفاعیوابسته به دولت.

12 - 4 - هدایت نقدینگی بخش خصوصی به فعالیت‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری.

13 - 4 - تاکید بر اجرای طرح‌های افزایش نرخ بهرهبرداری از آب‌های تامین شده با تکمیل شبکه‌های آبیاری و زهکشی و انجام عملیات تجهیز و نوسازیاراضی و اجرای پوشش آن هار.

14 - 4 - سازماندهی و ایجاد تشکل‌های قانون حقابهبران و مصرف کنندگان آب و جلب همکاری و مشارکت آنان در امر نگهداری و بهرهبرداری ازتاسیسات آبی کشور.

15 - 4 - تجدید نظر اساسی در سازماندهی و مدیریت اقتصادی بخش‌های آب و کشاورزی بالاخص در موارد تعیین قلمرو مسیولیت ها. ایجادهماهنگی های لازم بین ارگآن های ذی‌ربط و استفاده صحیح و معقول از منابع آب.

16 - 4 - تامین به موقع نیازها. ادوات. ماشین آلات. قطعات یدکی و سایر نیازهای مربوط به تولید و تبدیل محصولات اساسی کشاورزی با حداکثراستفاده از ماشین آلات و امکانات تولید داخلی موجود.

17 - 4 - اتخاذ سیاست‌های حمایتی از تولیدکنندگان بخش کشاورزی برای تامین کالاهای اساسی از طریق افزایش تولید در واحد سطح و تضمین خرید.تامین خسارت و بیمه محصولات کشاورزی و بهبود قیمت‌های نسبی و ایجاد زمینه‌های تعادل و هماهنگ کردن سایر بخش ها با این بخش.

18 - 4 - افزایش سطح آگاهی کشاورزان و بالا بردن مهارت و بهرهوری نیروی انسانی در بخش کشاورزی.

19 - 4 - توجه ویژه به توسعه. آموزش علمی و عملی امور کشاورزی.

20 - 4 - کوشش جدی جهت بهرهبرداری از حقابه ایران از رودخانه‌های مرزی.

21 - 4 - تنظیم سیاست‌های الگوی کشت بر اساس اولویت‌های برنامه و مزیت نسبی.

22 - 4 - ایجاد تسهیلات قانونی. فنی و اعتباری جهت خرید و فروش و جابجایی اراضی و قطعات کوچک به منظور یکپارچه نمودن انواع کشت ویکپارچه نمودن نسبی قطعات پراکنده و جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و تفرق انواع کشت با اولویت زمین‌های زیر سدها و شبکه ها.

23 - 4 - تبیین و تثبیت نظام مالکیت اراضی کشاورزی و تامین اقتصادی. اجتماعی و قضایی برای تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاری های مردمی توسطدولت.

24 - 4 - افزایش نسبی درآمد سرانه روستاییان از طریق ایجاد تنوع در فرصت‌های اشتغال و تامین درآمد از بخش‌های غیر کشاورزی در محیط روستایی

25 - 4 - سازماندهی جامعه روستایی از طریق تعاونی‌های تولیدی کشاورزی و دامداری و صنایع روستایی و سایر تشکل‌های قانونی.

26 - 4 - تدوین و پیاده نمودن نظام‌های مناسب بهرهبرداری در جهت یکپارچگی انواع کشت و اعمال زراعت مشاعی و تشکیل تعاونی‌های کشاورزیو تسهیل کاربرد تکنولوژی مناسب و کاهش هزینه ها و استفاده بهینه از عوامل تولید و افزایش عملکرد.

27 - 4 - ایجاد نظام کارآمد و هماهنگ و مناسب جهت اعطای تسهیلات اعتباری از طریق ایجاد روابط سیستم بانکی با تعاونی ها. شوراها و مراکزخدمات و جلوگیری از تعدد مراجع اعتبار دهنده و رویه‌های اعطای اعتبار.

28 - 4 - تاکید بر حفظ. احیا. توسعه و بهرهبرداری اصولی از منابع تجدیدشونده و آبزیان.

29 - 4 - اصلاح ساختار تولید معدنی از طریق افزایش مستمر سهم کانی‌های صنعتی.

30 - 4 - توسعه جهشی عملیات تفصیلی اکتشاف و تجهیز و آمادهسازی معادن مورد نیاز صنایع کشور.

31 - 4 - بهرهبرداری هر چه بیشتر از معادن جهت تامین مواد اولیه کارخانجات تولیدی کشور و جایگزین کردن مواد خام و نیمساخته داخلی به جایمواد وارداتی.

32 - 4 - برداشتن کلیه موانع و ایجاد همه گونه تسهیلات برای مشارکت معدنکاران غیر دولتی در انجام فعالیت‌های اکتشافی و تولیدی.

33 - 4 - گسترش تحقیقات و افزایش توان تکنولوژیک (دانش فنی. اطلاعات. مهارت ها و کارآیی) و سازماندهی بخش طراحی و مهندسی در معدن.

34 - 4 - اصلاح ساختار تولید صنعتی از طریق افزایش مستمر سهم کالاهای سرمای های و اتکا بیشتر تولید صنعتی به منابع داخلی.

35 - 4 - تکمیل طرح‌های نیمهتمام اولویتدار (عمدتا واسط های پایه) و هدایت سرمایه‌گذاری های جدید به ایجاد صنایع سرمای های مولد و موجد واجزا اصلی و پرمصرف ماشین آلات سرمای های.

36 - 4 - اقدام در جهت شناخت. جذب و انطباق تکنولوژی های صنعتی وارداتی و ایجاد زمینه‌های لازم برای شروع فعالیت‌های تحقیق و توسعه درتکنولوژی های نو منطبق با خط‌مشی‌های صنعتی.

37 - 4 - تشویق و حمایت از ایجاد تشکل‌های صنعتی و معدنی و تخصصی و واگذاری سهام صنایع دولتی و ملی شده (به استثنای صنایع بزرگ ومادر) به مردم.

38 - 4 - ایجاد و گسترش صنایع مناسب (مواد. ماشین آلات و تکنولوژی عمدتا محلی یا داخلی) در مناطق روستایی و تقویت و توسعه قابلیتهایتولیدی و رقابتی صنایع کوچک.

39 - 4 - برداشتن کلیه موانع و ایجاد همه گونه تسهیلات برای توسعه صادرات کالاهای صنعتی بر اساس مزیت‌های کشور از جمله ایجاد مناطق صنعتیآزاد جهت استقرار صنایع تولیدکننده محصولات صادراتی و جذب سرمایه در این صنایع.

40 - 4 - افزایش بهرهبرداری از ظرفیت‌های موجود صنعتی با اختصاص ارز با نرخ رسمی به تولید کالاهای حساس و ضروری سهمیهبندی شده و تولیدماشین آلات صنعتی. ارز ترجیحی برای تولید سایر کالاهای ضروری و واردات ماشین آلات صنعتی. و واردات بدون انتقال ارز برای تولید بقیه کالاها ونیز تامین کالاهای حساس و ضروری اضافه بر میزان سهمیهبندی شده.

41 - 4 - تامین کالاهای مصرفی حساس و ضروری در حداقل مورد نیاز جامعه.

42 - 4 - تجدید نظر در روش قیمتگذاری محصولات تولیدی. وارداتی و صادراتی به نحوی که از تولید و صادرات حمایت گردد.

43 - 4 - رعایت اولویت در تامین گاز پروژه‌های تزریق گاز به منظور جلوگیری از هرزروی نفت خام و پرهیز شدید از برداشت گاز کلاهک مخازن نفت.

44 - 4 - اولویت در اکتشاف و استخراج گاز از مخازن مشترک با کشورهای همجوار.

45 - 4 - جانشین نمودن بیشترین مقدار از گاز طبیعی به جای فرآورده‌های نفتی و سایر سوخت‌های انرژیزا و توزیع گاز به ترتیب برای مصارفنیروگاه ها. صنایع. تجاری و خانگی با اولویت مناطق پرمصرف کشور. مناطق سردسیر و نواحی نزدیک.

46 - 4 - اولویت در جمعآوری گازهای همراه نفت میادین مختلف فلات قاره.

47 - 4 - اولویت در تامین برق مورد نیاز بخش‌های تولیدی کشور.

48 - 4 - بهبود بهرهبرداری از تاسیسات صنعت برق کشور از طریق افزایش ضریب بهرهبرداری. ضریب بار و راندمان حرارتی نیروگاه‌ها و کاهش تلفاتانرژی در شبکه‌های انتقال و توزیع.

49 - 4 - سیاستگزاری در زمینه مصرف بهینه انرژی و صرفه جویی در سوخت و انرژی. توسط وزارتخانه‌های نیرو و نفت و رعایت دقیق اولویت هایبخش انرژی (برق - نفت و گاز) توسط وزارتخانه‌های صنعتی و بازرگانی در مورد وسایل و تجهیزات مصرف کنندگان انرژی.

50 - 4 - گسترش و تاکید بر حمل و نقل عمومی در جابجایی انبوه کالا و مسافر به ویژه راهآهن.

51 - 4 - استفاده از موقعیت جغرافیایی کشور در زمینه حمل و نقل بار و مسافر در سطح بین‌المللی به ویژه حمل و نقل هوایی و زمینی و ارایه خدماتترانزیت پستی و مخابراتی.

52 - 4 - توسعه و بهبود ارتباطات پستی و مخابراتی روستایی. شهری. بین شهری و بین‌المللی.

53 - 4 - استفاده از شبکه ماهوارهای در حمل و نقل هوایی. دریایی و زمینی.

54 - 4 - تلاش در جهت متعادل ساختن رشد جمعیت.

5 - تلاش در جهت تامین قسط اسلامی و عدالت اجتماعی از طریق:

1 - 5 - تامین نیازمندی ها و گسترش حمایت‌های اقتصادی - اجتماعی از خانواده‌های شهدا. مفقودین. اسرا و جانبازان و آزادگان با تاکید بر بهبود سطحزندگی. تامین اشتغال مناسب و کمک به امور فرزندان شاهد.

2 - 5 - توجه خاص به تحصیل جانبازان. رزمندگان و فرزندان خانواده‌های شهدا. مفقودین. اسرا. جانبازان و رزمندگان (مدارس شاهد).

3 - 5 - توجه خاص به آموزش کودکان استثنایی.

4 - 5 - تهیه و تدوین چهارچوب نظام تامین اجتماعی بر اساس اصل 29 قانون اساسی و ایجاد زمینه‌های مناسب برای اجرای آن.

5 - 5 - حمایت از ایجاد تعاونی ها و تعیین چهارچوب‌های حقوقی لازم.

6 - 5 - تعمیم بیمه‌های اجتماعی با اولویت روستاییان. عشایر و گروه‌های آسیبپذیر.

6 - تامین حداقل نیازهای اساسی عامه مردم از طریق:

1 - 6 - تامین تغذیه در حد نیازهای زیستی.

2 - 6 - تامین آموزش‌های عمومی بهداشتی - درمانی و مراقبت های بهداشتی اولیه برای عامه مردم با تاکید بر مناطق محروم و روستایی کشور.

3 - 6 – سالم سازی محیط زیست.

4 - 6 - تعیین موازین و معیارهای ساخت مسکن شهری و روستایی متناسب با امکانات تولید و خصوصیات منطقه و توسعه. تهیه و تدوین نظامحقوقی جهت افزایش عرضه واحدهای مسکونی با تقلیل سطح زیربنا و تولید و عرضه مسکن استیجاری و گسترش فعالیت‌های تولیدی و مصالحساختمانی.

5 - 6 - اعمال مالیات تصاعدی به نسبت ازدیاد سطح زیربنای مسکن برای توزیع بهتر امکانات مسکونی.

7 - تعیین و اصلاح الگوی مصرف در جهت تامین نیازهای انسان و جامعه در جریان رشد و تکامل مادی و معنوی با حفظ کرامت و آزادگی انسان. ازطریق:

1 - 7 - پیشبینی و طبقهبندی انواع نیازها به حیاتی. ضروری و غیر ضروری.

2 - 7 - پیشبینی و تعیین کمی حداقل نیازهای حیاتی و ضروری با توجه به شناسایی و تعیین خواص عمده مصرف کالا و خدمات در رابطه با رفع ایننیازها و با عنایت به نکات زیر:

الف - حداقل میزان نیاز

ب - مصرف سرانه آخرین سال

ج - متوسط مصرف سرانه ده سال

د - عادت و نرم جهانی مصرف

ه - فرهنگ مصرفی مناطق

3 - 7 - تامین حداقل نیازهای حیاتی و در صورت امکان تامین آن‌ها در حد کفایت و نیز تامین نیازهای ضروری یا توجه به امکانات کشور.

4 - 7 - رعایت اولویت‌های زیر در تامین نیازها.

الف - اولویت تامین نیازهای اولیه بر ثانویه و نیازهای جامعه بر فرد.

ب - اولویت تامین نیازهای فرهنگی. اجتماعی بر نیازهای سیاسی. نظامی و بر نیازهای اقتصادی.

ج - اولویت تامین نیازهای حیاتی بر ضروری و بر غیر ضروری.

د - اولویت تامین نیازها از داخل بر خارج

ه - اولویت تامین نیازها از بخش کشاورزی بر صنعت و بر خدمات و نیز از ناحیه بکارگیری کالاهای سرمای های. بر واسط های و برمصرفی.

و - اولویت تامین نیاز به کالاها با ارزبری کمتر.

ز - اولویت تامین نیازها از طریق بکارگیری نیروی کار بیشتر نسبت به سرمایه بیشتر

ح - اولویت تامین نیاز از روستا نسبت به شهر

ط - اولویت تامین نیازهای عموم مردم بر اقشار خاص

ی - اولویت تامین نیازها از طریق بکارگیری تکنولوژی داخلی و مناسب با امکانات موجود کشور نسبت به تکنولوژی های پیچیده و غیر قابل دسترس.

5 - 7 - رعایت هماهنگی لازم بین الگوی تولید. واردات. صادرات. توزیع از یک سو و الگوی مصرف تعیین شده از سوی دیگر.

6 - 7 - صدور موافقت‌نامه‌های اصولی برای تولید. استاندارد کالاها و مکانیزم تخصیص ارز هماهنگ با الگوی مصرف تعیین شده.

7 - 7 - شناسایی. آموزش و ترویج نحوه نگهداری و مصرف صحیح کالا و خدمات. با حداقل ضایعات و حداکثر بهرهبرداری و نیز تلاش در جهتاستفاده مجدد از ضایعات بجا مانده از مصرف کالاها.

8 - 7 - شناسایی و بکارگیری روش‌های بستهبندی. عرضه کالا و تبلیغات متناسب با الگوی مصرف تعیین شده.

9 - 7 - کاهش تنوع اقلام کالا و خدمات رافع هر نیاز با عنایت به کالاها و خدمات جایگزین و صدور کالا و خدمات غیر ضروری و خارج از الگویمصرف تعیین شده.

10 - 7 - عدم تخصیص امکانات دولتی و اخذ مالیات تصاعدی و بکارگیری سایر مکانیزم های مناسب جهت محدود ساختن تولید. واردات. توزیع ومصرف کالاها و خدمات خارج از الگوی مصرف تعیین شده.

11 - 7 - رعایت فرهنگ صحیح مصرفی مناطق و ترویج شعایر و فرهنگ اسلامی مصرف.

12 - 7 - توسعه و ترویج استفاده از امکانات عمومی نسبت به امکانات شخصی از قبیل استفاده از وسایل نقلیه عمومی در مقابل وسیله نقلیه شخصی.

13 - 7 - پرهیز از ترویج روحیه رفاهطلبی در جهت ایجاد آمادگی و کسب توانایی‌های لازم در کشور به منظور مقابله با شرایط مختلف ناشی از تحریماقتصادی. جنگ و سایر دسیسه های دول استکبار و سلطهطلب.

14 - 7 - اتخاذ تدابیر و اجرای طرح ها و برنامه‌های مناسب در جهت تزکیه و توزیع عادلانه درآمد و ثروت و تقلیل شکاف درآمدی موجود بین اقشارمختلف جامعه.

15 - 7 - استفاده از امکانات مختلف فرهنگی. تبلیغی کشور در جهت اصلاح الگوی مصرف موجود به سمت الگوی مصرف تعیین شده.

8 - اصلاح سازمان و مدیریت اجرایی و قضایی کشور در ابعاد مختلف از طریق:

1 - 8 - تنظیم و استمرار نظام کارآمد تصمیمگیری و سیاستگزاری در مجموعه سازمان دولت.

2 - 8 - تدوین حدود وظایف دولت در اعمال حاکمیت و تصدی با جهتگیری تقویت واحدهای مسیول اعمال حاکمیت و کاهش وظایف تصدی تاحد ضرورت.

3 - 8 - انتقال بخشی از وظایف غیر ضرور دولتی به بخش غیر دولتی در جهت کاهش بار مالی ارایه خدمات دولتی و ارتقا کیفیت خدمات ارایه شدهبه جمعیت تحت پوشش.

4 - 8 - بازنگری در سازمان دولت با انتقال اختیارات لازم و مکفی به مسیولین محلی و ایجاد واحدهای سازمانی غیر مرکزی جهت جبرانعقبماندگی مناطق محروم کشور.

5 - 8 - ایجاد زمینه‌های مناسب برای مشارکت موثر و همهجانبه مردم در امور کشور.

6 - 8 - استقرار نظامات انتخاب. انتصاب. آموزش. ارزشیابی. تنبیه و تشویق مدیریت با جهتگیری ارتقا کیفیت مدیریت دولتی در کشور.

7 - 8 - بهبود سیستم ها و روش‌های انجام امور در ادارات با جهتگیری تسریع انجام امور مردم.

8 - 8 - بازنگری و اصلاح قوانین و مقررات گذشته با هدف کوتاه کردن مسیر جریان امور و انطباق آن‌ها با سیاست‌های کشور.

9 - 8 - بهرهگیری کامل از توان نیروهای انسانی و افزایش سطح تخصص آن‌ها شامل:

- تقلیل نیروی انسانی غیر متخصص دستگاه ها.

- افزایش کارآیی مدیران و تعیین حدود اختیارات و مسیولیت آن‌ها.

10 - 8 - ایجاد نظام منسجم مدیریت اقتصادی به گون های که از تغییرات سریع سیاست ها و ضوابط حاکم بر فعالیت‌های اقتصادی جلوگیری نموده. تضمینلازم را برای اجرای تصمیمات و تامین اجتماعی کارگزاران اقتصادی و جذب و بکارگیری نیروهای متخصص و با تجربه و متعهد جامعه و انجام نظارتو حسابرسی لازم و تشویق و تنبیه و الزام به رعایت مقررات و ضوابط و قوانین مصوب کشور را فراهم آورد.

11 - 8 - تدوین نظام تهیه و اجرای طرح‌های عمرانی به منظور تسهیل و زمانبندی دقیق آن‌ها در جهت انجام و بهرهبرداری مطلوب و تجدید نظر درمبانی ارزیابی و گزینش طرح ها بر مبنای توجیه فنی . اقتصادی و سازماندهی مناسب به گون های که مشارکت مردم را فراهم نماید.

12 - 8 - تدوین نظام تحقیقات علمی در زمینه‌های اقتصادی. اجتماعی و فرهنگی به منظور گسترش و توسعه برنامه‌های علمی و تحقیقاتی و درجهت هماهنگی برنامه ها و سازمان‌های مسیول تحقیقات در کشور.

13 - 8 - ایجاد نظام آمار و انفورماتیک جهت فراهم آوردن اطلاعات آموزشی. پژوهشی. اقتصادی. و اجتماعی به هنگام و قابل اعتماد جهت استفادهو بکارگیری آن در فرآیند تصمیمگیری.

14 - 8 - اصلاح ساختار سازمانی حمل و نقل جهت تمرکز تصمیمگیری و هدایت امور حمل و نقل برونشهری و درونشهری.

9 - تلاش در جهت ایجاد امنیت قضایی و تحکیم مبانی نظری و عملی تساوی عموم در برابر قانون و اجرای عدالت و حمایت از آزادی‌های مشروعفردی و اجتماعی از طریق:

1 - ایجاد تشکیلات متناسب قضایی با بهرهگیری از تجربیات دهساله پس از انقلاب.

2 - 9 - ایجاد تشکیلات مناسب اداری در دو بخش: بخش پشتیبانی دادگاه‌ها و بخش ستادی.

3 - 9 - ایجاد تسهیلات جهت مراجعه سریع و مستقیم افراد به دادگاه‌ها. خصوصا در شهرهای بزرگ و در مرحله اول تهران.

4 - 9 - ایجاد نظام منسجم و فعال ارشاد و معاضدت قضایی.

5 - 9 - تربیت قضات عادل و شایسته و کارمندان اداری ورزیده و ایجاد امکانات لازم برای تکمیل معلومات و بازآموزی قضات و نیز افزودن برمعلومات کارمندان دادگستری و آموزش ضمن خدمت آن‌ها.

6 - 9 - تنقیح قوانین موجود و تدوین قوانین جدید.

7 - 9 - فراهم آوردن امکانات اجرایی جهت انجام وظایف بازرسی کل کشور و دیوان عدالت اداری.

8 - 9 - توسعه و تکمیل فعالیت‌های ثبت اسناد و اصلاح روش‌های آن.

9 - 9 - انجام بررسی‌های جرمشناسی.

10 - 9 - برنامهریزی جهت اجرای سریع و صحیح احکام قضایی.

11 - 9 - تلاش در جهت اصلاح نظام زندآن ها.

12 - 9 - پیشگیری از وقوع جرایم و انجام مراقبت بعد از خروج زندانیان از زندان و خانواده‌های آنان و برخورد قاطع با عوامل قاچاق مواد مخدر وسایر مفاسد اجتماعی.

13 - 9 - تکمیل و توسعه نظام آماری دادگستری و اصلاح روش‌های آن و بهرهگیری از امکانات انفورماتیکی.

10 - سازماندهی قضایی و توزیع جغرافیایی جمعیت و فعالیت‌ها. متناسب با مزیت‌های نسبی هر منطقه به استثنای مواردی که ملاحظات سیاسی و نظامیایجاب مینماید از طریق:

الف - انجام سرمایه‌گذاری های تکمیلی تولیدی در مناطقی که نسبت به حجم جمعیت و فعالیت مستقر در آن‌ها. دارای مازاد ظرفیت‌های زیربنایی واستعدادهای اقتصادی استفاده نشده می‌باشند به منظور صرفه جویی و تسریع بازده سرمایه‌گذاری ها.

2 - 10 - تجهیز کانون‌های توسعه از طریق گسترش ظرفیت‌های زیربنایی و تولیدی و افزایش توان جمعیتپذیری به منظور فراهمسازی زمینه‌های ایجادتعادل های منطق های مطابق اولویت‌های زیر با تاکید بر بخش‌های محروم.

- نواحی دارای قابلیت‌های بارور نشده توسعه در بخش‌های تولیدی.

- نواحی ویژه مطابق ضرورت های سیاسی و نظامی.

- نواحی کلیدی برای مهار و هدایت مهاجرت ها.

- نواحی خاص بنا به ملاحظات زیست محیطی (نظیر جلوگیری از پیشروی کویر).

3 - 10 - با توجه به هدف توزیع جغرافیایی منطقی جمعیت و فعالیت‌ها در سرزمین. سیاست‌های آمایش سرزمین در جهت اصلاح ساختار فضایی توسعهکشور با تاکید بر سازماندهی. تنظیم روابط و تقویت پیوند بین مراکز جمعیتی در شبک های سازمان یافته از مراکز شهری و نواحی روستایی و عشایری بهشرح زیر باشد:

1 - 3 - 10 - مهار رشد و آمایش درونی قطب‌های اشباع شدهای که حجم جمعیت و فعالیت بر ظرفیت‌های زیربنایی و استعدادهای تولیدی آن‌ها فزونییافته و تداوم رشد آن‌ها. موجب کاهش بازدهی اقتصادی و افزایش ناهنجاری های اجتماعی میگردد. خصوصا در مورد تهران. ممنوعیت استقرارفعالیت های تولیدی و خدماتی جدید دارای عملکرد فرامنطق های به استثنا فعالیت‌های تحقیقات و برخی صنایع استراتژیک پیشرفته و مهارت بالا. اعمالخواهد شد.

2 - 3 - 10 - تجهیز گزیدهای از شهرهای بزرگ در کشور به عنوان مراکز منطق های جهت تمرکززدایی و تفویض قسمتی از وظایف متعدد تهران به آن هاخصوصا در زمینه خدمات برتر (مراکز آموزش عالی. بیمارستآن های تخصصی. خدمات مشاورهای و پیمانکاری. خدمات مالی. مراکز تعمیر و نگهداریتخصصی) و ایجاد مجموعه‌های عملکردی (صنعتی. دانشگاهی. بیمارستانی. اداری. تجارتی. تحقیقاتی ...) به منظور سازماندهی فضایی مناسبپارهای از فعالیت‌های مستقر در تهران و تقویت و تجهیز شهرهای کوچک منطقه جهت جذب رشد طبیعی شهر تهران.

3 - 3 - 10 - تجهیز و تقویت شهرهای متوسط جهت پذیرش سهم غالب سرریز جمعیت شهرهای بزرگ در آن‌ها.

4 - 3 - 10 - تجهیز و تقویت شهرهای کوچک به عنوان حلقه اتصال جامعه شهری با جامعه روستایی و ارتقا توان خدماتی این شهرها خصوصا درزمینه خدمات تولیدی به منظور توسعه یکپارچه جوامع شهری و روستایی و به منظور مهار مهاجرت ها و افزایش ظرفیت نگهداشت جمعیت روستاها وکاهش شکاف موجود در بهرهگیری از امکانات خدمات اجتماعی. تجاری و تولیدی میان این دو جامعه.

5 - 3 - 10 - تجهیز و تقویت مراکز دهستان و روستاهای مرکزی و ایجاد روستا شهرها به منظور تسهیل خدمت رسانی به مناطق روستایی و ایجادزمینه های مناسب جهت استقرار فعالیت‌های غیر کشاورزی در محیط روستایی منوط به بازنگری ضوابط انتخاب مراکز دهستان و استقرار نظام سلسلهمراتبی خدمترسانی به روستاها و برنامهریزی فضایی روستاها در قالب مجموعه‌های روستایی.

6 - 3 - 10 نگهداشت جمعیت عشایری بر اساس رابطه تعادل یافته بین نسبت دام و ظرفیت مراتع و تامین مشاغل مولد برای عشایر مازاد در مراکزجمعیت با اولویت نقاط روستایی و با تعیین و آمادهسازی مکآن های مناسب با رعایت ویژگی‌های تولیدی عشایر.

7 - 3 - 10 - اولویت بازسازی و آمایش دوباره مناطق آسیب دیده از جنگ تحمیلی با امکان تجدید نظر در مقیاس و عملکرد مراکز جمعیتی و تولیدیاین مناطق.

ج - تصویر کلان برنامه

1 - جمعیت

1 - 1 - خطوط کلی سیاست تحدید موالید کشور.

بر مبنای بررسی‌های به عمل آمده. اعمال سیاست تعدیل موالید از 6.4 مولود زنده به دنیا آمده در طی دوران بالقوه باروری یک زن (سال 1365) به 4نوزاد در سال 1390 و کاهش نرخ رشد طبیعی جمعیت از 3.2 به 2.3 درصد در همین مدت با توجه به ساختمان فعلی بسیار جوان جمعیت وویژگی های زیستی و فرهنگی جامعه امکانپذیر خواهد بود. از این رو کاهش باروری عمومی زنان تا حد 4 نوزاد و نرخ رشد طبیعی 2.3 درصد در سال 1390 مهمترین هدف‌های درازمدت سیاست تحدید موالید کشور خواهد بود و متناسب با این هدف ها. کاهش نرخ رشد طبیعی جمعیت به 2.9 درصد درانت های این برنامه و ابتدای برنامه توسعه بعدی. از طریق اثرگذاری آگاهانه و برنامهریزی شده بر متغیر باروری به عنوان عمدهترین هدف جمعیتی اینبرنامه در نظر گرفته شده است.

به منظور نیل به این هدف. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان مجری این سیاست موظف است با همه توان و امکانات خود. به طورمتوسط 24 درصد از زنان و مادران واقع در مقاطع سنی بالقوه باروری را طی سال‌های 68-1372 تحت پوشش برنامه تنظیم خانواده قرار دهد.تا از تولیدیک میلیون مولود ناخواسته در طول این برنامه جلوگیری شود.از این دیدگاه. اولویت با آن قسم از نواحی. مناطق جغرافیایی و قشرهای اجتماعی کشورخواهد بود که از باروری ناخواسته و غالبا در حد بیولوژیک. زیآن های اقتصادی. اجتماعی و فرهنگی بیشتری دیدهاند.

تحقق این هدف ها. علاوه بر فعالیت‌های واحد اجرایی تنظیم خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. مستلزم کوشش هایی از این قرار است:

- بالا بردن سطح سواد و دانش عمومی افراد جامعه و بخصوص افزایش ضریب پوشش تحصیلی دختران لازمالتعلیم.

- اعتلا موقعیت زنان از طریق تعمیم آموزش و افزایش زمینه‌های مشارکت زنان در امور اقتصادی - اجتماعی جامعه و خانواده.

- ارتقا سطح سلامت افراد جامعه و کاهش مرگ و میر مادران و کودکان.

- لغو کلیه مقررات مشوق رشد جمعیت و اتخاذ تدابیر متناسب با سیاست تحدید موالید کشور

تحول متغیرهای جمعیتی در طول سال‌های 67-1372

--------------------------------------------------

متغیرها 1367 1372

--------------------------------------------------

میزان خام موالید (در هزار) 40.2 35.5

میزان خام مرگ و میر (در هزار) 8.2 6.5

میزان رشد طبیعی (درصد) 3.2 2.9

میزان باروری (نوزاد) 6.21 5.73

میزان ناخالص تحدید نسل 3.03 2.79

--------------------------------------------------

2 - 1 – آینده نگری جمعیت

برمبنای داده‌های سرشماری سال 1365. جمعیت کشور از حدود 52.775 میلیون نفر در سال 1367 به 61.288 میلیون نفر در سال 1372 خواهدرسید.

درجه شهرنشینی جمعیت کشور از 55.86 درصد در سال 1367 به 59.67 درصد در انتهای برنامه و حجم جمعیت شهرنشین کشور در همین فاصله از29.471 میلیون نفر به 36.568 نفر افزایش خواهد یافت.

بر این اساس. جمعیت شهرنشینی کشور در سال‌های برنامه اول با متوسط میزان رشدی حدود 4.4 درصد ازدیاد خواهد یافت. بخشی از این روند فزایندهشهرنشینی معلول مهاجرت‌هایی خواهد بود که از تنگناهای اقتصادی جامعه روستایی. خاصه عدم امکان ارتقای متوازن مبانی معیشتی با ازدیاد جمعیتروستایی ناشی خواهد شد.

طبق بررسی ها. حجم جمعیت روستانشین کشور در طول این برنامه از 23.284 میلیون نفر به 24.720 میلیون نفر ارتقا خواهد یافت و به دلیل تداومجریان مهاجرفرستی این جامعه و تغییر و تبدیلی که بر اثر افزایش طبیعی جمعیت یا گسترش فضای جغرافیایی شهرها صورت خواهد گرفت و منجر بهپیدایش کانون‌های جدید شهری یا جذب و محو برخی از آبادی‌های روستایی حاشی های شهرها. خاصه شهرهای بزرگ کشور خواهد شد. میزان رشدسالانه جمعیت روستایی در این برنامه به طور متوسط از 1.2 درصد بیشتر نخواهد بود.

تحول جمعیت کشور بر حسب جوامع شهری و روستایی (1367-1372)

---------------------------------------------------------------

سال کل جمعیت شهرنشین روستانشین ضریب شهرنشین جمعیت

---------------------------------------------------------------

1367 52775 29491 23284 55.88

1368 54447 30891 23556 56.73

1369 56139 32302 23837 57.54

1370 57842 33706 24136 58.27

1371 59560 35106 24454 58.94

1372 61288 36568 24720 59.67

---------------------------------------------------------------

2 - رشد اقتصادی و تحولات ساختار اقتصادی

با توجه به اهداف و خط‌مشی‌های برنامه اول توسعه. اهداف کمی کلان و جهتگیری های بخش‌های مختلف اقتصادی در برنامه اول پنجساله(68-1372) در چارچوب امکانات و منابع این برنامه به شرح ذیل می‌باشد:

1 - 2 - تولید ناخالص داخلی

رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت 1367 سالانه به طور متوسط معادل 8.1 درصد خواهد بود. دلیل افزایش رشد تولید در پنجساله اول وجودظرفیت های بلااستفاده است که استفاده حداکثر از آن به عنوان یکی از محورهای اساسی برنامه در نظر گرفته شده است لذا پیشبینی می‌شود که با عدمگسترش سرمایه‌گذاری های جدید در برنامه اول و اتمام سرمایه‌گذاری های نیمهتمامی که پس از اتمام. تامین منابع ارزی جدید از طریق توسعه صادرات و یاجایگزینی واردات را به همراه خواهد داشت و همچنین استفاده از ظرفیت‌های موجود رشد اقتصادی پیشبینی شده حاصل آید. تولید ناخالص داخلیبدون نفت در برنامه سالانه به طور متوسط رشدی معادل 7.9 درصد خواهد داشت. با توجه به میزان نرخ رشد جمعیت رشد تولید سرانه به طورمتوسط سالانه معادل 4.9 درصد برآورد میگردد.

در چارچوب رشد اقتصادی مورد پیشبینی شده. رشد سالانه بخش‌های مختلف در مقاطع (68-1372) به ترتیب کشاورزی 6.1 درصد. بخش نفت8.7 درصد. بخش صنعت 14.2 درصد. بخش معدن 19.5 درصد. بخش آب و برق و گاز 9.1 درصد. بخش ساختمان 14.5 درصد و بخش خدمات6.7 درصد برآورد گردیده است. رشد تولید مورد نظر بخش کشاورزی با توجه به میزان تقاضا برای محصولات غذایی کشاورزی این امکان را فراهمخواهد ساخت تا در ده سال آتی شکاف بین تولید و مصرف محصولات کشاورزی به تدریج کاسته شود طبیعی است که زمینه‌های تحقق این هدف ازبرنامه اول شروع خواهد گردید. در رشد بخش صنعت تاکید عمده بر توسعه صنایع سرمای های و واسط های از طریق تکمیل پروژه‌های نیمهتمام درچارچوب اولویت‌های برنامه بخش صنعت می‌باشد. در این راستا رشد صنایع سرمای های معادل 24 درصد. صنایع واسط های معادل 20 درصد و رشدصنایع مصرفی معادل 4.2 درصد پیشبینی می‌شود. ترکیب رشد بخش صنعت این امکان را خواهد داد تا سهم ارزش افزوده صنایع سرمای های در کلارزش افزوده صنعت از 5.6 به 8.5 درصد افزایش. سهم صنایع واسط های از 49.4 به 63 درصد افزایش و سهم صنایع مصرفی از 45 درصد به 28.5درصد کاهش یابد. اولویت در توسعه صنایع سرمای های و واسط های با فعالیت‌هایی خواهد بود که امکان جایگزینی کالاهای وارداتی کشور را فراهممیکند. در نتیجه تلاش خواهد شد تا با تقویت بنیه تولید داخلی وابستگی تولید به مواد و کالاهای واسط های خارجی کاهش یابد. رشد بخش معدن باتوجه به استفاده حداکثر از ظرفیت‌های معدنی کشور در جهت توسعه صادرات غیر نفتی و همچنین ایجاد ارتباط منطقی با فعالیت‌های بخش صنعت تعیینشده است.

رشد حاصله در بخش نفت به علت انجام سرمایه‌گذاری های لازم جهت افزایش امکان صدور نفت و همچنین افزایش تولید فرآورده‌های نفتی صورتخواهد پذیرفت. اهداف مربوط به بخش آب و برق و گاز با توجه به ارتباط متقابل رشد این بخش با سایر بخش‌های اقتصادی بخصوص کشاورزی وصنعت و همچنین تامین نیازهای مصرفی کشور تعیین گردیده است. رشد بخش خدمات را با تاکید بر رشد زیر بخش حمل و نقل و همچنینزیربخش های مهم مربوط به خدمات اجتماعی چون آموزش و پرورش. آموزش عالی. آموزش فنی و حرفهای. بهداشت و درمان و بهزیستی و تامیناجتماعی و کنترل رشد زیر بخش بازرگانی هدفگذاری شده است. نکته مهم آنکه رشد بالای جمعیت و افزایش روزافزون نیازهای جمعیتی رشد بخشخدمات را سبب شده که این مساله. تجدید ساختار تولید ناخالص داخلی در چارچوب اقتصاد ملی کشور را با مشکل مواجه ساخته است. افزایشتعداد دانشجویان تا سطوح 777 نفر دانشجوی کارشناسی به بالا درصد هزار نفر جمعیت. تحت پوشش قرار گرفتن 17.8 میلیون نفر دانشآموز. افزایشتعداد تخت های بیمارستانی از 77000 به 93000 تخت. تحت پوشش قرار گرفتن 6312 هزار نفر در برنامه‌های مختلف بهزیستی. افزایش نسبتبیمهشدگان اصلی کشور به کل مزد و حقوقبگیران از 72 درصد به 77 درصد از جمله اهداف کمی زیربخش های مختلف بخش خدمات در سال پایانیبرنامه می‌باشد.

در تعیین رشد بخش ساختمان فرض بر این بوده است که واحدهای مسکونی خسارتدیده در طی سال‌های جنگ تحمیلی در چارچوب سیاست هایبازسازی کشور بازسازی شده و روند ساخت مسکن نیز در طی سال‌های مذکور جهت پاسخگویی به نیاز جامعه بهبود یابد. در این راستا در طی برنامهپنجساله حدود 204 میلیون متر مربع ساخت زیربنای مسکونی در نظر گرفته شده است.

سهم ارزش افزوده بخش‌های مختلف در تولید ناخالص داخلی در سال 1372 به ترتیب بخش کشاورزی معادل 21 درصد. بخش صنعت و معدن معادل9.6 درصد. بخش نفت معادل 9.8 درصد. بخش آب و برق و گاز معادل 2.8 درصد. بخش خدمات معادل 50 درصد و بخش ساختمان معادل 7.2درصد پیشبینی شده است. از ویژگی‌های عمده ترکیب تولید ناخالص داخلی به سهم عمده بخش کشاورزی در کل تولید کشور میتوان اشاره نمود.

2 - 2 - سرمایه‌گذاری و مصرف

1 - 2 - 2 - سرمایه‌گذاری:

منابع سرمایه‌گذاری مورد نیاز برنامه جهت تحقق اهداف کمی کلان برنامه پنجساله معادل 26452 میلیارد ریال به قیمت‌های ثابت سال 1367 برآوردمیگردد. رشد سرمایه‌گذاری به قیمت ثابت سالانه به طور متوسط معادل 11.6 درصد خواهد بود.

با توجه به اهداف کمی بخش‌های مختلف اقتصادی سهم سرمایه‌گذاری مورد نیاز بخش کشاورزی در کل سرمایه‌گذاری برنامه پنجساله معادل 9.8 درصدبخش نفت و گاز 6.6 درصد. صنعت و معدن 8.5 درصد. آب و برق 9.2 درصد. ساختمان 33.2 درصد و بخش خدمات معادل 32.7 درصد پیشبینیمی شود.

نسبت سرمایه‌گذاری کل به تولید ناخالص داخلی که در سال‌های اخیر به شدت افت کرده است از 14.5 درصد در سال 1367 به 17 درصد در سال 1372افزایش خواهد یافت. طی برنامه سهم سرمایه‌گذاری بخش غیر دولتی در کل سرمایه‌گذاری معادل 52.8 درصد برآورد می‌شود.

2 - 2 - 2 - مصرف:

تجربه و تیوری هر دو نشان میدهد تا بنیه های داخلی تولید جهت پاسخگویی به تقاضا رشد نیابد افزایش مصرف جز از طریق افزایش واردات مصرفیتامین نشده و در صورت بروز تنگناهای ارزی چون سال‌های اخیر باعث افزایش قیمت ها می‌شود. بنا براین مصرف و ایجاد تقاضا وقتی میتواند محرکرشد و توسعه در کشور باشد که تولید وابسته نباشد و یا در صورت وابسته بودن. شکاف تجارت (صادرات من های واردات) محدودیت الزامآوری درتصمیمگیری اقتصادی بشمار نیاید. به طور کلی جامعه در روند توسعه و حرکت به سوی یک وضعیت نسبتا مطلوب اقتصادی - اجتماعی باید از دورانانتقالی گذر کند. این دوران نیازمند به تلاش و جدیت بیشتر و احتراز از مصرفگرایی در جهت تامین منابع سرمایه‌گذاری است.

در ده سال گذشته کل هزینه‌های مصرفی جامعه (مصرف خصوصی + مصرف دولتی) به طور متوسط سالانه 2 درصد تنزل نموده است. ترکیبهزینه های مصرفی در مقطع (56-1367) نشان میدهد که هزینه مصرف خصوصی سالانه 1.2 درصد و هزینه مصرف دولتی معادل 3.8 درصد کاهشیافته است. هزینه مصرف خصوصی که تابعی از تولید جامعه است معمولا با تاخیر زمانی بر حسب تغییرات تولید تغییر مییابد بدین جهت سطح پایینمصرف جامعه را در حال حاضر باید به عنوان یکی از نقاط قوت شرایط بعد از جنگ تلقی کرده و از آن باید در جهت استفاده هر چه بیشتر منابع درفعالیت های تولیدی سود جست. البته توزیع مصرف در سطوح مختلف گروه‌های درآمدی جامعه متفاوت بوده و با ابزارهای لازم باید توزیع مصرفجامعه را عادلانه ساخت. بنا براین حرکت کلی در پنج سال برنامه اول در جهت کاهش سهم هزینه مصرف خصوصی در تولید ناخالص داخلی خواهدبود. با توجه به سیاست فوق هزینه مصرف خصوصی در طی پنج سال برنامه اول با رشد سالآن های معادل 5.7 درصد از 13216 میلیارد ریال در سال 1367 به 17485 میلیارد ریال(به قیمت ثابت سال 1367) در سال 1372 افزایش خواهد یافت. به عبارت دیگر مصرف خصوصی سرانه در برنامهسالانه رشدی معادل 2 .6 درصد خواهد داشت که باعث کاهش سهم هزینه مصرف خصوصی در تولید ناخالص داخلی از59 درصد در سال 1367 به53 درصد در سال 1372 می‌شود.

در سال‌های اخیر به علت افزایش کسری بودجه دولت و در نتیجه تاثیر آن بر افزایش قیمت ها هزینه مصرف دولتی که به قیمت جاری روند فزایندهای داشتهبه قیمت ثابت روند نزولی پیدا کرده است. این فرایند بدین معنی است که تورم ایجاد شده توسط کسری بودجه دولت. خود باعث کاهش هزینه هایواقعی دولت شده است. با توجه به سیاست برنامه در مورد کاهش کسری بودجه دولت در طی پنج سال آینده و در نتیجه کاهش نرخ تورم هزینه هایمصرفی دولت به قیمت ثابت افزایش مییابد. رشد سالانه هزینه‌های مصرفی دولت به قیمت ثابت به طور متوسط معادل 3.8 درصد پیشبینی می‌شود.

3 - بودجه و وضع مالی دولت

1 - 3 - هدف‌های کلی:

1 - 1 - 3 - منطقی نمودن نظام تشکیلاتی دولت در چارچوب وظایف قانونی و منابع مالی.

2 - 1 - 3 - برقراری تعادل بین دریافت‌ها و پرداخت‌های بودجه عمومی دولت.

3 - 1 - 3 - افزایش نرخ بهرهبرداری از ظرفیت ها و امکانات موجود درآمد دولت.

4 - 1 - 3 - جلب مشارکت مردم به تامین قسمتی از هزینه ارایه خدمات عمومی.

5 - 1 - 3 - تکمیل و اجرای نظام مالیاتی در جهت توزیع منطقیتر درآمد و ثروت.

6 - 1 - 3 - کاهش بار مالی هزینه‌های دولتی از طریق انتقال پارهای از وظایف موجود به بخش غیر دولتی.

2 - 3 - خط‌مشی‌های اساسی:

1 - 2 - 3 - کاهش سطح پوشش خدمات دولتی آموزش (عمومی. فنی و حرفهای و عالی) از طریق انتقال قسمتی از آن به بخش غیر دولتی و استفادهاز منابع صرفه جویی شده جهت ارتقا کیفیت خدمات ارایه شده به دانشآموزان و دانشجویان تحت پوشش.

2 - 2 - 3 - تعدیل هزینه‌های جاری مربوط به کمک زیان شرکت ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت.

3 - 2 - 3 - تعدیل هزینه جاری دستگاه‌هایی که امکان کسب درآمد دارند.

4 - 2 - 3 - کاهش تدریجی تعداد پرسنل مشاغل پشتیبانی بخش دولتی و استفاده از مبالغ صرفه جویی شده جهت افزایش حقوق و مزایای کادرتخصصی.

5 - 2 - 3 - استفاده مطلوب از امکانات تولید و صدور نفت خام کشور در جهت افزایش درآمدهای ریالی و ارزی ناشی از آن و همچنین انجامسرمایه‌گذاری های لازم جهت افزایش ظرفیت‌های موجود در این زمینه.

6 - 2 - 3 - ارتقا سطح کوشش مالیاتی در خصوص مالیات‌های بر درآمد (به ویژه مالیات بر مشاغل. مالیات بر مستغلات و مالیات بر ثروت) از طریقبهبود روش‌های جمعآوری مالیات و تدوین قوانین و مقررات لازم.

7 - 2 - 3 - تجدید نظر در نرخ خدمات و کالاهای دولتی همزمان با ارتقا کیفیت آن‌ها در جهت افزایش نسبت درآمدهای حاصل از آن در تولید ناخالصداخلی.

3 - 3 - هدف‌های کمی (بودجه دولت)

1 - 3 - 3 - هزینه‌های دولت طی برنامه اول معادل 28965.5 میلیارد ریال برآورد میگردد. از این مبلغ 20776.5 میلیارد ریال را هزینه‌های جاری و8189 میلیارد ریال را هزینه‌های عمرانی تشکیل میدهد. رشد هزینه‌های جاری و عمرانی طی برنامه اول به طور متوسط سالانه به ترتیب 6.6 و 17.3درصد می‌باشد. به علت رشد سریعتر هزینه‌های عمرانی سهم آن در کل هزینه‌های دولت از 19.4 درصد در سال 1367 به 28 درصد در سال 1372افزایش خواهد یافت.

2 - 3 - 3 - درآمدهای دولت طی برنامه اول با رشد متوسط سالانه 25.1 درصد از 2098.7 میلیارد ریال در سال 1367 به 6442.1 میلیارد ریال درسال 1372 افزایش خواهد یافت. از 23918 میلیارد ریال درآمدهای دولت در برنامه اول 44.8 درصد (10707 میلیارد ریال) را درآمدهای مالیاتی. 24درصد (5743 میلیارد ریال) را درآمد نفت و 31.2 درصد (7468 میلیارد ریال) را سایر درآمدهای دولت تشکیل میدهد.

3 - 3 - 3 - کسری بودجه دولت از حدود 2146.7 میلیارد ریال در سال 1367 به 92.5 میلیارد ریال در سال 1372 کاهش یافته و سهم آن در کلبودجه از 51 درصد به 1.4 درصد تقلیل مییابد.

4 - 3 - 3 - با اعمال خط‌مشی‌های مذکور در بند (ج) نتایج زیر حاصل خواهد گردید:

- نسبت کل هزینه ها به تولید ناخالص داخلی از 18.6 درصد در سال 1367 به 17.3 درصد در سال 1372 کاهش مییابد.

- نسبت کل درآمدها به تولید ناخالص داخلی از 9 درصد در سال 1367 به 17 درصد در سال 1372 افزایش مییابد.

- نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی از 4.3 درصد در سال 1367 به 8.4 درصد در سال 1372 افزایش مییابد.

- نسبت کسری بودجه به تولید ناخالص داخلی از 9.6 درصد در سال 1367 به 0.2 درصد در سال 1372 کاهش مییابد.

- بخش‌های اجتماعی (آموزش. بهداشت و تامین اجتماعی) در برنامه اول از اولویت خاصی برخوردار بوده و سهم هزینه‌های آن‌ها در کل هزینه هایدولت از 32.8 درصد در سال 1367 به 45.7 درصد در سال 1372 افزایش مییابد.

- نسبت درآمدهای مالیاتی به هزینه‌های جاری از 28.8 درصد در سال 1367 به 67.6 درصد در سال 1372 افزایش مییابد.

- نسبت هزینه‌های عمرانی به هزینه‌های جاری از 24.1 درصد در سال 1367 به 38.9 درصد در سال 1372 افزایش مییابد.

- از کاهش هزینه‌های عمرانی به قیمت‌های ثابت جلوگیری شده و هزینه‌های مزبور در سال 1372 در سطحی معادل 86 درصد بیشتر از سال 1367 قرارمیگیرد.

- فصول منابع آب و کشاورزی. معدن. نفت و گاز از اولویت برخوردار بوده و سهم آن‌ها در کل سرمایه‌گذاری از 17.5 درصد در سال 1367 به 23 درصددر سال 1372 افزایش مییابد.

- سهم اعتبارات فرهنگی و هنری در کل بودجه دولت از 1.4 درصد در سال 1367 به 1.9 درصد در سال 1372 افزایش مییابد.

4 - حجم نقدینگی و نرخ تورم

1 - 4 - نقدینگی:

همچنانکه در بحث بودجه دولت گذشت در اثر اعمال سیاست‌های بودج های. کسری بودجه دولت که در سال‌های اخیر بشدت افزایش یافته است از 2146میلیارد ریال در سال 1367 به حدود 92.5 میلیارد ریال در سال 1372 کاهش خواهد یافت. طبیعی است که در اثر اتخاذ این سیاست تبعات سواقتصادی وجود کسری بودجه که بشدت در سال‌های گذشته اقتصاد را تحت تاثیر قرار داده است به تدریج در سال‌های آتی کاهش مییابد.

حجم نقدینگی که عمدتا در اثر افزایش بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی در پنج سال گذشته سالانه به طور متوسط 15.3 درصد رشد داشته در طیبرنامه پنجساله سالانه به طور متوسط به 8.2 درصد کاهش خواهد یافت به طوری که از 23.8 درصد در سال 1367 به 3.5 درصد در سال 1372 تنزلمیکند. حجم نقدینگی در طی سال‌های برنامه بر اساس عوامل تعیینکننده عرضه پول به شرح ذیل برآورده شده است:

1 - 1 - 4 - خالص دارایی‌های خارجی: در طی سال‌های برنامه خالص دارایی‌های خارجی معادل سال 1367 در سطح 724 میلیارد ریال ثابت فرض شدهاست.

2 - 1 - 4 - خالص بدهی بخش دولتی: استقراض دولت از سیستم بانکی در طول سال‌های برنامه به عنوان تغییرات خالص بدهی بخش دولتی بهسیستم بانکی منظور گردیده است.

در مورد استقراض شرکت‌های دولتی چنین فرض شده است که افزایش سالانه بدهی آن‌ها برابر با افزایش سالانه مجموع سپرده‌های بخش دولتی نزدسیستم بانکی می‌باشد.

با فرض فوق خالص بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی از 11676.5 میلیارد ریال در سال 1367 به 17489.2 میلیارد ریال در سال 1372 افزایشخواهد یافت که نشاندهنده رشد سالآن های به طور متوسط معادل 8.4 درصد می‌باشد.

3 - 1 - 4 - وام‌ها و تسهیلات اعطایی به بخش غیر دولتی:

این متغیر بر اساس جمع سرمایه‌گذاری برآورد شده در برنامه برای بخش غیر دولتی مورد محاسبه قرار گرفته. به طوری که حدود 47.8 درصد از آن بایداز محل منابع مالی سیستم بانکی تامین گردد. میزان تسهیلات پرداختی سالانه به بخش غیر دولتی در جدول مربوط به تصویر سرمایه‌گذاری ثابت درطی برنامه اول نشان داده شده است.

با توجه به نتایج محاسبات بندهای الف تا ج. حجم نقدینگی به عنوان تابعی از تغییرات خالص دارایی‌های خارجی. خالص بدهی بخش دولتی و بخشخصوصی به سیستم بانکی محاسبه گردیده است. در نتیجه رشد حجم نقدینگی برای سال‌های برنامه به شرح ذیل برآورد می‌شود:

درصد

1368 1369 1370 1371 1372 رشد متوسط

----- ----- ----- ----- ----- -------

10.8 11.7 9.2 5.9 3.5 8.2

2 - 4 - نرخ تورم:

با توجه به نرخ رشد تولید ناخالص داخلی و حجم نقدینگی مورد پیشبینی در برنامه. رشد شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی از حدود 28.5 درصددر سال 1367 به 8.9 درصد در سال 1372 کاهش خواهد یافت. روند مذکور نشان دهنده مهار تدریجی نرخ تورم نسبت به سال‌های گذشته است.

5- تجارت خارجی

1 - 5 - صادرات:

میزان صدور روزانه نفت در برنامه پنجساله از 1482 هزار بشکه در سال 1367 به 2293 هزار بشکه در سال 1372 افزایش خواهد یافت. قیمت نفت باتوجه به پیشبینی های به عمل آمده در صورت تحقق فروض پیشبینی در پنج سال آینده از 14.2 دلار در سال 1367 در ازای هر بشکه به 21.4 دلار درسال 1372 افزایش مییابد. بنا براین درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت از حدود 7326 میلیون دلار در سال 1367 به 17907 میلیون دلار در سال 1372 بالغ خواهد شد. کل درآمد ارزی حاصل از صدور نفت در طی برنامه با احتساب 6376 میلیون دلار صادرات جهت فرآورده‌های نفتی و همچنین2465 میلیون دلار صادرات گاز مایع. نفتا. میعانات گازی و نفت کوره و 2 میلیارد دلار درآمد حاصل از پیشفروش نفت خام معادل 81456 میلیون دلاربرآورد می‌شود.

همچنین درآمدی معادل 1640 میلیون دلار از محل صادرات گاز طی دوره برنامه اول پیشبینی شده است که ناشی از صدور 8.2 میلیون متر مکعب درروز در سال‌های 1369 و 1370 و 16.4 میلیون متر مکعب در روز در سال‌های 1371 و 1372 می‌باشد.

از مسایل مهمی که در طی برنامه باید بدان توجه خاصی اعمال گردد مساله افزایش و توسعه صادرات غیر نفتی است زیرا اگر ایجاد تنوع در منابع ارزیکشور در سال‌های آتی اتفاق نیفتد آسیبپذیری اقتصاد از ارز نفت همچنان حفظ خواهد شد. بنا براین ضروری است که برای ایجاد هر چه بیشتر تعادل درواردات و صادرات غیر نفتی. قوانین و سیاست‌های بخصوص مساله نرخ برابری ارز به گون های تنظیم شوند تا امکان حداکثر صادرات غیر نفتی دربخش هایی چون کشاورزی و فرش. معدن و صنایع فراهم آید.

حجم صادرات غیر نفتی طی برنامه پنجساله معادل 17836 میلیون دلار پیشبینی می‌شود. ارزش اقلام صادراتی بخش‌های مذکور در جدول منابع ومصارف ارزی کشور نشان داده شده است.

حجم دریافت‌های ارزی کل کشور بر اساس پیشبینی های مربوط به ارز صادرات نفت و کالاهای غیر نفتی در طی برنامه پنجساله و همچنین با در نظرگرفتن سایر دریافت‌های ارزی به 120732 میلیون دلار بالغ خواهد گردید.

2 - 5 - واردات:

حجم کل واردات کالا در سال 1367 که حدودا معادل 12 میلیارد دلار برآورد میگردد. در طی پنجساله برنامه اول روند افزایشی داشته به طوری که طیدوره 72-1368 مجموعا به 114.3 میلیارد دلار بالغ خواهد گشت. به علت ایجاد تنگناهای ارزی و لزوم تامین نیازهای اساسی جامعه سهم وارداتمصرفی در کل واردات در سال‌های اخیر افزایش یافته است. در طی سال‌های برنامه به علت رشد بخش‌هایی چون کشاورزی و صنایع مصرفی که تامینکنندهبخشی از نیازهای مصرفی جامعه می‌باشند سهم واردات مصرفی در کل واردات کالا کاهش و سهم واردات سرمای های و واسط های به علت رشد استفادهاز ظرفیت‌های موجود و همچنین انجام سرمایه‌گذاری های جدید افزایش خواهد یافت. ترکیب مصارف ارزی در جدول مربوط به منابع و مصارف ارز کشورنشان داده شده است. نکته مهم آنکه با توجه به لزوم تقویت بنیه دفاعی بعد از جنگ تحمیلی در چارچوب سیاست خارجی کشور هزینه ارزی دفاعی.انتظامی و اطلاعاتی در طی برنامه پنجساله 9490 میلیون دلار در نظر گرفته شده است. طبیعی است که وجود یک تناسب منطقی بین هزینه‌های ارزیبخش دفاع و سایر هزینه ها به خصوص ارز تخصیصیافته به بخش‌های تولیدی اقتصاد ضروری است و تداوم تقویت دفاع کش

ور بدون داشتن یک اقتصادبا بنیه های تولید داخلی رشدیافته در سال‌های آتی امکانپذیر نخواهد بود.

بدین ترتیب با در نظر گرفتن سایر مصارف ارزی جمع مصرف ارزی طی برنامه به 120732 میلیون دلار بالغ خواهد گردید.

6 - نیروی انسانی و اشتغال

1 - 6 - هدف‌های کیفی:

1 - 1 - 6 - تبدیل تدریجی مشاغل کمبازده به مشاغل مولد.

2 - 1 - 6 - کاهش بیکاری های فصلی و بیکاری های پنهان.

3 - 1 - 6 - ایجاد اشتغال مولد و کاهش تورم بیرویه کار در بخش‌های خدماتی از طریق اتخاذ سیاست‌های مناسب مالی. پولی. مالیاتی و تشریکمساعی با بخش خصوصی و حمایت از سرمایه‌گذاری های تولیدی اشتغالزا در این بخش.

4 - 1 - 6 - افزایش بهرهوری کار از طریق بهبود شیوه‌های مدیریت و به کار گماری افراد در پست‌های اجرایی مرتبط.

5 - 1 - 6 - تامین نیروی انسانی متخصص مورد نیاز مناطق و نواحی محروم کشور از طریق اتخاذ سیاست‌های تشویقی و ایجاد انگیزه های مادی ومعنوی لازم.

6 - 1 - 6 - کاربرد و بهرهگیری از شیوه‌های متناسب تکنولوژی: در تولید و صنایع پایه و استراتژیک کاربرد تکنولوژی پیشرفته و در سایر مواردتکنولوژی کاربر.

7 - 1 - 6 - توسعه و حمایت از مشاغل مولد با تاکید بر خوداشتغالی و تولیدات خانگی.

2 - 6 - هدف‌های کمی:

1 - 2 - 6 - ایجاد سالانه حدود 394000 شغل در طول برنامه.

2 - 2 - 6 - تقلیل نرخ بیکاری از 15.9 درصد فعلی به 13.4 در انتهای برنامه.

3 - 2 - 6 - کاهش نسبت اشتغال فعالیت‌های خدماتی از 47.2 فعلی به 45.5 درصد در آخرین سال برنامه.

4 - 2 - 6 - افزایش بهرهوری سرانه کار به میزان 5.2 درصد در سال.

5 - 2 - 6 - افزایش نسبت کارکنان علمی. فنی و تخصصی از 9.6 درصد فعلی به حدود 10.7 درصد در سال 1372.

3 - 6 - سیاست ها و خط مشی ها:

1 - 3 - 6 - استفاده متناسب از تکنولوژی و کارافزارها به گون های که هم متضمن ارتقای سطح اقتصادی و هم حداکثر بهرهگیری از نیروی کار جامعهباشد.

2 - 3 - 6 - در جهت افزایش اشتغال. حمایت ویژه از صنایع و کارگاه‌های کوچک اشتغالزا.

3 - 3 - 6 - در راستای ایجاد اشتغال مولد از ورود آن گروه از کالاهای وارداتی که امکان ساخت آن‌ها در داخل کشور امکانپذیر می‌باشد. بدون به وجودآوردن بحران ناشی از کمبود جلوگیری به عمل میآید.
 

4 - 4 - 6 - طرح ها و پروژه‌های اشتغالزا در بخش‌های آب و کشاورزی مخصوصا عملیات مربوط به شبکه‌های آبیاری و زهکشی اراضی مورد توجهقرار گرفته و با اولویت بیشتر در برنامه منظور میگردد.

5 - 3 - 6 - اتخاذ روش ها و سیاست‌های تشویقی و انگیزشی برای جذب متخصصین در نواحی محروم کشور.

6 - 3 - 6 - اتخاذ سیاست‌های مالی. پولی. مالیاتی و تنظیم مقرراتی که در چارچوب هدف‌های توسعه کشور زمینه کاربرد منابع سرمای های بخشخصوصی را در امور تولیدی تسهیل کند.

7 - 3 - 6 - آموزش مدیران و بکارگیری افراد واجد تجربه و صلاحیت علمی در پست‌های کلیدی.

8 - 3 - 6 - هدایت سرمایه‌های حاصل از کار ایرانیان در خارج از کشور به امور تولیدی و اتخاذ سیاست‌های حمایتی از سرمایه‌گذاری های ایرانیان مقیمخارج در امور تولیدی کشور.

9 - 3 - 6 - حذف و جرح و تعدیل کلیه مقررات و ضوابطی که باعث انقباض بازار کار و عدم ایجاد اشتغال شدهاند.

10 - 3 - 6 - گسترش همکاری‌های فنی و مبادله نیروی کار به ویژه با کشورهای دوست و همجوار.

11 - 3 - 6 - متناسب کردن مزد و حقوق و دستمزدها با بهرهوری کار و تلاش برای متعادل کردن درآمدها در بین بخش‌های مختلف اقتصادی کشور.

12 - 3 - 6 - گسترش مطالعات در زمینه دستیابی به شیوه‌های کارآمد تولیدی و گسترش آموزش‌های تخصصی فنی و حرفهای حین خدمت در سهبخش خصوصی. تعاونی و دولتی.

13 - 3 - 6 - انجام هرساله طرح جاری جمعیت در مقاطع بین دو سرشماری عمومی کشور و آمارگیری نمون های سالانه نیروی انسانی و اشتغال بهمنظور اطلاع دقیق بر چند و چون تحولات جمعیت و بازار کار در کشور.

4 - 6 - تحول نیروی کار:

در طول این برنامه 1.884 میلیون نفر وارد بازار کار خواهند شد و بر اثر آن جمعیت فعال کشور در آخرین سال این برنامه به 15.495 میلیون نفر خواهدرسید.

میزان عمومی فعالیت (نسبت جمعیت فعال به کل جمعیت) از 25.8 درصد در سال 1367 به 25.3 درصد در سال 1372 و میزان واقعی فعالیت(نسبت جمعیت فعال به جمعیت دهساله و بیشتر) از 38.8 درصد کنونی به 37.4 درصد تنزل خواهد یافت.

>جدول: دوره 3 - جلد 1 - صفحه 298 الی 299<

5 - 6 - تحول جمعیت شاغل 67-1372:

کاهش شدید سرمایه‌گذاری های تولیدی و دیگر نارسایی‌های عوامل تولیدی که در طول دهه گذشته منجر به پیدایش بیکاری های آشکار و پنهان گستردهای دراقتصاد ملی شده است و روند شتابان افزایش جمعیت کشور که به ازدیاد عرضه نیروی کار انجامیده است. از جمله عوامل بازدارنده بهرهگیری تام و کاملاز نیروی کار کشور در خلال این برنامه خواهند بود.

تولید ناخالص داخلی به قیمت عوامل در فاصله سال‌های 67-1372. 50.7 درصد و حجم جمعیت کشور 16.9 درصد افزایش خواهد یافت. عرضهجدید نیروی کار در این مدت 1.884 میلیون نفر خواهد بود. اما از آنجا که در حال حاضر (سال 1367) حدود 2.161 میلیون نفر از نیروی کار کشوربیکارند بنا براین. این بیکاران را نیز باید جزو متقاضیان شغل به حساب آورد.

با اتکا به حجم. الگوی سرمایه‌گذاری و ارزش افزوده بخش‌های مختلف اقتصادی. مجموع امکانات جدید شغلی که در طی این برنامه. در همه بنیآن هایاقتصادی کشور ایجاد خواهد شد از 1.969 میلیون نفر تجاوز نخواهد کرد. بنا براین میزان بیکاری اندکی تقلیل خواهد پذیرفت.

به دلیل کاهش کمکاری ها. استفاده از افراد متخصص در رشته‌های متناسب شغلی و بهبود نظامی مدیریت اقتصادی جامعه. بهرهوری کار در طی این برنامهسالانه حدود 5.4 درصد افزایش خواهد یافت.

در خلال این برنامه به دلیل بازسازی و ترمیم بنیآن ها و مراکزی که از جنگ تحمیلی آسیب دیدهاند. بخش ساختمان و مسکن. صنایع و خدمات وابسته بهآن. مهمترین نقش را در تکوین اشتغال های جدید ایفا خواهند کرد.

بر مبنای جهتگیری های اقتصادی و سیاست‌های اتخاذی. از روند بیرویه تمرکز نیروی کار در فعالیت‌های خدماتی تا حدودی کاسته خواهد شد. ضریبتمرکز جمعیت شاغل در این گونه فعالیت‌ها در آخرین سال برنامه از 45.5 درصد فراتر نخواهد رفت و ساختار شغلی جمعیت نسبت به وضع موجود بهنحو محسوسی بهبود خواهد یافت.

>جدول: دوره 3 - جلد 1 - صفحه 300<

6- 6 - تحول اشتغال در بخش‌های سهگانه اقتصادی:

1 - 6 - 6 - کشاورزی

در سال‌های 67-1372 علیرغم افزایش 200 هزار هکتار بر اراضی زیر کشت. توسعه شبکه‌های آبیاری و عملیات وسیع بهزراعی و 5.8 درصد رشدسالانه تولیدات کشاورزی. عمدتا به خاطر دو عارضه منفی و بازدارنده بیکاری و کمکاری های موجود در این بخش پیدایش فرصت‌های جدید شغلی درخور ملاحظ های در فعالیت‌های زراعی کشور محتمل نخواهد بود.

خاصه آنکه. نیل به خودکفایی نسبی جامعه. کاربرد کشت مکانیزه در زمینه فرآورده‌های استراتژیک کشاورزی نظیر: دانه‌های روغنی. پنبه و دیگر الیافگیاهی. چغندر قند. نیشکر و غلات را الزامی میکند.

این عامل گرچه تاثیر مثبتی بر اشتغال این بخش نمیگذارد. اما با بالا بردن قدرت اقتصاد ملی به ویژه اقتصاد روستایی و اثرات بسیار وسیعی که براشتغالزایی بخش‌های اقتصادی مرتبط نظیر صنعت، حمل و نقل. انبارداری و بازرگانی بر جای میگذارد. کمک شایان توجهی به بهرهبرداری بیشتر ازمنابع انسانی کشور میکند.

بر این اساس بیشتر اشتغال جدیدی که در بنیآن های کشاورزی ایران پدیدار خواهد شد نه به فعالیت‌های زراعی. بلکه غالبا به صید و ماهیگیری. جنگل ومرتع که زمینه کار و فعالیت بسیار وسیعی دارند. اختصاص خواهد داشت.

با توجه به حجم سرمایه‌گذاری و روند افزایش تولیدات کشاورزی. انتظار میرود در فاصله سال‌های برنامه اول 158 هزار شغل جدید در این بخش ایجادگردد و سهم این فعالیت در مجموع جمعیت شاغل کشور از 28.4 درصد فعلی (سال 1367) به 25.4 درصد در سال پایانی این برنامه متحول شود و درازا آن با متوسط افزایش سالانه حدود 4.9 درصد بازده و بهرهوری کار شاغلان فعالیت‌های کشاورزی. درآمد و سطح زندگی بهرهبرداران کشاورزی به گونهشایان توجهی بهبود پذیرد.

2 - 6 - 6 - صنایع و معادن

در طول سال‌های این برنامه. ترمیم و بازسازی بنیآن های تولیدی و زیستی آسیبدیده و ویران شده در کنار اتخاذ سیاست و تدابیر اقتصادی کارآمد. فرصتکمنظیری برای گسترش اشتغال فعالیت‌های ساختمانی و به تبع آن صنایع ساختمانی و امور خدماتی مرتبط فراهم خواهد آورد.

رشد و گسترش توام فعالیت‌های ساختمانی و صنعتی. از طریق جذب مازاد نیروی کار روستایی رونق فعالیت‌های زراعی و به ویژه بالا رفتن بازده وبهرهوری تولیدی آن‌ها را موجب خواهد شد. و با بسط و توسعه فعالیت‌های خدماتی مرتبط نظیر حمل و نقل. بانکداری و فروش. تبلور و شکلگیریاشتغال مولد خدماتی را باعث خواهد گشت.

فعالیت‌های جنبی کشاورزی به ویژه صنایع سنتی خانگی که غالبا ارتباط تنگاتنگی با فعالیت‌های کشاورزی و بخصوص فعالیت‌های دامی دارد از جملهزمینه هایی است که میتواند هم در ایجاد اشتغال های مولد و هم در ارتقا اقتصاد روستایی کشور نقش عمدهای ایفا کند.

در کنار این چشمانداز. عواملی همچون وابستگی بخش صنعت به مواد خام و کارافزارهای خارجی. مدیریت ضعیف تولیدی. کاربرد بسیار پایین‌تر ازقابلیت های بالقوه بنگاه‌های تولیدی به ویژه در صنایع تحت پوشش دولت. از جمله موانع رشد اشتغال های بخش صنعت و معدن در برنامه آتی توسعهکشور خواهند بود.

بر مبنای حجم سرمایه‌گذاری و روند ازدیاد تولیدات فعالیت‌های صنعتی و سیاست‌های اقتصادی متناسبی که اتخاذ می‌شود در طول این برنامه 1.106میلیون شغل در فعالیت‌های صنعتی پدیدار خواهد شد. سهم بخش صنعت و معدن از مجموع جمعیت شاغل کشور در فاصله سال‌های 67-1372 از 12.9درصد به 13.7 و سهم ساختمان و مسکن از 10.7 به 14.6 درصد ازدیاد خواهد یافت.

3 - 6 - 6 - خدمات

تشدید روند قهری شهرنشینی. و بسط خدمات وابسته به موسسات تولیدی منجمله در مورد فروش. ارزیابی. حمل و نقل. خدمات بانکی. تحقیقاتتکنولوژیکی و اقتصادی و اجتماعی و بالاخره. توسعه خدمات اجتماعی و رفاهی از جمله زمینه‌هایی هستند که موجب گسترش ظرفیت‌های شغلی وخدماتی کشور در طول سال‌های 67- 1372 خواهند شد و از آنجا که قرار است این توسعه بر فعالیت‌های تولیدی متکی باشد بنا براین بر خلاف گذشته ایناشتغال ها عمدتا به صورت مولد خواهد بود. بازده سرانه نیروی کار به نحو چشمگیری ارتقا خواهد یافت. کما این که متوسط نرخ رشد بهرهوری کارکنانخدماتی کشور در طول سال‌های برنامه اول به 4.1 درصد در سال خواهد رسید.

در خلال سال‌های این برنامه. رشد سریع جمعیت و ازدیاد خانوارهای کشور در نهایت باعث خواهد شد که دامنه پهناور خدمات اساسی کشور به وجهبسیار بارزی گسترش یابد. از این رو خدماتی نظیر آموزش و پرورش. بهداشت و درمان از جمله فعالیت‌هایی هستند که تحت تاثیر متغیر جمعیت فارغ ازچگونگی تحولات فعالیت‌های صنعتی و معدنی و کشاورزی رشد خواهند یافت. بجز بخش فروش و تا حدود زیادی حمل و نقل و خدمات خصوصیبقیه فعالیت‌های خدماتی نظیر : بانکداری. بیمه. خدمات آموزشی و بهداشتی و درمانی و سایر خدمات اجتماعی عمدتا بر عهده دولت است که درسال های اخیر به دلیل مشکلات ناشی از جنگ. بوروکراسی حاکم بر نظام اداری و اجرایی کشور و ضعف نظام مدیریت. کارآیی و بهرهوری بسیار ضعیفیداشتهاند. گذشته از آن. در بسیاری از بخش‌های خدماتی حتی خدمات خصوصی نیز به دلیل رکود فعالیت‌های تولید و ایجاد بازار سیاه. نیروی کار بیش ازاندازهای متمرکز شدهاند که طبعا بازده اقتصادی چندانی ندارند و بر این اساس از مظاهر اشتغال کاذبند.

با اتکا به میزان سرمایه‌گذاری و الگوی رشد و سیاست‌های اتخاذی. در طی این برنامه 705 هزار شغل جدید در مجموع فعالیت‌های خدماتی کشور ایجادخواهد شد. به طوری که سهم آن در هرم شغلی جمعیت کشور از 47.2 به درصد فعلی (سال 1367) به 45.1 درصد در سال پایانی این برنامه خواهدرسید.

با این رخدادها. در کنار 394 هزار شغل جدیدی که طی پنج سال آینده. هرساله در اقتصادی کشور به وجود میآید. اولا بخش وسیعی از مشاغل کاذبو کمکاری های آشکار حذف خواهد گردید. ثانیا بافت و ترکیب اشتغال به سمت بخش‌های تولیدی گرایش خواهد یافت و ثالثا بهرهوری نیروی کار روندصعودی به خود خواهد گرفت. به سخن دیگر افزون بر دستاوردهای کمی. عمدهترین توفیق در این برنامه توسعه. نیل به یک ساختار متوازن و کارآمدشغلی خواهد بود.

د - هدف‌های کمی کلان (برنامه توسعه)

1 - تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 1367 رشد متوسطی معادل 8.1 درصد خواهد داشت و تولید سرانه به طور متوسط سالانه 4.9 درصدافزایش خواهد یافت.

2 - میزان سرمایه‌گذاری طی برنامه پنجساله در مجموع معادل 26452 میلیارد ریال به قیمت‌های ثابت سال 1367 خواهد بود و با توجه به حداکثراستفاده مطلوب از ظرفیت‌های موجود و همچنین افزایش نسبت سرمایه‌گذاری به تولید ناخالص داخلی رشد سرمایه‌گذاری به طور متوسط سالانه معادل11.6 درصد خواهد بود.

3- درآمدهای دولت در طی برنامه به طور متوسط رشدی معادل 25.1 درصد داشته و از 2098.7 میلیارد ریال در سال 1367 به 6442.1 میلیارد ریالدر سال 1372 افزایش خواهد یافت. رشد متوسط درآمدهای مالیاتی 26.4 درصد. درآمد نفت 15 درصد و سایر درآمدها معادل 34 درصد برآوردمی شود. سهم درآمدهای مالیاتی در کل درآمدها از 47 درصد در سال 1367 به 49.4 درصد در سال 1372 افزایش و همچنین سهم درآمدهای مالیاتیدر تولید ناخالص داخلی از 4.3 درصد در سال 1367 به 8.4 درصد در سال 1372 افزایش خواهد یافت.

4- نسبت درآمدهای مالیاتی به هزینه‌های جاری از 28.8 درصد در سال 1367 به 67.6 درصد در سال 1372 افزایش مییابد.

5 - کسری بودجه دولت از حدود 2146 میلیارد ریال در سال 1367 به 92.5 میلیارد ریال در سال 1372 کاهش یافته و سهم آن در کل بودجه از 51درصد به 1.4 درصد تقلیل مییابد.

6 - سهم هزینه‌های عمرانی در کل هزینه‌های دولت از 19.4 درصد در سال 1367 به 28 درصد در سال پایانی برنامه افزایش مییابد.

7 - صادرات نفت و گاز در سال 1372 به 19200 میلیون دلار و جمع پنجساله آن به 83096 میلیون دلار بالغ خواهد گردید.

8 - جهت ایجاد تنوع در منابع ارزی کشور حجم صادرات غیر نفتی در طی افزایش خواهد یافت. حجم صادرات غیر نفتی در طی پنج سال برنامه معادل17836 میلیون دلار خواهد بود.

9 - نرخ باروری از 6.4 فعلی به 4 در سال 1390 کاهش مییابد در نتیجه نرخ رشد جمعیت از 3.2 درصد به 2.3 درصد در سال مذکور تقلیل مییابد ونرخ رشد جمعیت در سال 1372 به سطح 3 درصد خواهد رسید.

10 - در برنامه پنجساله با ایجاد سالانه حدود 394 هزار شغل جدید. نرخ بیکاری به حدود14.0 درصد تقلیل خواهد یافت. با توجه به اشتغال ایجادشده و همچنین حجم فعالیت‌های پیشبینی شده در طی برنامه. بهرهوری سرانه نیروی کار هرساله به میزان 5.2 درصد افزایش خواهد یافت.

11 - نرخ رشد حجم نقدینگی به علت کاهش شدید کسری بودجه دولت در طی برنامه روند نزولی داشته است به طوری که از 21 درصد در سال 1367 به 3.8 درصد در سال 1372 کاهش مییابد.

12 - با توجه به نرخ رشد تولید ناخالص داخلی و حجم نقدینگی مورد پیشبینی در برنامه. رشد شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی از حدود 28.5درصد در سال 1367 . به 8.9 درصد در سال 1372 کاهش خواهد یافت.

ه - سیاست‌های کلی

1 - تقویت پول ملی و کاهش رشد نقدینگی و کنترل تورم از طریق کاهش کسری بودجه.

2 - عدم کاهش سطح ارایه خدمات عمومی دولت نظیر اداره عمومی کشور. امور قضایی و حفظ امنیت. اداره روابط خارجی. دفاع از مرزها. خدماتآموزشی و بهداشتی و درمانی و تامین هزینه‌های ذی‌ربط از طریق افزایش درآمدهای مالیاتی با تاکید بر مالیات‌های مستقیم و اختصاص درآمدهای حاصلاز صادرات نفت به امر سرمایه‌گذاری های مولد.

3 - کاهش هزینه‌های دولت از طریق جلب مشارکت مردم در ایجاد و اداره موسسات آموزش و درمانی و همچنین تامین هزینه‌های تاسیسات وخدمات شهرهای متوسط و بزرگ توسط ساکنان آن‌ها.

4 - تغییر سیستم سهمیهبندی کالاهای اساسی به نحوی که سوبسیدهای پرداخت شده در چارچوب نظام تامین اجتماعی کشور به تدریج صرفا متوجهافراد کم درآمد جامعه گردد.

5 - تغییر سیاست نرخگذاری کالاها و خدمات. به نحوی که به تدریج قیمت‌های تعادلی برای منابع اقتصادی به وجود آمده و در این راستا:

1 - 5 - در مورد کالاهای عمومی نظیر آب. برق و گاز. گاز مایع. نفت سفید. بنزین. گازوییل. نفت کوره. روغن موتور. مخابرات و پست. اصل کلیحرکت در جهت تامین تدریجی هزینه‌های قابل قبول سرمایه‌های جدید و جاری شرکت‌های تولیدکننده این کالاها در طول برنامه خواهد بود. شاخصکلی در این مورد برابری قیمت کالاها یا خدمات مورد نظر با هزینه نهایی تولید آن است. با این حال برای حمایت از اقشار کمدرآمد و توسعه بخشکشاورزی . نرخ‌های مختلف اعمال خواهد شد. برای جلوگیری از اسراف در مصرف کالاهای عمومی یاد شده برای مصرف بالاتر از حداقل مورد نیاز.قیمت ها به طور تصاعدی افزایش خواهد یافت.

2 - 5 - در مورد کالاهای کشاورزی - دامی - صنعتی و خدماتی که قیمتگذاری آن‌ها ضروری تشخیص داده شود. قیمت توسط دولت و با توجه بههزینه های متوسط تولید و سود متعارف تعیین خواهد شد. در تعیین قیمت بخصوص قیمت کالاهای کشاورزی و بخش‌های مهم منافع تولیدکنندگانملحوظ خواهد شد.

6 - بهبود وضعیت کنونی موسسات تولیدی وابسته به شرایط سوددهی و انتقال بخشی از موسسات تولیدی به بخش غیر دولتی با ایجاد مکانیسمیانتفاعی.

7 - بخش‌های اقتصادی که برای بهبود وضع تولید و گسترش ظرفیت‌های خود به منابع مالی و تسهیلات بانکی و اعتباری نیازمندند. تسهیلات بانکی واعتباری مورد نیاز چنان سازماندهی خواهد شد که :¤1 - 7 - اعطای تسهیلات اعتباری در جهت هدف‌های تعیین شده سوق داده شود.

2 - 7 - سلامت بخش پولی کشور دستخوش نابسامانی نشود.

8- تجارت خارجی در انحصار دولت بوده و دولت میتواند در چارچوب برنامه اول با توجه به موارد ذیل. واردات و صادرات کالا و خدمات را بهاشخاص حقیقی و حقوقی بخش‌های تعاونی و خصوصی واگذار کند:

1 - 8 - واردات کالاهای کثیرالمصرف و استراتژیک کشور که همهساله توسط هیات وزیران تصویب خواهد گردید. در انحصار دولت خواهد بود.

2 - 8 - دولت در چارچوب قانون صادرات و واردات ضوابط و شرایط مشارکت بخش غیر دولتی در امر صادرات و واردات را با توجه به عدم واگذاریحق انحصاری به فرد یا افراد حقیقی خاص اعلام مینماید تا افراد حقیقی و حقوقی مختلف فرصت برابر برای استفاده از امکانات صادراتی و وارداتی راکسب نمایند.

3 - 8 - واحدهای تولید میتوانند مواد اولیه و اقلام اختصاصی مورد مصرف خود را با نظارت دولت وارد نمایند.

4 - 8 - واردات توسط بخش تعاونی و خصوصی بایستی با اولویت تامین از طریق صادرات کالاهای غیر نفتی و یا خدمات انجام شود. دولت میتواندارز حاصل از صادرات نفت خام و یا سایر منابع طبیعی را در اختیار خود را با نرخی که تعیین خواهد نمود. در اختیار بخش‌های تعاونی و خصوصی قراردهد.

5 - 8 - سیاست قیمتگذاری کالاهای وارداتی به نحوی تنظیم میگردد که ضمن حفظ استانداردهای مورد نظر در مورد کیفیت کالاها. در مواردی کهقیمت کالاهای وارداتی کمتر از قیمت تولیدات داخلی باشد. با توجه به سیاست حمایتی دولت از محصولات کشاورزی و تولیدات صنعتی داخلی.قیمت در سطح قیمت‌های تعیین شده توسط دولت تثبیت و مابه‌التفاوت دریافت میگردد.

6 - 8 - درصد معینی از تولیدات کالاهای غیر ضروری داخلی که ارز حاصل از صدور آن بیشتر از هزینه‌های ارزی مستقیم و غیر مستقیم برای تولیدآن هاست. با توجه به ضوابط فوق برای صادرات اختصاص خواهد یافت ولو آنکه کل تولیدات در داخل قابل مصرف باشد.

7 - 8 - در بازرگانی خارجی جهت حمایت از تولیدات صنایع داخلی بخصوص صنایع ماشینسازی و واسط های و برای تسریع در ایجاد یک ساختصنعتی غیر وابسته ضمن جلوگیری تدریجی از ورود کالاهای صنعتی مصرفی به کشور همزمان با رشد صنایع مادر و بنیادی بخشودگی‌های حقوقگمرکی و سود بازرگانی کالاهای واسط های و سرمای های در طول برنامه به تدریج لغو میگردد. لغو بخشودگی شامل کالاهای واسط های مربوط بهکشاورزی و تکنولوژی های پیچیده که در افق برنامه اول قابل دسترسی نیستند. نخواهد بود.وضع سود بازرگانی در صورت لزوم اعمال محدودیتهایوارداتی به کالاهای واسط های و سرمای های و توسعه صنایع واسط های و ماشینسازی مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

آن دسته از واحدهای تولیدی که فعالیت آن‌ها در چارچوب سیاست "توسعه صادرات" قرار میگیرد مشمول این بند نبوده و از تسهیلات خاص گمرکی وبازرگانی جهت ورود مواد اولیه. قطعات یدکی و ماشین آلات برخوردار خواهند بود.

8 - 8 - با توجه به نقش حیاتی توسعه صادرات غیر نفتی در ایجاد منابع جدید ارزی ضروری است جهت حفظ و ایجاد ثبات بیشتر در بهبود روندتوسعه صادرات غیر نفتی سیاست ها و مقررات لازم در جهت تضمین سود متناسب صادرکنندگان اتخاذ گردد تا از این طریق امکان ایجاد رقابت دربازارهای بین‌المللی برای کالاهای داخلی وجود داشته باشد. دولت تسهیلات لازم برای صادرات کالاهای کشاورزی از قبیل اطلاعات مربوط به بازرگانی اطلاعات فنی و ارایه اعتبار را برای کشاورزان فراهم خواهدساخت.

9 - 8 - برای جلوگیری از قاچاق کالا در نقاط مرزی طبق ضوابط و مقررات به هموطنان مرزنشین اجازه صادرات و واردات کالاهای مجاز از طریقمناطق مرزی بخصوص مناطق جنوبی و شرقی کشور فراهم خواهد شد.

10 - 8 - شرکت‌های بیمه دولتی به منظور کمک به رشد صادرات غیر نفتی. کلیه کالاهای صادراتی را با شرایط آسان در مقابل خطرات احتمالی حمل ونقل. سرقت. مفقود شدن و غیره بیمه خواهند کرد.

9 – پی ریزی گسترده در جهت برقراری ارتباط بنیادی مراکز تولید و تحقیقات صنعتی و کشاورزی و تربیت محقق و بهبود کیفیت تحقیقات از طریقارتباط مراکز تحقیقاتی اعم از دولتی. تعاونی و خصوصی. با دانشگاه‌های کشور و مراکز تحقیقاتی مشابه در کشورهای پیشرفته صنعتی و کشاورزی.

10 - تشکیل شرکت‌های تعاونی تولیدی همچنان مورد حمایت دولت قرار خواهد داشت و شرکت‌های تعاونی بسته به ماهیت فعالیت تولیدی خود مدتزمان معینی از حمایت دولت برخوردار خواهند بود و تا پایان فرصت مزبور میباید قادر به رقابت با بخش‌های خصوصی و حفظ خود در بازار باشند.

11 - حذف تشکل‌های انحصاری در تولید و توزیع کالا با تاکید بر جلوگیری از انحصار توزیع سهمیه کالاهای تولیدی بخش دولتی توسط اتحادیهایصنفی و ممانعت از دسترسی به سودهای کلان ناشی از وجود قیمت‌های دوگانه در اقتصاد کشور.