بـسـمـه تـعـالـی
هیات تخصصی اداری و امور عمومی
* شماره پــرونـــده : هـ ت/ 0200350 شماره دادنامه سیلور: 140331390000176390 تاریخ: 1403/01/28
* شاکی : ابوالفضل قاسمی حصار
*طرف شکایت : شورای اجرایی فناوری اطلاعات و سازمان فناوری اطلاعات ایران
*موضوع شکایت و خواسته : ابطال قسمت بالای 18 سال از بند 4 ماده 3 مصوبه 4 جلسه 11 شورای اجرایی فناوری اطلاعات (دستورالعمل اجرایی سامانه کارپوشه ملی ایرانیان) و قسمت بیش از 18 سن دارند و از شرایط استفاده کاربران نهایی سامانه پیام ایران هر دو از زمان تصویب
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* شاکی دادخواستی به طرفیت شورای اجرایی فناوری اطلاعات و سازمان فناوری اطلاعات ایران به خواسته فوقالذکر به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است . متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر میباشد :
4- کاربر: اشخاص حقیقی بالای 18 سال و موسسات خصوصی ایرانی موضوع بند «هـ» ماده (1) قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و همچنین اتباع خارجی مقیم/حاضر در ایران.
*دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت :
وفق مفهوم ماده 1210 قانون مدنی و تبصره 1 آن نمی توان برای افراد زیر 18 سال بالغ را محجور دانست از اعمال حق خویش ممنوع کرد هرچند که در تبصره 2 ماده 1210 قانون مدنی اثبات رشد تن ها برای اعمال حقوق مالی افراد لازم شمرده شده در اعمال حقوق غیرمالی اثبات رشد لازم نیست و بلوغ کفایت میکند بنابراین لازم شمردن سن برای استفاده از یک سامانه نامه نگاری که ربطی به حقوق مالی افراد ندارد آن هم زمانی که آییننامه بالاتر دستورالعمل مورد شکایت هیچ سنی را برای استفاده از سامانه پیام ایران و سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات تعیین نکرده در حدود اختیار نبوده و مغایر قانون است جدای از اینکه افرادی مانند اینجانب که دارای حکم رشد هستند نباید با آنان همانند دیگر افراد زیر 18 سال و به عنوان محجور رفتار کرد بنابراین مستندا به اصول 20، 21، 22، 40، 56، 105، 170 و 173 قانون اساسی و مواد 956، 957، 958، 959، 962 و 1210 و تبصرههای آن از قانون مدنی و مواد 10، 11، 12، 13، 84، 87 و 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و اصاله الاباحه، اصاله الصحه و قواعد فقهی لاضرر و لاضرار فی الاسلام و الممنوع شرعا کالممنوع عقلا و لامسامحه فی التحدیات در خصوص سند بلوغ و وجوب دف ضرر محتمل و آیه شریفه و ما جعل علیکم فی الدین من حرج و فتاوای مقام معظم رهبری و مواد 15، 18، 20 و 23 سیاستهای کلی نظام اداری و بند «ث» از ماده 67 قانون برنامه شمم توسعه و ماده 2 قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، ابطال هر دو مقرره مورد شکایت از زمان تصویب را تقاضا دارم؛
* وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان فناوری اطلاعات ایران به موجب لوایح تقدیمی به طور خلاصه پاسخ داده است که :
وفق ماده 15 آییننامه اجرایی ماده 8 قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مصوب هیات وزیران مورخ 1394/06/30 معاونت دولت الکترونیکی سازمان اقدام به راه اندازی سامانه کارپوشه ملی ایرانیان کرده بر اساس آن یک از اشخاص حقیقی، کسب و کارها و دستگاههای اجرایی دارای کارپوشه الکترونیکی واحد تحت عنوان کارپوشه پیام ایران بوده و دریافت تمام خدمات دولت الکترونیکی و پاسخ خدمات درخواستی خود شامل اعلان ها و ابلاغیههای دولتی و عمومی را از کلیه دستگاههای اجرایی و نهادهای عمومی به صورت یکپارچه و اختصاصی دریافت کرده و نیز دسترسی دستگاههای اجرایی به این اسناد حسب اعلان کاربران فراهم شده است. در همین راستا وفق بند 3 مواد 1 و 2 و ماده 7 و 14 مصوبات یازدهمین جلسه شورای فناوری اطلاعات (مصوبه 4) با عنوان دستورالعمل اجرایی سامانه کارپوشه ملی ایرانیان مورخ 1397/01/27 احراز هویت یگانه کاربران برای دریافت تمام خدمات دولت الکترونیکی در سامانه کارپوشه ملی ایرانیان ضروری است و بر اساس بند 1 ماده 18 سامانه دارای 3 سطح دسترسی است در سطح 1 برای عرضه خدمات عمومی دستگاه ها که ارایه آن نیازمند اطلاع از هویت گیرنده خدمت است، کد کاربری با ارسال شماره تلفن همراه مربوط به خود شخص، کد ملی و شماره سریال سناسنامه کاربر فعال میشود. در حال حاضر احراز هویت کاربران از طریق 2 سرویس شاهکار و ثبت احوال از طریق شماره تلفن همراه متقاضیان و همچنین اطلاعات هویتی آنها صورت میگیرد و طبق بند 4-1 مصوبه شماره 2 جلسه شماره 203 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات به عنوان تنظیم گر این حوزه اپراتورهای موبایل مجاز به فروش هرگونه سیم کارت تلفن همراه به افراد کمتر از 18 سال نیستند و ثبت نام سیم کارتهای تلفن همراه کشور به نام کاربران حقیقی زیر 18 سال ممنوع بوده و احراز هویت و در نتیجه ثبت نام در سامانه مذکور برای کاربران زیر 18 سال امکان پذیر نیست؛ نمونه این مقررات را میتوان به قواعد مربوط به صدور گواهینامه رانندگی برای پایه سوم 18 سال و برای پایه دوم 23 سال و برای پایه یکم 25 سال ملاحظه کرد که در مقام تنظیم روابط عمومی سازمان با مردم به قصد اصلاح و رسیدن به حد مطلوب است بنابراین صرف داشتن اهلیت رشد دلیل بر حق استیفا مطلق برای اجرای هرگونه حقوق نیست بلکه در مواجهه با مقررات خاص که برخورداری از احکام آن مقید به احراز شرایط سنی خاص است با حدوث شرط مربوطه محقق میشود و در نتیجه حالت استثنایی را نمی توان تعمیم داد.
رای هیات تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری
به موجب ماده 8 قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مصوب 1387/11/06 موسسه عمومی یا خصوصی باید به درخواست دسترسی به اطلاعات در سریعترین زمان ممکن پاسخ دهد. آییننامه اجرایی این ماده بنا به پیشنهاد کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، به تصویب هیات وزیران میرسد؛ بر اساس ماده 15 آییننامه اجرایی ماده 8 قانون یاد شده موضوع تصویبنامه شماره 84348/ت51979 هـ مورخ 1394/06/30 هیات وزیران، سازمان فناوری اطلاعات موظف شده است تا با همکاری شرکت پست، سامانه کارپوشه ملی ایرانیان را برای اعلام و ارسال اطلاعات دولتی به اشخاص راهاندازی کند. در اجرای این حکم و همچنین مفاد بند (ث) ماده (67) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب 1395، دستورالعمل اجرایی سامانه کارپوشه ملی ایرانیان در تاریخ 1396/01/28 به تصویب شورای اجرایی فناوری اطلاعات رسیده است. بر اساس ماده 1 دستورالعمل یاد شده، سامانه کارپوشه ملی ایرانیان، سامانهای است که طی آن کاربران شامل تمام اشخاص حقیقی و حقوقی در کشور دارای کارپوشهای اختصاصی (ایران پوشه) برای احراز هویت یگانه جهت دسترسی به تمام خدمات دولت الکترونیکی بر روی تمام بسترهای ارتباطی اعم از ثابت و همراه هستند و به موجب بند (3) ماده 2 مقرره مذکور، ایجاد ساز و کاری جهت احراز هویت یگانه کاربران برای دریافت تمام خدمات دولت الکترونیکی از جمله اهداف مقرر ذکر شده است؛ همچنین بر اساس مواد 7 و 14 این دستورالعمل، دستگاه ها متعهد هستند احراز هویت و همه مکاتبات خود با کاربران را از سامانه انجام داده و چنانچه بر حسب ضرورت از سایر درگاهها یا سامانههای الکترونیکی یا به شکل حضوری تعامل اداری مربوط را به انجام رسانند، میبایستی سوابق آن را در ایران پوشه کاربران بارگذاری کنند و با احراز فراهم بودن همه شرایط، سازمان فناوری اطلاعات ایران از طریق مرکز ملی تبادل اطلاعات ضمن تامین سرویس احراز هویت کاربران، خروجی خدمات الکترونیکی دستگاه را به سامانه فراهم میآورد و بر اساس ماده 18 این دستورالعمل سامانه دارای سه سطح دسترسی است؛ سطح اول آن برای عرضه خدمات عمومی دستگاه ها که ارایه آنها نیازمند اطلاع از هویت گیرنده خدمت است که برای این سطح از خدمات کد کاربری کاربران با ارسال شماره تلفن همراه مربوط به خود شخص، کد ملی و شماره سریال شناسنامه کاربر فعال میشود. با عنایت به اینکه در حال حاضر احراز هویت کاربران از طریق دو سرویس شاهکار و ثبت احوال از طریق شماره تلفن همراه متقاضیان و همچنین اطلاعات هویتی آنها صورت میگیرد و طبق بند 4-1 مصوبه شماره 2 جلسه شماره 203 مورخ 1393/09/02کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات به عنوان تنظیم گر این حوزه و به منظور صیانت از کودکان و نوجوانان در خدمات تلفن همراه، اپراتورهای موبایل مجاز به فروش هرگونه سیم کارت تلفن همراه به افراد کمتر از 18 سال نیستند و از آنجایی که احراز هویت و در نتیجه ثبت نام در سامانه مذکور برای کاربران زیر 18 سال امکان پذیر نیست و با عنایت به اینکه در موارد مشابه این قسم مقررات از قبیل تعیین شرایط سنی مقرر در آییننامه و جدول طبقه بندی انواع گواهینامههای رانندگی مندرج در آییننامه صدور انواع گواهینامههای رانندگی با هدف حفظ نظم، امنیت و اخلاق عمومی وضع میشود و صرف داشتن اهلیت رشد دلیل بر حق استیفا مطلق برای اجرای هرگونه حقوق نیست بلکه در مواجهه با مقررات خاص که برخورداری از احکام آن مقید به احراز شرایط سنی خاص است با حدوث شرط مربوطه محقق میشود و امر استثنایی قابل تعمیم نیست بنابراین هیات تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری با اتفاق آرا مقرره مورد شکایت را مغایر قانون تشخیص نداد در نتیجه و مستندا به بند «ب» ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری با آخرین اصلاحات و الحاقات بعدی مصوب سال 1402، رای به رد شکایت صادر میشود؛ این رای ظرف بیست روز از تاریخ صدور، از سوی رییس ارزشمند یا ده نفر از قضات گرانقدر دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
دکتر زینالعابدین تقوی
رییس هیات تخصصی اداری و امور عمومی