آیین‌نامه نظام سنجش اعتبار

شماره 39151/ت55296هـ 1398/04/04

وزارت امور اقتصادی و دارایی ـ وزارت دادگستری ـ وزارت کشور ـ وزارت اطلاعات

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ـ وزارت صنعت، معدن و تجارت ـ وزارت نفت

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ـ وزارت جهادکشاورزی ـ وزارت نیرو

سازمان برنامه و بودجه کشور ـ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

هیات وزیران در جلسه 1398/03/29 به پیشنهاد مشترک وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (با هماهنگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان برنامه و بودجه کشور) و به استناد مواد (5) و (8) قانون تسهیل اعطای تسهیلات بانکی و کاهش هزینه‌های طرح و تسریع در اجرای طرح‌های تولیدی و افزایش منابع مالی و کارآیی بانک ها ـ مصوب 1386 ـ ، آیین‌نامه نظام سنجش اعتبار را به شرح زیر تصویب کرد:

آیین‌نامه نظام سنجش اعتبار

ماده 1ـ در این آیین‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:

الف ـ بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

ب ـ شورا: شورای موضوع ماده (2) این آیین‌نامه.

پ ـ اشخاص: کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که به درخواست خود یا وکیل یا نماینده قانونی اعتبارسنجی می‌شوند.

ت ـ اهلیت اعتباری: توانایی و پیشینه اشخاص در بازپرداخت تسهیلات و ایفای تعهدات با توجه به بررسی سوابق و مستندات مالی، بانکی و اعتباری آن‌ها یا سایر روش‌های موجود.

ث ـ موسسه اعتباری: بانک یا موسسه اعتباری غیربانکی که به موجب قانون یا با مجوز بانک مرکزی تاسیس شده است و تحت نظارت بانک مرکزی قرار دارد.

ج ـ دستگاه‌های اجرایی: دستگاه‌های موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری ـ مصوب 1386 ـ .

چ ـ استفاده کنندگان: کلیه اشخاصی که به موجب توافق نامه همکاری مجاز به دریافت خدمات شرکت اعتبارسنجی هستند.

ح ـ تامین‌کنندگان: دستگاه‌های اجرایی، موسسات اعتباری، سایر نهادهای فعال در بازار پولی به تشخیص بانک مرکزی، شرکت‌های بیمه و سایر اشخاص حقوقی که بنا به ماهیت فعالیت خود به برخی داده ها و اطلاعات مربوط به اشخاص که در تحلیل و پیش بینی رفتار اعتباری آن‌ها موثر است، دسترسی دارند و به همین دلیل می‌توانند منبع اطلاعاتی برای شرکت اعتبارسنجی محسوب شوند، از جمله بانک مرکزی، گمرک جمهوری اسلامی ایران، شرکت‌های واسپاری، شرکت‌های تعاونی اعتبار، صندوق‌های قرض‌الحسنه، بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی، سازمان برنامه و بودجه کشور، شرکت‌های بیمه، سازمان امور مالیاتی کشور، سازمان بورس و اوراق بهادار، وزارت دادگستری، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سایر دستگاه‌های زیرمجموعه قوه قضاییه، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، سازمان ثبت احوال کشور، سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی، شرکت مخابرات ایران، کارورهای (اپراتورهای) تلفن همراه، شرکت‌های آب و فاضلاب، شرکت‌های برق منطقه‌ای و شرکت ملی گاز ایران.

خ ـ پایگاه داده اعتباری: سامانه اطلاعاتی شامل مشخصات سجلی و ثبتی اشخاص و سوابق و عملکرد اعتباری، ورشکستگی و محکومیت‌های مالی و بدهی مالیاتی آن‌ها در شبکه بانکی، قوه قضاییه، وزارت دادگستری و سازمان امور مالیاتی که توسط بانک مرکزی تجمیع و توسط آن بانک راهبری می‌شود.

د ـ شرکت اعتبارسنجی: شرکتی که با استفاده از اطلاعات موجود در پایگاه داده اعتباری و اطلاعات موجود نزد سایر تامین‌کنندگان و مبتنی بر روش ها و الگوهای (مدل‌های) کمی و کیفی معتبر، نسبت به تعیین امتیاز اعتباری اشخاص و سایر خدمات اعتباری که توسط شورا به آن محول شده است، اقدام می‌کند.

ذ ـ امتیاز اعتباری: شاخصی کمی و مبتنی بر روش شناسی مشخص و از قبل اعلام شده به بانک مرکزی توسط شرکت اعتبارسنجی که بیانگر احتمال عدم بازپرداخت به موقع (نکول) توسط اشخاص است.

ر ـ گزارش اعتباری: گزارشی که دربردارنده امتیاز اعتباری اشخاص است.

ز ـ توافق نامه همکاری: توافق نامه‌ای که با تایید بانک مرکزی بین شرکت اعتبارسنجی با تامین‌کنندگان یا استفاده کنندگان منعقد می‌شود و در آن جزییات مربوط به حقوق، تعهدات و مسیولیت‌های هریک از طرفین و نحوه تبادل اطلاعات بین آن‌ها به طور شفاف تبیین می‌شود.

ماده 2ـ به منظور نظارت بر حسن اجرای مفاد این آیین‌نامه، سیاست گذاری، هماهنگی و راهبری نظام اعتبارسنجی در کشور، شورای سنجش اعتبار به ریاست قایم مقام بانک مرکزی و با عضویت معاونین ذی‌ربط وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی، دادگستری، کشور، اطلاعات، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، صنعت، معدن و تجارت، ارتباطات و فناوری اطلاعات، جهادکشاورزی و سازمان برنامه و بودجه کشور و معاون دادستان کل کشور تشکیل می‌شود.

تبصره1ـ فهرست داده ها، تامین‌کنندگان و انواع خدمات اعتباری قابل ارایه توسط شرکت اعتبارسنجی، کیفیت و محتوای گزارش‌های اعتباری و سایر خدمات، نحوه الگوسازی (مدل سازی) و تاثیر ضرایب ذی‌ربط الگوها (مدل ها) و نحوه اعتبارسنجی باید توسط شورا تایید شود.

تبصره2ـ بانک مرکزی مسیولیت دبیرخانه شورای مذکور را بر عهده خواهد داشت.

تبصره3ـ جلسات شورا حداقل هر سه ماه یک بار با دعوت رییس شورا برگزار می‌شود.

تبصره4ـ جلسات شورا با حضور حداقل (7) عضو رسمیت می‌یابد و تصمیمات شورا با حداقل (5) رای موافق لازم‌الاجرا است.

ماده 3ـ هر شرکت اعتبارسنجی صرفا در قالب شرکت سهامی به صورت غیردولتی، با موافقت اصولی شورا و مجوز بانک مرکزی و تحت نظارت آن بانک فعالیت می‌کند. سقف تملک سهام شرکت مذکور برای اشخاص توسط شورا تعیین می‌شود.

ماده 4ـ اساسنامه شرکت اعتبارسنجی به تصویب شورا می‌رسد.

ماده 5 ـ حداقل مبلغ سرمایه برای تاسیس و فعالیت شرکت اعتبارسنجی پانصد میلیارد (000ر000ر000ر500) ریال می‌باشد.

تبصره ـ حداقل میزان سرمایه با پیشنهاد بانک مرکزی و تصویب شورا قابل تغییر خواهد بود.

ماده 6 ـ شرکت اعتبارسنجی موظف است برنامه‌های راهبردی خود را به‌گونه‌ای تنظیم کند تا در مدت تعیین شده توسط شورا، نرم افزار و الگوهای (مدل‌های) مورد استفاده خود را بومی سازی نماید.

ماده 7ـ شرکت اعتبارسنجی موظف است اطلاعات و مستندات مورد نظر را به صورت مستمر و تحت شرایطی که بانک مرکزی تعیین می‌کند به آن بانک ارایه دهد.

ماده 8 ـ شرکت اعتبارسنجی موظف به همکاری با ناظران و بازرسان بانک مرکزی است و باید تمامی اطلاعات و مستندات مورد درخواست را در اختیار آن‌ها قرار دهد.

ماده 9ـ مدت اعتبار صلاحیت حرفه‌ای اعضای اصلی و علی‌البدل هیات مدیره، مدیرعامل و قایم مقام مدیرعامل شرکت اعتبارسنجی برای حداکثر دو سال در چهارچوب دستورالعملی که به تصویب شورا و تایید بانک مرکزی خواهد رسید، تعیین می‌شود.

ماده 10ـ بانک مرکزی مسیولیت نظارت بر تامین امنیت اطلاعات سامانه‌های شرکت اعتبارسنجی را مطابق ضوابط و مقررات امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات برعهده دارد.

تبصره ـ شرکت اعتبارسنجی مکلف است دسترسی‌های لازم جهت تحقق اهداف این ماده را برای بانک مرکزی فراهم کند.

ماده 11ـ مرجع رسیدگی به تخلفات شرکت اعتبارسنجی، بانک مرکزی است. درصورتی که به تشخیص بانک مرکزی و تایید شورا، شرکت اعتبارسنجی از قوانین، مقررات این آیین‌نامه و سایر آیین‌نامه ها، بخشنامه‌ها و دستورات بانک مرکزی تخطی نماید، حسب مورد یک یا چند مورد از اقدامات نظارتی زیر در مورد آن اعمال خواهد شد:

الف ـ اخذ تعهد نامه از مدیرعامل و اعضای هیات مدیره شرکت اعتبارسنجی دایر بر توقف و رفع موارد تخلف در چهارچوب برنامه زمانی مورد تایید بانک مرکزی.

ب ـ تذکر کتبی به مدیرعامل و اعضای هیات مدیره شرکت اعتبارسنجی.

پ ـ سلب صلاحیت حرفه‌ای مدیرعامل و اعضای هیات مدیره و قایم مقام مدیرعامل 
شرکت اعتبارسنجی.

ت ـ تعلیق مجوز شرکت اعتبارسنجی برای حداکثر (6) ماه.

پ ـ لغو مجوز شرکت اعتبارسنجی.

ماده 12ـ موسسات اعتباری صرفا مجاز به همکاری با شرکت اعتبارسنجی دارای مجوز از بانک مرکزی هستند.

ماده 13ـ شرکت‌های اعتبارسنجی، تامین‌کنندگان و استفاده کنندگان در فرایند اعتبارسنجی موظفند اطلاعات اشخاص را محرمانه تلقی کنند. هرگونه دسترسی، استفاده، تغییر و افشای اطلاعات مطابق دستورالعملی خواهد بود که به پیشنهاد بانک مرکزی به تصویب شورا می‌رسد.

ماده 14ـ موسسه اعتباری موظف است به منظور اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات، گزارش اعتباری را از شرکت اعتبارسنجی اخذ کند. استفاده از گزارش اعتباری شرکت اعتبارسنجی نافی مسیولیت موسسه اعتباری در بررسی دقیق تر اهلیت اعتباری متقاضی نخواهد بود.

تبصره ـ موسسات اعتباری موظفند متناسب با نتایج حاصل از گزارش اعتباری اشخاص طبق ضوابط ابلاغی بانک مرکزی نسبت به اخذ وثایق و تضمین‌های لازم اقدام کنند.

ماده 15ـ پیش شرط استعلام گزارش اعتباری، دریافت اجازه نامه مستند از اشخاص است.

ماده 16ـ شرکت اعتبارسنجی می‌تواند در ارایه گزارش اعتباری از خدمات الکترونیکی دولت جهت احراز هویت اشخاص استفاده کند.

ماده 17ـ بانک مرکزی با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است گزارش عملکرد تامین کنندگانی را که از ارسال اطلاعات باکیفیت و کفایت لازم خودداری کرده اند، در مقاطع زمانی سه ماهه تهیه و به شورا ارایه کند.

تبصره ـ دستورالعمل اجرایی این ماده شامل نحوه اطلاعات و تشویقات و تنبیهات ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه توسط بانک مرکزی با همکاری وزارتخانه‌های اطلاعات، دادگستری و اموراقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه و به تصویب شورا می‌رسد.

ماده 18ـ حداکثر نرخ ارایه خدمات شرکت اعتبارسنجی سالانه به پیشنهاد بانک مرکزی و پس از تصویب شورا تعیین می‌شود.

تبصره ـ در صورتی که موسسه اعتباری متقاضی دریافت خدمات شرکت اعتبارسنجی باشد، پرداخت کارمزد مربوط بر عهده موسسه اعتباری است.

ماده 19ـ در توافق نامه همکاری میان شرکت اعتبارسنجی با تامین‌کنندگان و استفاده کنندگان، مرجع داوری با رعایت قوانین و مقررات مربوط مشخص می‌شود و کلیه اختلافات و دعاوی ناشی از توافق‌نامه‌های مذکور به آن مرجع ارجاع خواهد شد.

ماده 20ـ شرکت اعتبارسنجی موظف است در صورت اعتراض اشخاص به گزارش اعتباری خود، نسبت به بررسی اعتراض آن‌ها و اعلام نتیجه و در صورت لزوم اقدام اصلاحی مقتضی، ظرف حداکثر (10) روز از تاریخ دریافت اعتراض اقدام کند یا به اعتراض آنان پاسخ دهد. در صورت عدم حصول توافق میان طرفین، موضوع به مرجع حل اختلاف که در دستورالعمل مصوب بانک مرکزی تعیین می‌شود، ارجاع خواهد شد.

ماده 21ـ تامین‌کنندگان موظفند ظرف مهلت‌های زمانی مقرر که به تصویب شورا می‌رسد، با فراهم ساختن زیرساخت‌های لازم و در چهارچوب این آیین‌نامه و مصوبات شورا، اطلاعاتی که موجب تکمیل نظام سنجش اعتبار می‌شود را از طریق بستر شبکه ملی اطلاعات در اختیار شرکت اعتبارسنجی قرار دهند.

ماده 22ـ توقف فعالیت یا انحلال اختیاری شرکت اعتبارسنجی، منوط به طی مراحل قانونی، تعیین تکلیف اطلاعات موجود اشخاص در شرکت اعتبارسنجی و با اخذ مجوز قبلی از بانک مرکزی امکان پذیر خواهد بود.

ماده 23ـ شرکت‌های موجود فعال در زمینه اعتبارسنجی موظفند حداکثر ظرف مدتی که شورا تعیین می‌کند، نسبت به تطبیق وضعیت خود با مفاد این آیین‌نامه اقدام کنند. درغیراین صورت، بانک مرکزی موظف است اقدامات لازم از قبیل تعلیق (به مدت حداکثر (6) ماه) و جلوگیری از فعالیت آن‌ها در زمینه اعتبارسنجی را اعمال نماید.

تبصره ـ انجام فعالیت در زمینه اعتبارسنجی و ارایه خدمات اعتباری نظیر گزارش اعتباری و امتیاز اعتباری توسط اشخاص حقوقی نظیر موسسات رتبه بندی موضوع بند (21) ماده (1) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1384ـ ، درچهارچوب مقررات این آیین‌نامه و با اخذ مجوز از شورا امکان پذیر است.

ماده 24ـ تمامی موضوعات و مواردی که در این آیین‌نامه پیش بینی نشده است، تابع قوانین و مقررات ذی‌ربط و مفاد اساسنامه شرکت اعتبارسنجی و مصوبات شورا است.

ماده 25 ـ بانک مرکزی با همکاری وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی، اطلاعات و دادگستری و سازمان برنامه و بودجه کشور، دستورالعمل ناظر بر تاسیس، فعالیت، نگهداری، امحای اسناد و مدارک پشتوانه امتیاز اعتباری و نظارت و انحلال شرکت‌های اعتبارسنجی و سایر دستورالعمل‌های لازم را ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، تهیه و جهت تصویب به شورا ارایه می‌کند.

تبصره ـ بانک مرکزی با همکاری وزارت اطلاعات ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، دستورالعمل ناظر بر تامین امنیت اطلاعات سامانه‌های شرکت‌های اعتبارسنجی را تهیه و برای تصویب به شورا ارایه می‌کند.

ماده 26ـ تصویب‌نامه شماره 211829/ت39396هـ مورخ 1386/12/26 لغو می‌شود.

معاون اول رییس جمهور ـ اسحاق جهانگیری