رای شماره 1216768 هییت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع:...

شماره 0204420                                                                            1404/06/03

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

  یک نسخه از رای هییت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه  140431390001216768   مورخ 1404/05/21  مبنی بر:

توضیح 1 از دستورالعمل شماره 700/44431 مورخ 1402/03/13 وزارت آموزش و پرورش که بر اساس آن مقرر شده است : "معافیت مالیاتی موضوع قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت فقط برای سرپرست خانواده مشمول دریافت حق اولاد قابل اعمال است " از تاریخ تصویب ابطال شد جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل هییت عمومی و هییت های تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: 1404/05/21       شماره دادنامه:  140431390001216768

شماره پرونده: 0204420

مرجع رسیدگی: هییت عمومی دیوان عدالت اداری 

شاکی: خانم شهناز نصرت اللهی 

طرف شکایت: وزارت آموزش و پرورش 

موضوع شکایت و خواسته: ابطال دستورالعمل شماره 44431/700 مورخ 1402/03/13 وزارت آموزش و پرورش

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی  ابطال دستورالعمل شماره 44431/700 مورخ 1402/03/13 وزارت آموزش و پرورش را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

" به استحضار می رساند وزارت آموزش و پرورش با ابلاغ دستورالعمل مورد شکایت برخلاف ماده 18 قانون جوانی جمعیت، بند (ص) تبصره 6 قانون بودجه سال 1402 و بخشنامه شماره 5/1402/200 سازمان  امور مالیاتی، مادران شاغل [دارای] فرزند سوم به بعد را از مفاد ماده 18 قانون جوانی جمعیت مبنی بر معافیت 15درصدی مالیات برحقوق به ازای هرفرزند محروم نموده است. تقاضای ابطال به شرح ستون خواسته مورد استدعاست."

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

" شماره نامه: 44431/700

تاریخ: 1402/03/13

دستورالعمل و راهنمای قانون معافیت مالیاتی جوانی جمعیت

با عنایت به ماده 18 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب 1400/08/19 مجلس محترم شورای اسلامی، بند (ص) تبصره (6) قانون بودجه سال 1402 و بند 9 دستورالعمل امور مالیاتی به شماره 210/3742/ص مورخ 1402/03/07 نحوه اعمال معافیت موضوع این قانون برای فرزندان سوم به بعد که تاریخ تولد آنها بعد از تصویب این قانون می باشد به شرح ذیل اعلام می گردد.

نوع فعالیت قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ـ میزان فعالیت سالانه علاوه بر موضوع ماده 84  قانون مالیات های مستقیم بند (و) تبصره 12 قانون بودجه 1402 ـ سقف معافیت سالانه موضوع ماده 84 قانون مالیات های مستقیم در قانون جوانی جمعیت ـ  سقف معافیت ماهانه موضوع ماده 84  قانون مالیات های مستقیم در قانون جوانی جمعیت  ـ کد معافیت مالیاتی در سامانه حقوق و دستمزد ـ ترکیب جوانی جمعیت یا کمتر توسعه یافته با معافیت معلولان (معافیت 50 درصد) ـ ترکیب جوانی جمعیت با کمتر توسعه یافته و معافیت معلولان (معافیت 75 درصد)

فرزند سوم ـ 15 درصد ـ 000/000/380/1 ـ 000/000/115 ـ 15 ـ 18 ـ 21.

فرزند سوم و چهارم ـ 30 درصد ـ 000/000/560/1 ـ 000/000/130 ـ 16 ـ 19 ـ 22.

فرزند سوم، چهارم و پنجم ـ 45 درصد ـ 000/000/740/1ـ 000/000/145ـ17ـ20ـ 23. 

توضیح 1: معافیت مالیاتی موضوع قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت فقط برای سرپرست خانواده مشمول دریافت حق اولاد قابل اعمال است.

توضیح 2: مطابق بند 9 بخشنامه امور مالیاتی به شماره 5/1402/200 مورخ 1402/02/27 معافیت موضوع این قانون فقط برای فرزندان سوم و بیشتری که پس از تصویب این قانون (آبان سال 1400 به بعد) متولد شده اند تعلق خواهد گرفت.

توضیح 3: اگر فردی قبل اجرای قانون دارای سه فرزند باشد و فرزند چهارم وی بعد از اجرای این قانون متولد شود می تواند از معافیت 15 درصدی برخوردار شود.

توضیح 4: جهت استفاده از کدهای مالیاتی این قانون بعد از گرفتن فرم درخواست و تایید امور اداری و مدیریت منطقه می بایست در فرم مشخصات پرسنلی ضمن انتخاب کد مالیاتی مربوطه حتما تاریخ اجرا مربوط به این کد مالیاتی را انتخاب کنید.

توضیح 5: معافیت مالیاتی ماده 92  قانون مالیات های مستقیم (مناطق کمتر توسعه یافته) و ماده 2 آیین نامه اجرایی قانون حمایت از معلولان مورخ 1398/09/09 برای افرادی که مشمول هستند در محاسبه مالیات نهایی لحاظ خواهد شد."

در  پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست دفتر حقوقی، املاک و معاضدت قضایی وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 248395/810 مورخ 1402/11/04 توضیح داده است که: 

" مطابق با بند 2 بخشنامه سازمان امور مالیاتی به شماره 13/1402/200 مورخ 1402/06/21 با موضوع «تبیین ماده 18 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و بند«ص» تبصره 6 قانون بودجه سال 1402 کشور» و برابر نامه شماره 244381 مورخ 1401/10/30  ذیحساب و اداره کل امور مالی وزارت متبوع، پس از اظهار نظر سازمان امورمالیاتی در بخشنامه معنونه، معافیت مالیاتی مندرج در ماده 18 در حق شاکیه اجرا و اعمال شده است که تصویر فیش حقوقی پیوست می باشد. از این رو و به دلیل منتفی شدن موجبات رسیدگی به شکایت، مستند به بند (ج) و (ت) ماده 53 قانون دیوان عدالت اداری قرار رد آن مورد استدعاست.

مضاف بر آن در انتهای نامه موضوع ابطال و به منظور اقدامات اصلاحی قید شده «شایان ذکر است جهت اصلاح نگارش حقوق مرتبط با موضوع، با مرکز توسعه آموزش مجازی، فناوری و امنیت اطلاعات مکاتبه شده است». در نهایت امر نیز اصلاحات مورد نظر، معمول شده است.

یادآوری می نماید مستند به ماده 18 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ـ  مصوب 1400/04/27 [1400/07/24]، میزان معافیت مالیاتی اشخاص حقیقی موضوع ماده (84) قانون مالیات های مستقیم اصلاحی مصوب 1394/04/31 به ازای فرزند سوم و بیشتر، که بعد از تصویب این قانون متولد شود به ازای هر فرزند مشمول پانزده درصد (15) تخفیف مشروط به تصویب آن در بودجه سنواتی می گردد. این تحفیف حداکثر سه بار قابل استفاده است. 

مرقومه موضوع ابطال منحصرا یک نامه اداری بوده و از اقسام مندرج در ماده 12 قانون دیوان عدالت اداری از جمله آیین نامه، نظامات و مقررات دولتی نبوده تا قابل طرح و رسیدگی در هییت عمومی دیوان عدالت اداری باشد. لذا به دلالت ماده 85 اصلاحی دیوان عدالت اداری (1402/02/10) صدور قرار رد دادخواست مورد تقاضاست.

به موجب بند (ت) ماده 1 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، وزارت کشور مکلف است با همکاری مرکز آمار ایران، هر ساله به رصد مداوم میزان موالید و نرخ باروری کل، در کشور پرداخته و براساس آن پیشنهادهای لازم را در خصوص برنامه ریزی برای ارتقای وضعیت باروری در استان ها و شهرستان ها به ستاد ملی جمعیت ارایه نماید. تبصره ماده مزبور مقرر می دارد؛ اعطای کلیه امتیازات و تسهیلات این قانون مشروط به آن است که نرخ باروری شهرستان محل زادگاه پدر یا فرزند، بالای 5/2 نباشد. این محدودیت، شامل امتیازات و تسهیلات مذکور در مواد (6) ، (7) ، (8)، (17)، (22)، (23)، (26)، (40)، (41)، (43)، (49)، (66) و (68) و همچنین مواردی که در قوانین قبلی پیش بینی شده است، نخواهد بود. به لسان دیگر در صورتی که نرخ باروری شهرستان محل زادگاه پدر یا فرزند، (با اعلام وزارت کشور) بالای 2/5 باشد معافیت مالیاتی مندرج در ماده 18 قانون یاد شده منظور نخواهد شد. 

لذا دعوی به تنهایی متوجه آموزش و پرورش نبوده و شاکی می بایست سازمان امور مالیاتی و وزارت کشور را نیز طرف دعوی قرار می داد؛ لذا با عدم حصول این امر مستند به بند (ب) ماده 53 و ماده 122 قانون دیوان عدالت اداری و بند 4 ماده 84 و ماده 89 قانون آیین دادرسی در امور مدنی رد شکایت مورد تقاضاست.

با عنایت به این که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در تاریخ 1400/04/27 [1400/07/24] تصویب گردیده؛ لذا با توجه به متن قانون مزبور، قاعده عطف به ماسبق نشدن قوانین ماهوی و نیز ماده 4 قانون مدنی، می بایست قایل بر این نظر بود؛ در صورتی که فرزند سوم و فرزندان بعدی، پس از تصویب قانون متولد شده باشند معافیت (15) در صد مالیات، منحصرا برای فرزندان سوم و بعدی، لحاظ خواهد شد و شامل متولدین قبل از سال تصویب قانون (فرزندان اول و دوم) نخواهد شد. در منصوص ماده نیز به صراحت قید شده که «به ازای هر فرزند مشمول» پانزده درصد (15) تخفیف مشروط به تصویب آن در بودجه سنواتی می گردد. 

لازم به یاد آوری است که به موجب ماده 84 قانون مالیات های مستقیم، میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق از یک یا چند منبع هر ساله در قانون بودجه سنواتی مشخص می شود.

بنا به مراتب و با تصریح به وجود ایرادات و دفاعیات به عمل آمده و با تاکید بر این موضوع که اختیارات این وزارت در مورد شکایت مطروحه با مانع قانونی مواجه نبوده و تخطی از مقررات صورت نگرفته است، رد شکایت شاکی مورد استدعاست."

     هییت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1404/05/21 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هییت عمومی

براساس ماده 18 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب 1400/07/24: «میزان معافیت مالیاتی اشخاص حقیقی موضوع ماده (84) قانون مالیات های مستقیم اصلاحی مصوب 1394/04/31 به ازای فرزند سوم و بیشتر که بعد از تصویب این قانون متولد شود، به ازای هر فرزند مشمول پانزده درصد تخفیف مشروط به تصویب آن در بودجه سنواتی می گردد. این تخفیف حداکثر سه بار قابل استفاده است.» با عنایت به اطلاق حکم قانونگذار و این که در این حکم قانونی تفاوتی بین این که حقوق بگیر سرپرست خانوار باشد یا خیر وجود ندارد، بنابراین توضیح 1 از دستورالعمل شماره 44431/700 مورخ 1402/03/13 وزارت آموزش و پرورش که براساس آن مقرر شده است: «معافیت مالیاتی موضوع قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت فقط برای سرپرست خانواده مشمول دریافت حق اولاد قابل اعمال است»، از این جهت که موجب محدود شدن حکم قانونگذار به حقوق بگیران سرپرست خانوار و محروم شدن سایر حقوق بگیران گردیده، خلاف قانون است و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/02/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است .

رییس هییت عمومی دیوان عدالت اداری ـ احمدرضا عابدی