تصمیم نمایندگان ویژه رییس جمهور نسبت به ایجاد معاونت طب...

شماره 44351/ت48923ن 1392/02/28

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

تصمیم نمایندگان ویژه رییس جمهور در کارگروه احیا و توسعه نظام طب سنتی به استناد اصل یکصد و بیست و هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر برای اجرا ابلاغ می‌شود:

1ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجاز است به استناد تبصره (3) ماده (57) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1389ـ نسبت به ایجاد معاونت طب سنتی ایرانی ـ اسلامی اقدام نماید. معاون طب سنتی ایرانی ـ اسلامی قایم مقام وزیر در امور طب سنتی ایرانی ـ اسلامی می‌باشد.

2ـ کارگروه یادشده به شورای عالی سیاستگذاری طب سنتی ایرانی ـ اسلامی تغییرنام و دبیرخانه آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاونت طب سنتی ایرانی ـ اسلامی) می‌باشد.

3ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجاز است نسبت به ایجاد و راه اندازی دانشگاه علوم پزشکی طب سنتی ایرانی ـ اسلامی اقدام نماید.

4ـ سند توسعه طب سنتی ایرانی ـ اسلامی به شرح متن پیوست که تایید شده به مهر دفتر هیات دولت است، تعیین می‌گردد. دستگاه‌های اجرایی موظفند نسبت به اجرای تصمیمات مربوط مطابق برنامه زمان بندی شده اقدام و نتیجه را هر سه ماه یکبار به دبیرخانه شورا گزارش نمایند.

معاون اول رییس جمهور ـ محمدرضا رحیمی

سند توسعه طب سنتی

ایرانی ـ اسلامی

مقدمه

طب سنتی ایران، میراث گرانقدر بجای مانده از تلاش حکیمانه، تحقیقات عالمانه و تجارب ارزشمند هزاران دانشمند و حکیم دوران های گذشته به ویژه دوران 1400 ساله تمدن اسلامی است که نه تن ها در دوران گذشته بلکه برای دنیای امروز و فردا نیز در این دریای پهناور، گوهرهای درخشان و ناسفته فراوانی وجود دارد.

احیا طب سنتی با جمع آوری، طبقه بندی، بررسی و ارزیابی این میراث عظیم، نه تن ها واپسگرایی نیست، بلکه گامی اساسی در دستیابی به دانش مستحکم و تامین حداکثر سلامت برای آحاد مردم و بهره گیری های رو به تزاید و پرثمر از اعتماد بنفس ملی برخاسته از این حرکت است.

اینک که به یاری پروردگار، پس از سال‌های طولانی، بار دیگر دروازه های ورود به عرصه قانونمند آموزش، پژوهش و ارایه خدمات طب سنتی به روی گروهی از فرهیختگان برگزیده میهن اسلامی ما گشوده شده است، ضرورت ساماندهی جدی ابعاد مختلف کاربرد طب سنتی در تمام مراحل آن بخوبی احساس می‌شود لذا تدوین «منشور احیا و کاربرد طب سنتی» با چنین انگیزه و هدفی صورت می‌گیرد.

چشم انداز و ماموریت

چشم انداز

معاونت طب سنتی ایران برای توسعه فرهنگ، آداب و میراث پزشکی در راستای اسناد چشم انداز، ایران 1404 و براساس نقشه جامع علمی، تحقیقاتی کشور و با تکیه بر آموزه‌های ارزشمند اسلامی و تاریخ افتخارآمیز ایران زمین بر آن است که از طریق هدایت، رهبری، برنامه ریزی، پشتیبانی و نظارت بر امور مربوط به پژوهش، آموزش و خدمات پزشکی در زمینه طب سنتی ایرانی، بتواند ضمن احیای میراث علمی و تاریخی مکتب پزشکی اسلامی ـ ایرانی در سطح جهانی به ارتقای جایگاه آن به عنوان شیوه‌ای جامع، جامعه نگر، مستند و کارآمد مبتنی بر ارزش‌های اخلاقی در نظام سلامت دست یابد.

ماموریت:

دستیابی به چشم انداز معاونت طب سنتی ایران در راستای تعالی جایگاه علمی کشـور و نیل به خـودباوری منطقی و علمی دانشـوران علوم پزشکـی و آحـاد جامعه در بخش‌های شش گانه پژوهش، آموزش، امور دارویی، خدمات تندرستی و درمانی، فرهنگ عمومی و طب مکمل مقدور خواهد بود به نحوی که برآیند آن ضمن انگیزش روحیه جستجوگری و تقویت عزت ملی در عرصه علوم پزشکی، منجر به ارتقای سطح سلامت در سطوح فردی و اجتماعی و شاخص‌های ملی و بین‌المللی مربوط به آن گردد:

پژوهش: شامل برنامه ریزی، بسترسازی، هدایت، پیشنهاد، تدوین، تصویب و حمایت از پژوهش‌های بنیادی و کاربردی در راستای تعمیق دانش موجود است.

آموزش: دربرگیرنده بسترسازی، برنامه ریزی، حمایت، هدایت و ارایه آموزش‌های مستمر در سطوح مختلف (دانش آموزی، دانشجویی و آحاد و جامعه) است.

امور دارو: برنامه ریزی، هدایت، حمایت و نظارت بر تولید و تجارت داروهای طب سنتی ایران و به ویژه داروهای گیاهی مبتنی بر تضمین کیفی آن‌ها را در بر می‌گیرد.

خدمات تندرستی و درمانی: بسترسازی، تدوین قوانین و الزامات و استانداردهای مربوط، هماهنگی، حمایت و پشتیبانی، نظارت برای ارایه خدمات تندرستی و درمانی با استفاده از طب سنتی ایران و در تمامی ابعاد آن و با بهترین کیفیت را شامل می‌شود.

فرهنگ عمومی: بسترسازی، برنامه ریزی، هدایت و نظارت بر ابعاد مختلف فرهنگ عمومی در زمینه فرهنگ، آداب و میراث پزشکی برای ارتقای جایگاه آن در نگرش و کاربرد مردمی آن را دربرخواهد داشت.

طب مکمل: شامل هدایت، نظارت، ساماندهی و تدوین چارچوب‌های قانونی امور مربوط به خدمات درمانی براساس شیوه‌های طب مکمل را شامل می‌گردد.

ذی‌نفعان طب سنتی ایران

ذی‌نفعان طب ایرانی:

الف. حوزه‌های مختلف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

1. معاونت سلامت

2. سازمان غذا و دارو

3. معاونت آموزشی

4. معاونت تحقیقات و فن آوری

5 . دانشگاه‌های علوم پزشکی دست اندرکار تربیت نیروهای انسانی

6 . مراکز تحقیقاتی طب سنتی ایران و گیاهان دارویی

ب . وزارت جهاد کشاورزی

ج . سازمان محیط زیست

د . وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی

ه . وزارت صنعت، معدن و تجارت

و . وزارت اقتصاد و دارایی

ز . وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری

ح . وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

ط . مجلس شورای اسلامی

ی . شورای عالی انقلاب فرهنگی

ک . سازمان تبلیغات اسلامی

ل . سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران

م . رسانه‌های مختلف دیداری و شنیداری به ویژه صدا و سیما

ن . فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران

س . شهرداری ها و شوراهای شهر و روستا

ع. دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط

ف . دست اندرکاران ارایه خدمات طب سنتی ایران به مردم از جمله عطاری ها

س . سایر سازمان‌های مردم نهاد (NGO) مرتبط با طب سنتی ایران

ق . شرکت‌های دانش بنیان خصوصی و دانشگاهی

ر . عامه مردم

استراتژی طب سنتی ایران

فرصت ها:

1. باور قوی عامه مردم به فرهنگ، آداب و میراث پزشکی ایرانی

2. حمایت مسیولان ارشد نظام جمهوری اسلامی ایران از گسترش و تعمیق فرهنگ، آداب و میراث پزشکی ایرانی

3. سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران

4. نقشه جامع علمی سلامت

5 . وجود اقلیم متنوع سرزمین ایران و رستنی های متنوع آن در مقوله ی گیاهان دارویی

6 . جایگاه ارزشمند کشور ایران در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی و نقش مکتب طب سنتی ایران در تقویت آن

7. رویکرد به اشتغال‌زایی در سطح ملی

8 . ارتباط علمی و فرهنگی با سایر مکاتب طب سنتی در جهان مانند طب آیرودا، طب آسیایی و طب چینی در گستره تاریخ

9. تاسیس رشته‌های مصوب دانشگاه‌ها در عرصه طب ایرانی (طب، داروسازی تغذیه، پرستاری، طب عامیانه و تاریخ پزشکی طب سنتی ایران در حیطه های تخصصی)

تهدیدها:

1. مقاومت فرهنگی بخش‌هایی از جامعه

2. فقدان قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به نحوه حمایت و نظارت در عرصه‌های شش گانه

3. فقدان ردیف‌های سازمانی در نظام آموزش و پژوهش

4. متولیان مختلف و ناهماهنگی این متولیان در عرصه‌های مختلف طب سنتی ایران

5 . تبلیغات کاذب و ادعاهای واهی و سودجویی برخی از مدعیان در عرصه طب سنتی ایران و مکمل

6 . تغییرات مکرر و سریع در مدیریت ها

7. فقدان جایگاه مصرح و قانونی در اسناد بالادستی نظام

نقاط قوت:

1. وجود منابع گران سنگ، مکتوب و مستند در زمینه طب سنتی ایران

2. حضور پژوهشگران و نخبگان فرهیخته و برجسته در عرصه طب سنتی ایران

3. علاقه روزافزون دانش پژوهان جوان به طب سنتی ایران

4. در دسترس بودن دانش فنی و امکانات لازم برای ارایه خدمات درمانی مبتنی بر طب سنتی ایران

5 . رقابتی ـ اقتصادی بودن خدمات طب سنتی ایرانی و مکمل در عرصه ارایه خدمات سلامت

6 . کارآیی درمان با طب سنتی ایران

7. بازنویسی و در دسترس قرار گرفتن بسیاری از متون طب سنتی ایران

8 . توانایی بالقوه این طب در ارایه راهکارهای درمانی جدید

9. وجود متخصصین و دانش تخصصی در سطوح بین‌المللی در زمینه داروهای مورداستفاده در طب سنتی ایران

10. دسترسی به منابع مکتوب و بی نظیر در زمینه‌های فرهنگ پزشکی، طب سنتی ایران، تاریخ و تمدن اسلامی

11. تاسیس رشته‌های مصوب دانشگاهی در عرصه طب سنتی ایران (طب و داروسازی تاریخ پزشکی در حیطه های تخصصی) و دانشکده ها و مراکز تحقیقاتی مرتبط

12. تاسیس معاونت طب سنتی ایران و مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی در ساختار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

نقاط ضعف:

1. کمبود نیروی انسانی، کارآزموده و آکادمیک

2. کمبود داروهای طب سنتی ایران

3. فقدان شناخت تمام حیطه های طب سنتی ایران

4. کمبود نسخ تصحیح شده اصیل و به زبان روز در زمینه‌های طب سنتی ایران

5 . فقدان ادغام طب سنتی در نظام ارایه خدمات سلامت

6 . فقدان ارتباط سازمان دهی شده و قانونی با سایر حوزه ها و سازمان‌های مرتبط

7. فقدان جایگاه مصوب قانونی در ساختار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

8 . فقدان سازماندهی قانونی و موثر عرصه‌های شش گانه

9. فقدان قوانین و آیین‌نامه‌های مصوب در زمینه‌های مختلف طب سنتی ایرانی و مکمل

10. بودجه‌های ناکافی و غیرمستمر در راستای اهداف

11. فقدان (عدم تولید) منابع مستند کافی به سایر زبان‌ها مانند عربی و انگلیسی در زمینه طب سنتی ایران برای توسعه و صدور این دانش به جهان

12. ضعف در پشتیبانی کافی از علوم نوین تقویت کننده طب سنتی ایران

13. فقدان یا کمبود مراکز تخصصی تحقیقاتی کارآمد در عرصه‌های دارو، درمان و علوم نوین مرتبط

منشور احیا و کاربرد طب سنتی ایران

اصول کلی و بنیادهای اندیشه احیا و کاربرد طب سنتی ایران

اصل اول: تعهد و پای بندی به تمامی موازین شناخته شده حقوق بیمار و اخلاق پزشکی

1. دریافت مطلوب و محترمانه خدمات سلامت، حق بیمار است.

● ارایه خدمات سلامت با هدف بازیابی، تامین، حفظ و ارتقا سلامت بیماران و گیرندگان خدمات طب سنتی

● احترام به شخصیت، ارزش ها و اعتقادات بیمار و پرهیز از هرگونه تبعیض بر پایه دین، قومیت، زبان، نژاد و مواردی از این دست

● اولویت منافع بیمار بر منافع ارایه کننده خدمات

● خوشرویی، دلسوزی، همدردی، درک نگرانی های بیمار و حوصله در شنیدن شکایات و خواسته‌های او

● پرهیز از تحمیل هرگونه درد و رنج قابل پیشگیری یا کاهش، در مراحل مختلف ارایه خدمات سلامت

● همکاری منطقی و محترمانه با سایر اعضا تیم درمان در جهت فراهم کردن حداکثر تحقق نیاز بیمار به خدمات سلامت

● محرمانه دانستن هر گونه اطلاعات شخصی یا پزشکی مربوط به بیمار در چارچوب قوانین اخلاق پزشکی

● انتقال اطلاعات لازم برای دستیابی بیمار به حداکثر سلامت به زبان قابل فهم برای او و نیز احساس مسیولیت نسبت به آموزش بیمار یا اطرافیان وی برای توانمندسازی آن‌ها به منظور استمرار

مراقبت های سلامت لازم

● رفتار صادقانه و مودبانه و به موقع نسبت به گیرندگان خدمات سلامت و ارجاع بیمار به مرکز و شیوه درمانی مناسب تر و نیز انجام مشاوره برای انتخاب روش درمانی مناسب تر و کاراتر در موارد خاص

● توجه خاص به گروه‌های آسیب پذیر همانند کودکان، زنان باردار و شیرده، سالمندان، معلولان، زندانیان، افراد بدون سرپرست و نیز بیماران با مشکلات روانی

● احترام به حق خودمختاری بیمار در چارچوب قوانین اخلاقی و کشوری

● مبادرت به درمان های فوری در مواقع اورژانس براساس موازین قانونی پزشکی و صرفنظر از امکان وصول هزینه

2ـ اطلاع رسانی کافی و ضروری نیز حق بیمار است:

● بیان هزینه، پذیرش یا عدم پذیرش بیمه و آگاه سازی بیمار از دفعات و کیفیت مراجعات بعدی

● امکان آگاهی بیمار از تحصیلات، مسیولیت ها، مراتب علمی و تجربی اعضا تیم درمان

● اطلاع رسانی به بیمار در زمینه روش‌های تشخیص و درمان در طب سنتی و نیز امکان استفاده از سایر شیوه‌های طبی در صورت لزوم

● فراهم کردن امکان پاسخگویی به سوالات یا نگرانی های بیمار پس از آغاز درمان و در فواصل مراجعات

● اطلاع یافتن بیمار در مورد پرونده پزشکی خود با رعایت مصلحت های ویژه

● اگر بیمار از مراکز آموزشی خدمات دریافت می‌کند اطلاع رسانی در مورد حدود دفعات و چگونگی استفاده آموزشی از او در چارچوب حفظ حرمت افراد و حداقل مزاحمت برای وی از پیش بگونه‌ای شایسته.

3. استقبال از نظارت، انتقاد منطقی و پیشنهادات مسیولین و همکاران

● پرهیز از هرگونه رفتار پنهانی و تهدیدآمیز که مانع نظارت دستگاه‌های مسیول یا امکان دادخواهی بیمار گردد.

● سعه صدر برای پذیرش راهنمایی‌های منطقی یا روش‌های متفاوت با نظر ارایه کنندگان خدمات طب سنتی توسط همکاران و صاحبنظران و حتی خود بیماران

4. مراعات موازین شناخته شده بهداشتی در ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی

● فراهم کردن و پایبندی به کاربرد همه موازین ضروری بهداشتی به منظور پیشگیری از هرگونه زیان رسانی به سلامت بیمار و گیرندگان خدمات و نیز صدمه زدن به سلامت محیط زیست

● مراعات شرایط موارد ضروری بر اساس موازین علمی روز

5. رعایت شیونات حرفه پزشکی در محیط کار و جامعه

● پرهیز از هرگونه رفتار مغایر با جایگاه مقدس پزشکی در محیط کار و جامعه و ایجاد وهن فردی و حرفه‌ای

● پای بندی عملی به ظواهر محاسن اخلاقی و توصیه‌های معاشرتی دینی

● پرهیز از ایجاد بی اعتمادی و بدگویی صریح و مخرب نسبت به همکاران و جامعه پزشکی سنتی و کلاسیک و اقدام مناسب و قانونی در صورت اطلاع از فرایندهای ناقض حقوق بیماران و جامعه

اصل دوم: تعهد به فقه پزشکی و رعایت امر نهی الهی بر اساس آموزه‌های اسلامی

1. قاعده ضمان طبیب

● ارایه خدمات پزشکی در چارچوب قاعده ضمان طبیب

● اخذ برایت برای موارد ضرورت به تناسب عرف زمان و مکان

2. پرهیز از محرمات شرعی

● رعایت چارچوب موازین شرعی در تفاوت جنسیت ها

● توجه به قاعده «ما جعل ا... فیما حرم شفا» و حذف محرمات و ناپاکی ها از داروها و خوردنی ها در حد مقدور و در محدوده نفی عسر و حرج و نفی اضطرار

رعایت امر و نهی الهی در سایر موارد پیش بینی نشده.

اصل سوم: تعهد و پای بندی به قوانین کشور جمهوری اسلامی ایران

1. تبعیت و هماهنگی با قوانین پزشکی

● رعایت موازین قانونی معتبر و آیین‌نامه‌های مصوب

● خودداری از تخلف های قانونی و در صورت لزوم تلاش در جهت اصلاح قوانین و آیین‌نامه‌های زیان بخش از طریق ارایه پیشنهادات اصلاحی به مراجع رسمی

2. تبعیت از قوانین عمومی و ناظر بر روابط خارجی

● تبعیت از قوانین اساسی و مدنی به عنوان یک شهروند ایرانی

●رعایت محدودیت نظام جمهوری اسلامی در روابط علمی با خارج از کشور و شهروندان غیر ایرانی

اصل چهارم: هماهنگی با نظام ملی سلامت

● مراعات مقررات کشوری مربوط به سلامت و طبابت علاوه بر مراعات قوانین طبابت

● پرهیز از هرگونه رفتار یا توصیه مغایر با برنامه‌های ملی پیشگیری از بیماری‌ها یا مراقبت های اولیه سلامت

● تلاش در جهت مشارکت و همکاری با نظام ملی سلامت در جهت کاربرد منطقی طب سنتی در قالب نظام شبکه بهداشتی ـ درمانی

اصل پنجم: آموزش مسیولانه در سطوح عمومی و اختصاصی

1. نگاه به مقوله آموزش عمومی (جامعه، بیماران، اطرافیان بیمار) با تاکید بر تدابیر حفظ الصحه به عنوان جز لاینفک خدمات طب سنتی و مشارکت و تلاش در تحقق آن

● آموزش استمرار مراقبت های سلامت و درمانی بیماران به آن‌ها و اطرافیان آن‌ها

● پرهیز از هرگونه بزرگنمایی مسایل کوچک و افراط و تفریط با رعایت مصالح آحاد جامعه

2. تلاش در جهت تکامل، ارتقا کیفیت آموزش‌های اختصاصی طب سنتی

● احساس مسیولیت و مشارکت در آموزش رسمی طب سنتی در چارچوب مقررات آموزشی

● پرهیز از آموزش‌های موازی که منجر به شکل گیری نظام ارایه خدمات طب سنتی در قالبی مغایر با موازین قانونی گردد.

● مشارکت در تامین منابع مورد نیاز آموزش رسمی طب سنتی بطور مستقیم یا غیر مستقیم.

● ارایه هرگونه پیشنهاد سازنده و اطلاعات و تجارب سودمندی که به تکامل و ارتقا آموزش رسمی طب سنتی منجر می‌گردد.

اصل ششم: پاسداشت و بهره گیری از میراث پزشکی ملی ـ اسلامی

● حفظ حرمت حکما و پیشکسوتان طب سنتی ـ اسلامی از گذشته های دور تاکنون و پرهیز از نادیده گرفتن منزلت آنان به لحاظ وجود برخی نظرات غیر قابل قبول

● تلاش در بازشناسی محتوای آثار و تجارب حکما با بهره گیری از ابزارهای علمی روز

● کمک به حفظ آثار و احیانا نشر مواردی از آن‌ها در چهارچوب احیا میراث طب اسلامی ـ ایرانی

● تلاش در تدوین منابع جدید و متناسب با روز با بهره گیری از میراث گرانقدر گذشتگان

اصل هفتم: توالی تقدم پیشگیری، تدابیر حفظ الصحه، اصلاح شیوه زندگی برپایه سته ضروریه، درمان طبیعی و غذایی، درمان دارویی و سایر شیوه‌های درمانی

1. اولویت تدابیر صحی در آموزش و ارایه خدمات طب سنتی

● تلاش در ارتقا و آگاهی‌های عمومی و اختصاصی افراد جامعه و فراگیران طب سنتی در زمینه تدابیر حفظ الصحه و مقدم داشتن آن بر سایر تدابیر

● ارایه خدمات مبتنی بر حفظ الصحه با تاکید جدی و عدم مبادرت به ارایه خدمات درمانی در مواردی که تامین سلامت بیمار با تدابیر حفظ الصحه میسر است و لو با تاخیر اندک

● تقدم درمان های طبیعی و غذایی بر سایر شیوه‌های درمانی

● بهره گیری تا حد امکان از داروهای مفرده و بسنده کردن به حداقل اجزا در داروهای ترکیبی در صورت امکان

2. احیا ارزش‌های اولویت بندی حکما در عرضه خدمات طب سنتی

● تلاش در متقاعد ساختن بیماران و اطرافیان آن‌ها به ضرورت رعایت توالی اولویت‌ها

● پرهیز از عوامزدگی و اجتناب از زیر پا گذاشتن اصول توالی به درخواست و یا اصرار بیماران

● تجویز داروهای طب سنتی در اندازه‌های لازم و اجتناب از تجویز مازاد بر نیاز داروها

● تلاش در کاهش هزینه بیماران در حد معقول و قابل انجام

اصل هشتم: تعهد به اجتناب از یکسونگری و ارجاع بیماران بر اساس انتخاب روش‌های موثرتر و مطمین تر

● پرهیز از رفتار پزشکی یکسونگرانه و اجتناب از پذیرش بیماران خارج از محدوده صلاحیت‌های علمی و حرفه‌ای

● راهنمایی بیمارانی که خارج از محدوده طب سنتی دریافت خدمات موثرتر، کم هزینه تر و مطمین تر برای آن‌ها وجود دارد.

● پرهیز از اعمال روش‌های درمانی وقت گیر و درازمدت که موجب تضییع فرصت‌های خاص در دریافت خدمات موثرتر برای بیماران می‌گردد.

● پرهیز از کاربرد روش‌های درمانی امتحان نشده بدون مراعات تمام جوانب تحقیق پزشکی که در بحث اخلاق در پژوهش‌های پزشکی مورد توجه است

اصل نهم: تلاش مداوم در ارتقا و توسعه علمی و تجربی با بهره گیری از دانش و فناوری پیشروی روز

● احساس نیاز و تشنگی فزاینده نسبت به دانش افزایی، بازآموزی، نوآموزی و کسب تجارب تازه

● مشارکت در پژوهش‌های علمی در زمینه طب سنتی با پای بندی مسیولانه نسبت به موازین اخلاق در پژوهش‌های پزشکی و اعتبار علمی نحوه انجام تحقیق

● مشارکت در برگزاری دوره‌های آموزش مداوم مرتبط با طب سنتی و پرهیز از مخفی نگاهداشتن و عدم ابراز یافته‌های سودمند در برابر افرادی که بر اساس موازین قانونی مجاز به ارایه خدمات طب سنتی می‌باشند

● با توجه به پیشرفت‌های لحظه به لحظه علوم پزشکی، عدم غفلت از کسب اطلاعات ضروری و مورد تاکید عرف علمی جامعه پزشکی و در چارچوب قاعده فقهی ضمان طبیب

اصل دهم: همکاری، همدلی و هم آوایی با حرکت های دلسوزانه قانونمند و خیرخواهانه خدانگر در طب ایرانی

● درک و تعهد نسبت به مسیولیت‌های فردی و گروهی در برابر دفاع از حیثیت، قداست و وجهه مردمی و مورد وثوق طب سنتی

● تلاش در جهت اصلاح روش‌های احتمالا زیان بخش شیوه عمل برخی از اعضا خانواده طب سنتی بطرق ممکن و در چارچوب حفظ آبروی افراد و مصالح بیماران و مصالح جامعه

● بذل هرگونه کمک نسبت به خدمتگزاران اعتلا طب سنتی و پرهیز از مرزبندی های جناحی و سیاسی در این مسیر

● و بالاخره در همه حال خود را در جایگاه گیرندگان خدمات طب سنتی و یا خدمتگزاران واقعی طب سنتی دیدن و پرهیز از هر گونه رفتار مغایر با منافع بیماران، گیرندگان خدمات و خدمتگزاران صدیق طب سنتی

آموزش، پژوهش و خدمات

معاونت طب سنتی

پیشنهاد:

راه اندازی «معاونت طب ایرانی»

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

این معاونت که تعریف، چشم انداز، اهداف، ماموریت‌ها و چارت سازمانی آن در ادامه می‌آید مکلف خواهد بود با حمایت دولت خدمتگزار، ضمن رعایت تمام جنبه های قانونی و با تمام قوا تلاش کند در مدتی کوتاه زیرساخت‌های توسعه همه جانبه طب سنتی ایران را در سطح وزارت بهداشت و دانشکده‌های طب سنتی و در تعامل با تمام نهادهای ذیربط فراهم کند و طی برنامه زمان بندی شده در مدت سه ماه، تمامی آیین‌نامه‌های اجرایی لازم را پیش بینی و تهیه نماید و زمینه اشتغال و تحصیل دست کم 30 هزار نفر را برای احیای مکتب طب سنتی ایران در پنج سال آینده آماده نماید تا نقش طب سنتی در ارتقای سطح سلامت مردم به بیش از 80 درصد پوشش عمومی جامعه و نقش آن در خدمات درمانی به 50 درصد و جایگزینی مصرف 70 درصد سرانه دارویی در خصوص بیماری‌های شایع با داروهای گیاهی بومی بشود.

در همین راستا پیشنهاد می‌شود در قانون تشکیل وزارت بهداشت در صدر یا ذیل ماده 16 این قانون، با افزودن یک ماده قانونی، به صراحت وزارت محترم مکلف به تلاش برای توسعه طب سنتی ایران هم ارز با سیستم پزشکی رایج شود تا حداقل خدمات آموزشی، پژوهشی و مراقبت های درمانی این مکتب طبی بومی را به 50 درصد سطح جامعه برساند و از امکانات وزارت متبوع در کنار پزشکی مدرن برای ترویج علمی و منطقی در سطح دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور استفاده شود.

اهداف تشکیل و مواد قانونی معاونت طب سنتی

در پی دستور ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران مبنی بر توسعه مکتب طب ایرانی به عنوان یک عنصر کارآمد و مولفه فرهنگی و تمدنی و یک رشته دانشگاهی و افتخار ملی موثر بر سطح سلامت و فرهنگ مردم و به منظور تحقق بخشیدن به یکی از اهداف انقلاب اسـلامی، معاونت طب ایرانی به عنوان یک مولود انقلابی تاسیس شد. پس از گذشت چهار سال از تاسیس دانشکده طب سنتی رشته‌های طب و داروسازی ایرانی بار دیگر با عنایت رییس جمهور محترم، اساسنامه این معاونت مورد بررسی قرار گرفت و معاونت طب سنتی ایران زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تاکید بر انجام فعالیت‌های آموزشی، فرهنگی و تحقیقاتی، خدماتی، ارزیابی و پایش آن و همچنین به منظور ارتقا آن به تصویب رسید.

ماده اول ـ تعریف

معاونت طب سنتی نهادی است عمومی و دولتی زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دارای شخصیت مستقل و از لحاظ اداری، استخدامی و مالی تابع مقرراتی است که در چارچوب اختیارات قانونی به تصویب هیات دولت می‌رسد.

ماده دوم ـ اهداف

● گسترش مکتب طب سنتی ایران و تحقیقات و شکوفایی روحیه تتبع و استعدادها در سطح جامعه برای نیل به خود اتکایی

● توسعه مکتب طب سنتی ایران در سطح جامعه از طریق همکاری با حوزه، دانشگاه و سایر مراجع و نهادهای فرهنگی به خصوص برای نسل جوان و تحصیل کرده.

● گسترش و ارتقا سلامت جامعه و طرح‌های کاربردی و نیمه صنعتی از طریق پیوند با مراکز علمی و تحقیقاتی به منظور به کارگیری نتایج پژوهش

● ایجاد رشته تخصصی مانند دستیاری طب سنتی ایرانی مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده طب سنتی ایران و درمانی و سایر گروه‌های آموزشی موردنیاز در کلیه دانشگاه‌های کشور طبق قوانین جاری وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی

● تعامـلات بین‌المللی جهت ارایه و تبیین نظرات طب سنتی ایران در سطح و جامع بین‌المللی

● ارتقا سطح کیفی و کمی استفاده از طب سنتی ایران

● سهولت در استفاده از طب سنتی ایران و تهیه نرم افزارهای لازم

● سازماندهی امور طب سنتی ایران

● ترویج علمی طب سنتی ایران

● ترویج فرهنگ استفاده از طب سنتی ایران

● تلاش در جهت تحقق بخشیدن به ارزش‌های عالیه توحیدی ـ اسلامی در کلیه امور طب سنتی ایران

● تلاش در جهت حفظ و حمایت از حقوق بیماران در برابر شاغلان حرف طب سنتی ایران

● حفظ و حمایت از حقوق صنفی شاغلان حرف طب سنتی ایران

● تلاش در جهت همکاری هر چه بیشتر شاغلین طب سنتی ایران با دستگاه‌های اجرایی دولتی

ماده سوم ـ وظایف کلی معاونت طب سنتی عبارت است از:

1ـ ترویج مکتب طب سنتی ایران

2ـ ایجاد تشکیلات مناسب مکتب طب سنتی ایران

3ـ انجام دادن تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی مکتب طب سنتی ایران

4ـ پیگیری طرح‌های تحقیقاتی مکتب طب سنتی ایران تا پایان مرحله نیمه صنعتی و صنعتی

5 ـ ارایه خدمات علمی ـ فنی در زمینه‌های مختلف مورد نیاز جامعه

6 ـ حمایت، تشویق و جذب دانشجویان و پژوهشگران جوان و مستعد و برنامه ریزی و ایجاد شرایط و امکانات لازم به منظور فراهم آوردن زمینه فعالیت‌های علمی و پژوهشی آنان بر مبنای شناخت مشکلات واقعی و نیازهای تخصصی جامعه در زمینه مکتب طب سنتی ایران

7ـ اجرای دوره‌های رسمی آموزش‌های علمی ـ کاربردی مطابق ضوابط و مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در زمینه طب سنتی ایران

8 ـ ایجاد تشکیلات آموزشی و تحقیقاتی مطرح شده در بندهای این ماده بر اساس قوانین و مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

9ـ مشارکت در ایجاد زمینه‌های مناسب برای اشتغال بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در رشته‌های طب سنتی

تبصره ـ خدمات علمی فنی شامل: انجام دادن آزمایش‌های کیفی بررسی پیشنهاد استانداردها، جمع آوری و پردازش داده‌های علمی، انتشار مدارک و داده‌های علمی، ترویج فنون و انجام دادن مشاوره علمی و ارایه کمک‌های فنی و انجام دادن خدمات بهداشتی و درمانی و تشخیص پزشکی می‌شود.

10ـ تبدیل علم به کالا

آموزش، پژوهش و خدمات معاونت طب سنتی

اهداف کلی، بخش آموزش:

1. تاسیس و تصویب نمودار سازمانی دانشکده‌های طب سنتی ایران

2. راه اندازی حداقل 10 رشته و مقاطع جدید آموزش عالی در زمینه‌های مرتبط با فرهنگ آداب و میراث پزشکی به ویژه در زمینه‌های مرتبط با فرهنگ آداب و میراث پزشکی به ویژه در ابعاد بین رشته‌ای

3. درگیر نمودن حداکثری دانشگاه‌های علوم پزشکی در روند تربیت نیروی انسانی در زمینه طب سنتی ایران

4. تهیه و تدوین و حمایت از ارایه حداقل 2 واحد درس اجباری و 4 واحد اختیاری مرتبط با طب سنتی ایران در تمامی مقاطع و رشته‌های وابسته به علوم پزشکی

5. تهیه و تدوین و پیگیری تصویب 25 متن آموزشی مربوط به حوزه دفتر طب سنتی ایرانی در کتاب های درسی نظام آموزش و پرورش

6. تهیه تدوین 30 بسته آموزشی در زمینه حفظ الصحه (نگه داری سلامت)، طب سنتی ایران و سایر حیطه های مرتبط و کمک به ارایه آن‌ها در نظام ارایه خدمات بهداشتی و درمانی

7. حمایت مادی و معنوی و قانونی از رشد و بالندگی گروه‌های آموزشی وابسته در دانشگاه‌های علوم پزشکی

8. تهیه و تدوین و کمک به ارایه و اجرای دوره‌های مدون آموزش‌های مداوم در خصوص طب سنتی ایران برای جامعه پزشکی با تاکید بر پزشکی مبتنی بر شواهد

9. نظارت و ارزشیابی مستمر بر دوره‌ها و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مصوب با رویکرد به تامین نیاز جامعه

10. تدوین چارچوب ارایه آموزش‌های مرتبط با طب سنتی ایران در رسانه‌های گروهی

11. حمایت و هدایت و تقویت و بکارگیری نرم افزاری و سخت افزاری علوم نوین پشتیبانی کننده طب ایران در راستای تقویت همکاری‌های بین رشته‌ای

12. به کارگیری رشته‌های مورد استفاده در طب سنتی ایران مانند حکمت، فلسفه، نجوم.

اهداف کلی، بخش پژوهش:

1. چاپ و انتشار حداقل 15 مجله علمی ـ پژوهشی در زمینه‌های طب سنتی ایران و علوم وابسته در طی برنامه پنجم

2. چاپ و انتشار حداقل 10 مجله علمی پژوهشی نمایه شده در نمایه های بین‌المللی در طی برنامه پنجم

3. تهیه بانک‌های اطلاعات پژوهشگران مرتبط با طب سنتی ایران و رشته‌های وابسته

4. به کارگیری حداقل 5000 پژوهشگر دانشگاهی و نخبه بدون مدرک در زمینه طب سنتی ایران

5. چاپ حداقل 1000 مقاله نمایه شده مرتبط با طب سنتی ایران در طی برنامه پنجم

6. تصویب حداقل 2000 طرح پژوهشی مرتبط با طب سنتی ایران در طی برنامه پنجم

7. طراحی و برگزاری 30 کارگاه اختصاصی روش پژوهش در طب سنتی ایران

8. تهیه و تدوین چارچوب ارتباط و همکاری مستقیم و هدفمند با نهادها و دانشگاه‌های بین‌المللی

9. انجام حداقل 30 پروژه مشترک با پژوهشگران سایر کشورها در زمینه طب سنتی ایران

10. حمایت و پشتیبانی از تصحیح و چاپ حداقل 100 کتاب مرتبط با فرهنگ، آداب و میراث پزشکی

11. حمایت از تالیف 3 کتاب به زبان انگلیسی در خصوص طب سنتی ایران

12. راه اندازی وب سایت اینترنتی رسمی، مستقل، به روز و مبتنی بر شواهد در خصوص تمامی ابعاد معاونت طب سنتی ایران

13. تدوین و تصویب شیوه نامه اطلاع رسانی عمومی نتایج پژوهش ها در خصوص طب سنتی ایران

14. ایجاد بستر لازم سخت افزاری و نرم افزاری در خصوص هم‌افزایی پژوهش‌های انجام شده و در دست انجام در خصوص طب سنتی ایران به ویژه ایجاد بانک اطلاعاتی در این باره.

15. افزایش سهم بودجه پژوهشی این بخش، از محل بودجه کل پژوهشی وزارت متبوع

16. اختصاص سهم مشخص از بودجه معاونت علمی ریاست محترم جمهور برای طب سنتی ایران

17. اولویت بندی پژوهش‌های مرتبط با طب سنتی ایران

18. تدوین و تصویب آیین‌نامه تاسیس مراکز تحقیقاتی دانشگاهی

19. تدوین آیین نظارت بر مراکز تحقیقاتی بخش خصوصی

20. اولویت بندی کلی و هدایت پژوهشگران با رویکرد پاسخ گویی به نیاز جامعه

21. حمایت از شرکت‌های دانش بنیان خصوصی و دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران

22. حمایت ویژه از انجام پژوهش در خصوص تدوین و تنقیح مبانی طب ایرانی بر مبنای دستاوردهای علمی روز

23. حمایت از دوره‌های فرصت مطالعاتی و Observer ship در داخل و خارج از کشور برای پژوهشگران

24. برگزاری حداقل 15 کنفرانس و سمینار علمی داخلی و 5 کنگره بین‌المللی در داخل و مشارکت در برگزاری حداقل 5 کنگره بین‌المللی در خارج از کشور

25. حمایت از پایان نامه‌های مرتبط با فرهنگ، آداب و میراث پزشکی و علوم نوین پشتیبانی کننده آن

26. تشکیل حداقل 5 انجمن تخصصی با هدایت و نظارت وزارت متبوع

27. ایجاد سامانه رسمی ثبت ایده ها

28. برنامه ریزی وسیع برای انجام کارآزمایی های بالینی براساس مبانی طب سنتی ایران

اهداف کلی بخش ارایه خدمات تندرستی و طب سنتی ایران:

1ـ تدوین و پیگیری تصویب و نظارت بر اجرای آیین‌نامه‌های مربوط به شیوه ارایه و نظارت بر کلیه خدمات طب سنتی ایران

2ـ تاسیس حداکثری درمانگاه های آموزشی و ارایه کننده خدمات طب سنتی ایران در مراکز استان دارای دانشگاه علوم پزشکی

3ـ افزایش سهم کلیه ارایه خدمات بر مبنای طب سنتی ایران مبتنی بر شواهد

4ـ آموزش اصول کاربردی طب سنتی ایران به پزشکان خانواده به عنوان اولین سطح ارایه خدمات بهداشت و درمان به عموم جامعه

5 ـ بستر سازی و نهادینه کردن ارایه خدمات بویژه در امر حفظ الصحه (نگه داری سلامت) در شبکه ها و مراکز بهداشتی درمانی

6 ـ تدوین و پیگیری تصویب آیین‌نامه‌های مربوط به حمایت سازمان‌های بیمه‌ای از ارایه خدمات در حوزه طب سنتی

7ـ فراهم نمودن بستر سخت افزاری و نرم افزاری لازم برای هماهنگی‌های بین بخشی با سایر سازمان‌های مرتبط از جمله نظام پزشکی و پزشکی قانونی در جهت حمایت و نظارت بر ارایه خدمات در بخش طب سنتی به ویژه در امور تعرفه ها

8 ـ تشویق و ترغیب و ایجاد حمایت قانونی از سایر پزشکان شاغل به کار به ارایه خدمات در چارچوب طب ایرانی مبتنی بر شواهد

9ـ تعیین تعرفه دولتی، غیردولتی و خصوصی برای ویزیت، خدمات و مشاوره طب ایرانی با توجه به شرایط خاص این خدمات

10ـ بسترسازی و نهادینه کردن ارایه خدمات طب ایرانی در سیستم پزشک خانواده

غذا، فرآورده ها و دارو های طب سنتی ایران

اهداف کلی بخش امور غذا و دارو های طب سنتی ایرانی:

1ـ تدوین آیین‌نامه و پیگیری تصویب و اجرای حمایت از مواد طبیعی مورد استفاده در فرآورده ها و داروهای طب ایرانی خصوصا کشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی

2ـ تدوین آیین‌نامه ها و پیگیری تصویب صیانت از عرصه‌های طبیعی و محیط زیست

3ـ تدوین آیین‌نامه ها و پیگیری تصویب و اجرای شیوه نامه حمایت از مراکز تحقیقاتی، شرکت‌های دانش بنیان و صنایع تولید کننده غذا و دارو های مرتبط با طب سنتی ایران

4ـ پیگیری و همکاری در ثبت ملی و بین‌المللی منابع طب سنتی ایران به عنوان میراث فرهنگی و ملی

5 ـ بازبینی و تقویت آیین‌نامه‌های موجود در زمینه حمایت و نظارت از تولید و تجارت غذا و دارو های طب سنتی ایران بر تاکید بر ایمنی و اثربخشی این دارو ها

6 ـ افزایش سهم دارو های سنتی به 2500 قلم و افزایش سهم بازار به 35 درصد بازار عمومی و 70 درصد از بیماری‌های شایع قابل کنترل یا درمان با دارو های طب سنتی ایران و گیاهی

7ـ تدوین و کمک به تصویب و اجرای نظام توزیع و مشاوره دارو ها و غذا های سنتی

8 ـ پیگیری جلب پوشش بیمه‌ای برای حداقل 500 قلم داروی عرضه شده در زمینه طب سنتی ایران در هر سال

9ـ حمایت از تاسیس حداقل 200 شرکت دانش بنیان در خصوص تولید غذا و دارو های طب سنتی ایران

10ـ تدوین آیین‌نامه و پیگیری تصویب و اجرای نظارت بر تهیه و توزیع غذا و دارو های طب سنتی ایران

11ـ بستر سازی و ترویج استفاده از تکنولوژی های نوین در ساخت دارو ها و فرآورده‌های طب سنتی ایران

12ـ تهیه و تدوین منابع علمی لازم جهت توسعه و گسترش ساخت دارو ها و فرآورده‌های طب سنتی ایران

13ـ تهیه و پیگیری تصویب و اجرای شیوه نامه تولید، صادرات و واردات فرآورده ها و دارو های طب سنتی ایران با رویکرد حمایت از تولیدات داخلی

14ـ تهیه و پیگیری تصویب و اجرای شیوه نامه تولید، صادرات و واردات مکمل‌های غذایی سنتی با رویکرد حمایت از تولیدات داخلی

فرهنگ عمومی

اهداف بخش فرهنگ عمومی:

1ـ ارزیابی نگرش سطوح مختلف جامعه به جایگاه طب سنتی ایران و برنامه ریزی در جهت بهبود آن.

2ـ ارایه ساختار مناسب در جهت همکاری، هماهنگی و نظارت بر عملکرد رسانه‌ای در این زمینه.

3ـ تشویق و ترغیب سازمان‌های مردمی، نهاد روحانیت معظم در همکاری برای تصحیح و بهبود باور و نگرش عمومی به طب سنتی ایران.

4ـ مقابله فرهنگی با شیادان و سودجویان با حضور قوی و موثر در عرصه رسانه‌ای.

5ـ هماهنگی درون بخشی و بین بخشی در ساماندهی تبلیغات و اطلاع رسانی در عرصه‌های مربوط به حوزه فرهنگ، آداب و میراث پزشکی.

6ـ ارایه اطلاعات صحیح و مستدل مبتنی بر شواهد در مورد طب سنتی ایران.

7ـ تهیه و تدوین منابع لازم برای گسترش استفاده منطقی و به جا از شیوه‌های طب سنتی ایران خصوصا بحث حفظ الصحه (نگه داری سلامت).

طب مکمل

اهداف کلی بخش طب مکمل:

1ـ تدوین آیین‌نامه‌های نظارتی بر عرصه‌های مختلف طب سنتی ایران

2ـ هماهنگی با سایر قسمت‌های مرکز در جهت حضور علمی و منطقی مبتنی بر شواهد طب سنتی ایران در عرصه سلامت

3ـ هماهنگی با سایر سازمان‌های مرتبط در جهت ساماندهی ارایه خدمات در قالب طب مکمل

4ـ تلاش در جهت بهبود اطلاع رسانی صحیح و موثر در زمینه طب مکمل

5 ـ تلاش در جهت ورود منطقی شیوه‌های سایر طب ها در طب سنتی ایران

6 ـ تهیه و تدوین منابع علمی متقن برخی از طب های مکمل رایج در ایران

7ـ ایجاد مراکز مشترک و بین‌المللی در خصوص رشته‌های طب مکمل رایج در ایران

آیین‌نامه اجرایی طب مکمل

(آموزشی، درمانی و تحقیقاتی)

با توجه به رشد روزافزون استفاده از روش‌های طبی مکمل در سرتاسر دنیا و توجه مردم به اینگونه روش ها و همچنین احترام به حقوق بیماران در انتخاب روش درمانی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ساماندهی آموزش، درمان و پژوهش در اینگونه رشته ها را وظیفه قانونی خود می‌داند و آیین‌نامه اجرایی آموزش، درمان و تحقیقات طب مکمل را تدوین و ابلاغ می‌نماید.

ماده 1ـ تعاریف:

1ـ1ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: از این قسمت به بعد به اختصار وزارت نامیده می‌شود.

1ـ2ـ کمیته تخصصی طب مکمل مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی که کمیته‌های مربوط به هر رشته را تعیین خواهد کرد و از این به بعد به اختصار کمیته تخصصی فام نامیده می‌شود.

1ـ3ـ تعریف طب مکمل:

طب مکمل به طیف وسیعی از روش‌های درمان و حفظ سلامت اطلاق می‌شود که جزو طب سنتی خود آن کشور نبوده و ضمنا در سیستم درمان و حفظ سلامت رایج هم ادغام نشده باشد. در طب مکمل از روش‌های مختلفی همچون استفاده از گیاهان دارویی، ماساژ و تمرینات بدنی، بالا بردن ظرفیت ذهن برای تاثیر عملکرد های بدنی و روش‌های مبتنی بر انرژی برای درمان و حفظ سلامت بهره گرفته می‌شود.

از میان رشته‌های مورد استقبال طب مکمل در دنیا میتوان از هومیوپاتی، ناتروپاتی، طب سوزنی، گیاه درمانی، ماساژ سویدی، کایروپراتیک، هیپنوتراپی، انرژی درمانی، طب سنتی چین، آیورودا نام برد.

رشته‌های طب مکمل به هفت دسته کلی تقسیم و طبقه بندی می‌شوند:

الف ـ روش‌های مبتنی بر فرآورده‌های طبیعی (مانند مکمل‌های غذایی، مگاویتامین درمانی، گیاه درمانی، پروبیوتیک ها و رژیم های خاص تغذیه ای).

ب ـ سیستم‌های درمان کل نگر که دارای تیوری و تجارب ویژه خود می‌باشد (مانند آیورودا، طب سنتی چین، هومیوپاتی، طب سوزنی، طب فشاری، سوجوک و ناتروپاتی).

ج ـ اعمال یداوی و انواع ماساژ ها (مانند کایروپراکتیک، استیوپاتی، رفلوکسوتراپی، پولاروتراپی، ماساژ سویدی و ماساژ رولفینگ)

د ـ روش‌های مبتنی بر ارتباط ذهن ـ بدن (مانند مدیتیشن، تمرین های تنفس عمیق، هیپنوتراپی، تن آرامی ها، تایی چی، چی گونگ و یوگا)

ه ـ روش‌های مبتنی بر طب انرژی (مانند بیوفیدبک، بیومغناطیس درمانی، کریستال درمانی، نور درمانی، ریکی، تماس های درمانی، انرژی درمانی)

و ـ شفا درمانی (مانند شفای روحی گروه دوستان گرونینگ، شفاگر ها، طب معنوی، دعا درمانی)

ز ـ روش‌های متفرقه (مانند طب فولکوریک هر منطقه، هنر درمانی، فرادرمانی، ایریدیولوژی، آپی تراپی، شلات درمانی، تراگر منتاستیک)

با توجه به اینکه روش‌های متعدد در طب مکمل مطرح می‌باشند و روش‌های جدید نیز به صورت مداوم ارایه میگردد، لذا ارایه قوانین مناسب و پویا در راستای رشته‌های مجاز و محدوده فعالیت آن رشته ها الزامی به نظر می‌رسد.

ماده 2ـ خدمات طب مکمل عبارتند از:

1ـ تغذیه

2ـ خدمات پیشگیری، درمانی، توانبخشی و مراقبت های بالینی

3ـ داروسازی

4ـ تجهیزات پزشکی طب مکمل

ماده 3ـ افراد واجد شرایط ارایه کننده خدمات طب مکمل:

3ـ1ـ پزشکانی که دوره‌های عالی طب مکمل که منجر به اخذ درجه دکترای تخصصی و یا تخصص را در دانشگاه‌ها و موسسات معتبر خارجی یا داخلی مورد تایید وزارت گذرانده اند و مدرک آنان پس از ارزشیابی کمیته تخصصی فام به تایید وزارت رسیده باشد و یا پس از قبولی در آزمون جامع آن رشته که توسط کمیته تخصصی فام مربوط به آن رشته و تحت نظارت وزارت انجام می‌شود، می‌توانند به عنوان متخصص در اینگونه رشته ها فعالیت نمایند.

3ـ2ـ پزشکانی که دوره‌های کوتاه‌مدت هر رشته را طی نموده اند می‌توانند پس از قبولی در آزمون‌های تایید شده آن رشته توسط کمیته تخصصی فام، بدون ذکر عنوان متخصص و با عنوان پزشک آن رشته فعالیت نمایند.

3ـ3ـ پزشکانی که دوره خاصی نگذرانده ولی به واسطه مطالعات و تجربیات شخصی در آن رشته صاحبنظر محسوب می‌شوند چنانچه در آن رشته دارای کتاب، ترجمه، سخنرانی و یا پژوهش باشنـد می‌توانند پس از تایـید کمیته تخصصی فام مربوط به آن رشته بدون ذکر عنوان متخصص و در محدوده‌های معین شده توسط وزارت در رشته مربوطه فعالیت نمایند.

3ـ4ـ رشته‌های دکترای حرفه‌ای (مانند ناتروپاتیND ، کایروپراکتیک و ...) مورد تایید مجامع بین‌المللی می‌توانند بعد از تایید در کمیته تخصصی فام به عنوان دکترای حرفه‌ای آن رشته به صورت مستقل فعالیت نمایند.

3ـ 5 ـ افراد غیر پزشک که دوره‌های عالی (phD ، کارشناسی ارشد) طب مکمل را در دانشگاه‌ها و موسسات معتبر خارجی یا داخلی مورد تایید وزارت گذرانده اند بعد از تایید مدرک توسط وزارت می‌توانند اگر واحد های بالینی کافی گذرانده باشند می‌توانند با تایید کمیته تخصصی فام در محدوده‌های تعیین شده مستقل فعالیت کنند، در غیر این صورت در رشته مربوطه زیر نظر پزشک (به عنوان ناظر فنی) فعالیت نمایند.

3ـ6 ـ افراد غیرپزشک که دوره‌های کارشناسی طب مکمل را در دانشگاه‌ها و موسسات معتبر خارجی یا داخلی مورد تایید وزارت گذرانده اند بعد از تایید مدرک توسط وزارت می‌توانند دررشته مربوطه زیر نظر پزشک (به عنوان ناظر فنی) فعالیت نمایند.

3ـ7ـ پیراپزشکان و افراد غیرپزشکی که دوره‌های کوتاه‌مدت مربوط به هر رشته را گذرانده اند پس از قبولی در آزمون جامع می‌توانند زیر نظر پزشک (به عنوان ناظر فنی) و در محدوده‌های تعیین شده توسط وزارت به ارایه خدمات در آن رشته بپردازند.

تبصره1ـ کلیه دارو ها، مواد و لوازم و تجهیزات مورد استفاده در رشته‌های مختلف طب مکمل باید در داروخانه های مجاز ارایه شوند و دکتر داروساز مسیول آن داروخانه برای ارایه محصولات مربوط به هر رشته باید دوره کوتاه‌مدت آموزشی آن رشته را گذرانیده باشد.

تبصره2ـ دوره‌های عالی و کوتاه‌مدت و آزمون جامع توسط کمیته تخصصی فام مربوط به آن رشته با تایید معاونت آموزشی برای اجرا ابلاغ می‌گردد.

تبصره3ـ حداقل طول مدت دوره‌های عالی و کوتاه‌مدت رشته‌های مختلف طب مکمل و نحوه آزمون جامع و شرکت در آن توسط کمیته تخصصی فام و با همکاری انجمن آن رشته و تایید معاونت آموزشی معین می‌شود.

تبصره4ـ پزشکان خدمات بند 1و2 و داروسازان خدمات بند 3و4 ماده 2 آیین‌نامه را ارایه می‌دهند.

ماده 4ـ آموزش طب مکمل:

آموزش رشته‌های مختلف طب مکمل در دانشگاه‌ها، دانشکده‌های طب مکمل (دولتی و غیردولتی) و بر اساس برنامه عالی، مدون یا کوتاه‌مدت تایید شده توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته انجام می‌پذیرد.

تبصره ـ دستورالعمل مربوطه توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته، تدوین و ابلاغ می‌گردد.

ماده 5 ـ مراکز تحقیقاتی طب مکمل:

مراکز تحقیقاتی طب مکمل با پیشنهاد معاونت تحقیقات و فناوری و تایید شورای‌عالی گسترش وزارت مجاز به فعالیت می‌باشند. دستورالعمل تاسیس این مراکز توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته، تدوین و ابلاغ می‌گردد.

ماده 6 ـ مراکز درمانی طب مکمل:

ارایه خدمات پیشگیری و درمان در رشته‌های مختلف طب مکمل در مطب ها، درمانگاه ها و بیمارستان ها انجام می‌شود.

پیشگیری، تشخیص، درمان سرپایی، بستری بیمار و ارایه خدمات درمانی در هر رشته با توجه به شرایط تخصصی رشته مربوطه می‌باشد.

تبصره1ـ دستورالعمل مربوطه توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته، تدوین و ابلاغ می‌گردد.

تبصره2ـ آیین‌نامه‌های درمانگاه های تخصصی رشته‌های طب مکمل توسط کمیته تخصصی فام تدوین شده و با تایید معاونت درمان ابلاغ می‌شود.

ماده 7ـ مراکز مرتبط با فرآورده‌های مفرد، مرکب و تجهیزات طب مکمل:

حیطه عمل این مراکز شامل واردات، تولید، توزیع و عرضه دارو ها و تجهیزات می‌باشد.

7ـ1ـ وزارت موظف است تولید، واردات و ارایه دارو ها، مواد و تجهیزات هر رشته را تسهیل نماید.

7ـ2ـ صدور هرگونه مجوز تولید فرآورده‌های طبیعی طب مکمل ضمن سیر مراحل قانونی جاری تاییدیه مرکز فام را نیز باید به همراه داشته باشد.

ماده 8ـ نظارت و ارزیابی عملکرد و فعالیت مراکز درمانی طب مکمل براساس دستورالعمل کمیته تخصصی فام به عهده معاونت‌های درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات درمانی کشور می‌باشد.

ماده 9ـ نظارت و ارزیابی عملکرد مراکز آموزشی طب مکمل ایران براساس دستورالعمل کمیته تخصصی فام به عهده معاونت‌های آموزشی دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی می‌باشد.

ماده 10ـ نظارت و ارزیابی مراکز تحقیقاتی و پژوهش طب مکمل براساس دستورالعمل کمیته تخصصی فام به عهده معاونت‌های پژوهشی دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی می‌باشد.

ماده 11ـ کلیه مقررات مربوط به مراکز آموزشی، درمانی و تحقیقاتی وزارت قابل تعمیم به مراکز آموزشی، درمانی و تحقیقاتی طب مکمل نیز می‌باشند.

ماده 12ـ معاونت‌های آموزشی، درمان، تحقیقات و فناوری و سازمان غذا و داروی وزارت، آیین‌نامه ها و مقررات مربوط به طب مکمل (رشته‌های مجاز به فعالیت که توسط کمیته تخصصی فام اعلام می‌شوند) را با اخذ نظر از مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی تدوین و ابلاغ می‌نمایند.

توسعه طب سنتی ایران

شرح پیشنهادات عملی کوتاه‌مدت برای ساماندهی سریع توسعه طب ایرانی

1. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی:

1) تشکیل معاونت طب سنتی ایران براساس قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه و نقشه جامع سلامت کشور برای بهبود و تسریع در روند توسعه منطقی و شایسته «مکتب طب سنتی ایران».

2) تصویب و ابلاغ بسته جدید (بازنگری شده) تدوین سیاست‌های ملی طب سنتی ایران شامل آیین‌نامه‌های اجرایی طب و داروسازی سنتی

3) اصلاح و ارتقای مقطع تحصیلی دکترای تخصصی طب سنتی ایران از Ph.D به تخصص (دستیاری) پزشکی

4) توسعه و ترویج آموزش، پژوهش و خدمات طب سنتی ایران در نظام شبکه بهداشت ـ درمانی (شبکه سلامت)

5) تشکیل مدرسه عالی تربیت مدرس (حکیم) طب ایرانی به منظور تامین استاد برای دانشکده‌های طب سنتی و گروه‌های طب سنتی ایران

6) تشکیل شورای ارزیابی خبرگان و حکمای بدون مدرک در حوزه مکتب طب سنتی ایران

7) تشکیل کمیته ارزشیابی مدارک تحصیلی و ارزیابی دانشگاه‌های خارج از کشور در حوزه طب سنتی ایران

8) افزایش حداکثری ظرفیت دانشکده‌های طب ایرانی در پذیرش دانشجویان طب، داروسازی سنتی و سایر رشته‌های طب سنتی ایران

9) تشکیل گروه طب سنتی ایران در تمام دانشکده‌های پزشکی کشور

10) افزایش تعداد دانشکده ها در تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در رشته‌های طـب، تاریخ پزشکی و داروسازی سنتـی و سایر رشـته هایی که در آینـده به تصویب خواهند رسید.

11) طراحی، راه اندازی و توسعه رشته‌های پشتیبان برای توسعه خدمات طب ایرانی و در دسترس کردن امکانات و توسعه خدمات مورد نیاز:

1) پرستاری طب سنتی ایران

2) علوم آزمایشگاهی طب سنتی ایران

3) دلک (مشت و مال طبی: ماساژ) طب سنتی ایران

4) شناسایی و عرضه مفردات طبیعی طب سنتی ایران

5) بهداشت باروری و تنظیم خانواده طب سنتی ایران

6) بهداشت فردی و خانواده طب سنتی ایران

7) تاریخ و متون طب سنتی ایران

8) اخلاق طب سنتی ایران

9) تغذیه طب سنتی ایران

10) طب عامیانه مردم ایران زمین

11) فلوشیپ های تخصصی طب سنتی ایران

12) دوره‌های آموزش مداوم و توسعه آموزش پزشکی برای پزشکان فارغ‌التحصیل و پزشکان خانواده (حضوری و مجازی)

13) تدوین و اجرای واحدهای درسی مکتب طب ایرانی در برنامه آموزشی دانشجویان گروه علوم پزشکی و پیراپزشکی

14) جذب دانشجویان خارجی برای توسعه جهانی دانش بومی طب سنتی ایران و صدور علم و فرهنگ

15) سامـاندهی عطاران و تـدوین بستـه حمایتی برای بهـبود عرضه گیاهان دارویی کشور

2. دولت:

1. حمایت در تشکیل معاونت طب سنتی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

2. تشکیل «پژوهشگاه جامع مکتب طب ایرانی» شامل مراکز و پژوهشکده های مربوط (در کارگروه بعدی بحث خواهد شد). دارای ردیف بودجه مستقل و زیر نظر طب سنتی ایران برای توسعه هماهنگ و بنیادی ـ کاربردی این مکتب.

3. تمامی دستگاه‌های اجرایی تحت نظارت دولت یا همکار دولت موظف باید موظف شوند در چارچوب مصوبات و سیاستگزاری طب ایرانی به عنوان مرجع قانونی ساماندهی مکتب طب سنتی ایران و براساس سند چشم انداز برای توسعه طب سنتی ایران همکاری موثر داشته باشند.

4. برقراری تعامل مناسب بین وزارت بهداشت با سایر وزارتخانه ها و نهادهای مرتبط با صنعت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی (برای حفظ ذخیره ژنتیکی، توسعه صادرات گیاهان فرآوری شده با ارزش افزوده، توسعه کشت و برداشت اصولی و ارگانیک و به اندازه) و هماهنگی با فرهنگستان علوم پزشکی کشور، مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی، انجمن علمی طب سنتی ایران، نظام پزشکی و پزشکی قانونی کشور.

3. پژوهشگاه و مراکز تحقیقاتی

«پژوهشگاه جامع احیای مکتب طب سنتی ایران» با نظارت و با محوریت موضوعات مورد تـوجه طب ایرانی به پژوهـش های بنیادی و کاربـردی در زمینه طب ایرانی خواهد پرداخت.

1. پژوهش‌های کاربردی

• علوم پایه تحقیقاتی (فیزیولوژی، پاتولوژی، مطالعات سلولی، مولکولی، آزمایشگاهی، فناوری‌های نوین)

• دارویی (طراحی، فرمولاسیون، سم شناسی، استانداردسازی، تولید پایلوت داروهای طب ایرانی با قابلیت صادرات با بهره گیری از اصول GMP )

• طراحی و تولید داروهای طب ایرانی مورد نیاز سیستم پزشکی رایج با هدف کمک به رفع معضلات بهداشت و درمان کشور

2. پژوهش‌های بنیادی

• تبیین مکتب طب سنتی ایران شامل تمام جنبه های مبانی فلسفی، نظری، عملی، آزمایشگاهی و تشخیص و درمان

• منابع، شامل:

▪ میراث مکتوب طب سنتی ایران

▪ ترجمه متون عربی و انگلیسی و یونانی به فارسی

▪ نو نویسی متون به زبان کاربردی و مفهوم امروزی

▪ تالیف منابع تحقیقی و تطبیقی جدید

▪ درسنامه های آموزش دانشگاهی طب سنتی ایران

▪ ارزیابی و ارزشیابی تالیفات در حوزه طب سنتی ایران

▪ ترجمه دانش طب سنتی ایران به روز شده به زبان‌های رایج دنیا با هدف صدور علم

4. فرهنگ سازی عمومی و رسانه ها

فراگیر شدن بینش و آموزه‌های طب سنتی ایران برای عموم افراد جامعه، برای نیل به اهداف ذیل ضرورت دارد:

ـ تنظیم و بهبود شیوه زندگی برای نگاهداشت و ارتقا سلامت فردی و خانوادگی

ـ پیشگیری از بیماری‌های مزمن و کاهش هزینه‌های سیستم‌های درمانی و توانبخشی

ـ گسترش دانش بومی و ارتقا باورهای خود اتکایی

ـ ترویج فرهنگ ایرانی ـ اسلامی

ـ تبیین هویت مکتب طب سنتی ایران و تفکیک آن از برخی شیوه‌های پراکنده و رایج مانند طب عامیانه و طب گیاهی¹

بدین منظور پیش نویس طرحی از وجوه گوناگون فرهنگ سازی در چهار بخش ارایه می‌شود:

الف . محتوای آموزشی:

1. تاریخچه «مکتب طب ایرانی» و مهمترین دستاوردها و نوآوری ها و کشفیات حکمای کهن در سرزمین های اسلامی

2. معرفی بزرگترین حکمای ایرانی (علی بن ربن طبری، علی بن عباس اهوازی، محمدبن زکریای رازی، ابوعلی سینا، سیداسماعیل جرجانی) و مهمترین منابع مکتوب مکتب طب سنتی ایران

3. آشنایی با ساختار دانش در مکتب طب ایرانی، و اشاره به ویژگی‌های روشی، منشی، و بینشی آن

4. نقد منطقی طب جدید و معرفی حوزه‌های کارآمدی مکتب طب سنتی ایران

5 . تدابیر «حفظ صحت»² با تاکید بر تدابیر خوراکی ها و آشامیدنی ها، پاکسازی های ساده و کاربردی، ورزش، حفظ سلامت روانی و معنوی براساس تدابیر سته ضروریه بر مبنای تعالیم حکما و آموزه‌های دینی با در نظر گرفتن الزامات و مقتضیات اقلیمی و فرهنگی مناطق ایران

6 . اصول مهم در موارد کاربرد و احتیاطات کاربرد در درمان با داروهای طبیعی، و در اعمال یداوی مانند حجامت و فصد و زالودرمانی

7. تدابیر گروه‌های خاص مانند تدابیر بانوان در دوران بارداری و شیردهی، تدابیر نوزادان و شیرخواران، تدابیر کودکان و نوجوانان، تدابیر دوران بلوغ پسران و دختران، سالخوردگان، و تدابیر ایام خاص مانند ماه رمضان با در نظر گرفتن الزامات و مقتضیات اقلیمی و فرهنگی مناطق ایران

8 . آشنایی با مشاغل و مراجع ذی صلاح در حوزه طب سنتی ایران براساس آیین‌نامه‌های مصوب معاون طب سنتی ایران

ب . گروه‌های مخاطب:

1. کودکان تا سن پیش از دبستان

2. کودکان در سن دبستان

3. نوجوانان در مقطع راهنمایی و متوسطه

4. دانشجویان در همه مقاطع همه رشته ها در همه موسسات آموزش عالی

5 . مشمولان خدمت نظام وظیفه عمومی

6 . دختران و پسران در شرف ازدواج

7. بانوان خانه دار

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1ـ مکتب طب سنتی ایران، یک نظام جامع و منسجم طبی است که دارای وجوه نظری و عملی مندرج در منابع مکتوب (به زبان‌های فارسی و عربی) است که گزاره‌های آن از طریق دو روش اصلی «قیاس» و «تجربه» فراهم آمده است. این دانش در ساختار خود دارای بخش‌های اصول و مبانی، سبب شناسی، نشانه شناسی، تدابیر حفظ صحت یا پیشگیری از بیماری، تدابیر درمانی غذایی و دوایی، و اعمال یداوی است.

برخلاف مکتب طب سنتی ایران، طب عامیانه دارای ساختار منسجم و اصول و مبانی معین نیست و از انواع گزاره‌های گوناگون (مانند گزاره‌های عام و تغییر یافته طب سنتی، آیین‌ها و اسطوره ها، خرافه ها، باورهای قومی ...) تشکیل یافته است و شکل و محتوای آن در مناطق مختلف ایران متفاوت است. طب عامیانه در چهاروجه دانش، بینش، منش، و روش با مکتب طب سنتی ایران تفاوت دارد.

گیاه درمانی یا هربال مدیسین، صرفا استفاده از گیاهان دارویی یا داروهای گیاهی براساس مواد موثره موجود در آن‌ها و با رجوع به معیارهای نشانه شناسی و تشخیصی و درمانی در طب جدید است و با مکتب طب سنتی ایران یکسان نیست.

2ـ «حفظ صحت» بخشی از طب عملی است که در آن اصول وتدابیر زندگی سالم برای پیشگیری از بیماری‌ها با در نظر گرفتن شش امر گریزناپذیر در زندگی روزمره (هوا، خوردنی ها و نوشیدنی ها، حرکت و سکون جسمانی، خواب و بیداری، نگهداری و دفع مواد، اعراض نفسانی) بیان می‌گردد.
 

8 . سایر گروه ها که در طبقه بندی فوق نمی گنجند مانند سالمندان

ج . ابزارهای فرهنگ سازی عمومی:

1. رسانه‌های مکتوب شامل روزنامه ها، مجلات، کتب و کتابچه ها در قالب کتاب همراه در محیط‌های حمل و نقل عمومی درون شهری و برون شهری، پمفلت ها و تراکت ها، بیلبوردها و اعلان های دیواری

2. رسانه‌های دیداری و شنیداری شامل صدا و سیما در شبکه‌های داخلی و فرامرزی، لوح‌های فشرده آموزشی و سرگرمی، اینترنت، جشنواره‌های سینمای مستند و فیلم کوتاه

3. سخنرانی در مجامع عمومی و برنامه‌های آموزشی حضوری مانند نماز جمعه، مساجد، فرهنگسراها، مراکز فرهنگی آموزشی مجاز

4. مراکز آموزشی تایید شده و مجاز آموزش طب سنتی ایران

5 . نامگذاری یک روز به نام «مکتب طب سنتی ایران» در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران همراه با برنامه‌های آموزشی مناسب در رسانه‌های جمعی

● متناسب سازی روش ها و ابزارهای آموزشی با گروه‌های مخاطب بالا بر عهده کمیته‌ای از روانشناسان، جامعه شناسان، متخصصین رسانه و ارتباطات، و متخصصان آموزش بهداشت، و متخصصان طب ایرانی قرار می‌گیرد و شیوه‌نامه‌های تخصصی برای تعیین حدود و ثغور محتوای آموزشی و مقتضیات آن توسط این کمیته تدوین می‌گردد.

● به جهت اهمیت نقش رسانه فراگیر صدا و سیما در شکل گیری شناخت عمومی مخاطبین از مکتب طب ایرانی، پیشنهاد می‌شود که یک متخصص دانشگاهی طب ایرانی نیز به عنوان عضو رسمی شورای سیاستگذاری سلامت صدا و سیما منصوب شود و تولید هر برنامه درباره طب ایرانی منوط به رعایت مفاد شیوه نامه تدوین شده و تایید شورای سیاستگذاری سلامت باشد.

د . پیش نیازها:

1. نیروی انسانی مورد نیاز شامل:

ـ فارغ‌التحصیلان رشته‌های دانشگاهی طب سنتی ایران

ـ مربیان آموزش دیده و آزموده شده در دوره‌های رسمی معتبر با بهره گیری از مربیان و معلمان آموزش و پرورش

ـ خبرگان تایید شده بدون مدرک

2. متون آموزشی درست و جامع و ساده نویسی شده ویژه هر گروه از مخاطبان که توسط تیم مولفان مجرب و با سابقه تدوین شده باشد. این متون آموزشی باید براساس مشترکات معتبرترین نوشتارهای حکیمان، و با در نظرگرفتن شرایط اقلیمی و فرهنگی و زیستی امروز، و با ملاحظه ویژگی‌های مخاطبان، و با رعایت قواعد ادبی نوشته شوند.

5 . بخش کارآفرینی و مشاغل مرتبط با طب سنتی ایران

در این بخش علاوه بر ساماندهی و حمایت از خبرگان بدون مدرکی که می‌توانند به خدمت به مردم بپردازند و براساس نظرات کمیته بررسی صلاحیت و اعطای گواهی به ایشان راه برای استفاده از توان علمی و تجربی ایشان باز خواهد شد، با نگاهی فراتر به سازمان یافتن مجموعه مشاغل مرتبط با نیازهای پایه این رشته توجه شده است تا هم ضمن حفظ میراث گرانب های این دانش، به توسعه آموزش و ماندگار شدن این رشته ها پرداخته شود و هم از این طریق نوعی کارآفرینی بومی صورت پذیرد.

البته لازم است برای فراهم شدن زمینه فعالیت اصولی این افراد علاوه بر تعریف جایگاه خدمات ایشان و تعیین چارچوب کاری، زمینه‌های قانونی خدمت رسانی این مشاغل فراهم شود. بنابراین طب ایرانی موظف است حداکثر در مدت سه ماه با مشورت شورای ارزیابی خبرگان و حکمای بدون مدرک (متشکل از سه نفر از حکمای مورد تایید و سه نفر از متخصصان مورد تایید دانشکده طب سنتی ایران) به بررسی وضعیت و سابقه کاری و تجربی و حداقل دانش مورد نیاز این مشاغل بپردازد.

بدیهی است با این روش سه اتفاق بزرگ رخ خواهد داد:

1. استفاده ملی از وجود صاحب نظران با تجربه و حفظ گنجینه علمی کشور

2. بهره گیری از ظرفیت مردمی برای آموزش دانش بومی سرزمین کهن ایران

3. زمینه سازی برای ایجاد رشته‌های جدید دانشگاهی

بنابر توضیحات بالا بدیهی است مواردی که در ادامه ذکر می‌شود شامل دانش و میراث مردمی است که از طریق غیر دانشگاهی به ما منتقل شده است و فارغ‌التحصیلان تخصصی طب، داروسازی، پرستاری و ... از دانشگاه را شامل نمی شود.

مشاغل مرتبط با طب ایرانی و تعریف آن‌ها:

1) گیاه چین یا عشاب

تعریف:

عشاب، به کسی گفته می‌شود که دارای دو خصیصه زیر باشد:

1ـ داروشناس

2ـ جمع آوری کننده دارو

بر این اساس از نظر مفهومی «عشاب» را نمی توان «گیاه چین صرف» نامید زیرا گیاه چین فقط کار جمع آوری گیاهان را عهده دار است. در حالی که گیاه چینی جزیی از کار «عشاب» به حساب می‌آید.

شرایط اعطای مدرک عشابی:

برای اخذ مدرک «عشابی»، فرد باید قادر باشد حداقل صد مفرده اعم از نباتی، معدنی، و حیوانی را شناسایی کند و درست تشخیص دهد. همچنین مناطق مهم محل رویش این مفردات را بشناسد، زمان مناسب جمع آوری هر یک را بداند و با نحوه صحیح نگهداری و انبار کردن آن‌ها آشنایی کامل داشته باشد.

امتیازات مدرک عشابی:

فردی که دارای مدرک عشابی باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:

1ـ امکان اخذ مجوزهای لازم از سازمان ها و نهادها و ادارات مرتبط با این حیطه برای فعالیت رسمی در محدوده وظایف عشابی

2ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی برای بهبود و ارتقای سطح فعالیت‌های مجاز در حیطه عشابی

3ـ امکان تعامل مستقیم با مراکز مصرف مانند کارخانجات داروسازی، عطاری ها و ...

4ـ امکان آموزش افراد علاقمند به عشابی

2) عطار

تعریف:

عطار، به کسی گفته می‌شود که به امر فروش داروها و فرآورده‌های ویژه این صنف اشتغال داشته باشد.

انواع عطار:

عطارها بسته به نوع و میزان اطلاعات نظری و عملی به دو گروه به شرح زیر تقسیم می‌شوند:

1ـ عطار و سقط فروش، که صرفا کار فروشندگی اجناس عطاری را به عهده دارد.

2ـ عطار خبیر، که نسبت به اثرات درمانی مفردات و مرکبات دارویی همچنین اثرات جانبی آن‌ها دارای اطلاعات قابل توجه و خبرویت است.

شرایط اعطای مدرک عطار خبیر:

برای اخذ مدرک «عطار خبیر»، فرد باید قادر باشد خواص درمانی مشهور مفردات و مرکبات دارویی که توسط وی به مشتری فروخته می‌شود را بشناسد و نسبت به عوارض جانبی آن‌ها اطلاعات کافی داشته باشد.

امتیازات مدرک عطار خبیر:

فردی که دارای مدرک «عطار خبیر» باشد، از امتیازاتی که این کمیسیون تعیین خواهد کرد برخوردار می‌شود.

3) مدلک

تعریف:

مدلک، به کسی گفته می‌شود که به امر تدلیک (ماساژ) ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب ایرانی ـ اشتغال داشته باشد.

شرایط اعطای مدرک مدلکی:

برای اخذ مدرک «مدلکی»، فرد باید قادر باشد انواع دلک سنتی یا انواع دلک مکتوب در کتب مکتب طب ایرانی را اجرا کند. همچنین آثار درمانی و بهداشتی و موارد کاربرد هر یک را بشناسد. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب طب ایرانی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تایید شده به فعالیت بپردازند.

امتیازات مدرک مدلکی:

فردی که دارای مدرک «مدلکی» باشد از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:

1ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی

2ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی

3ـ امکان آموزش افراد علاقمند به تدلیک (تحت شرایط و قابلیت‌های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)

4) حجام و فصاد

حجام و فصاد، به کسی گفته می‌شود که به امور حجامت و فصد ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب سنتی ایران، اشتغال داشته باشد.

شرایط اعطای مدرک حجامی و فصادی:

برای اخذ مدرک «حجامی و فصادی»، فرد باید قادر باشد انواع حجامت و فصد سنتی یا انواع حجامت و فصد مکتوب در کتب مکتب طب ایرانی را اجرا کند. همچنین موارد منع و خواص هر نوع آن را بشناسد. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب دفتر طب ایرانی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تایید شده به فعالیت بپردازند.

امتیازات مدرک حجامی و فصادی:

فردی که دارای مدرک «حجامی و فصادی» باشد از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:

1ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی

2ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی

5) مزین

مزین، به کسی گفته می‌شود که به امور پوست و مو و زیبایی بدن ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب ایرانی ـ اشتغال داشته باشد.

شرایط اعطای مدرک مزینی:

برای اخذ مدرک « مزینی»، فرد باید قادر باشد انواع روش‌های بهبود پوست و مو در راستای بهداشت و زیبایی با روش‌های سنتی یا براساس دانش مکتوب در کتب مکتب طب ایرانی را اجرا کند. همچنین موارد منع استفاده از این روش ها را بشناسد. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تایید شده به فعالیت بپردازند.

امتیازات مدرک مزینی:

فردی که دارای مدرک «مزینی» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:

1ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی

2ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی

3ـ امکان آموزش افراد علاقمند (تحت شرایط و قابلیت‌های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)

6) مجبر

تعریف:

مجبر، به کسی گفته می‌شود که به امر شکسته بندی ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب سنتی ایران، اشتغال داشته باشد.

شرایط اعطای مدرک مجبری:

برای اخذ مدرک «مجبری»، فرد باید قادر باشد انواع کارهای شکسته بندی ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب ایرانی ـ را اجرا کند. همچنین موارد منع استفاده از این روش ها و نحوه و موارد ارجاع بیماران به مراکز تخصصی را بشناسد. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذارنند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تایید شده به فعالیت بپردازند.

امتیازات مدرک مجبری:

فردی که دارای مدرک «مجبری» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:

1ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی

2ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی

3ـ امکان آموزش افراد علاقمند به شکسته بندی (تحت شرایط و قابلیت‌های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)

7) درمانگر محلی

تعریف:

درمانگر محلی، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روش‌های درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر درمان اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه‌ای که در آن سکونت دارد، عمدتا در مناطق مرزی یا دورافتاده یا روستایی، به این امر اشتهار یافته باشد.

شرایط اعطای مدرک درمانگر محلی:

برای اخذ مدرک «درمانگر محلی»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به شورای بررسی خبرگان بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تایید شده به فعالیت بپردازند.

امتیازات مدرک درمانگر محلی:

فردی که دارای مدرک «درمانگر محلی» از کمیسیون خبرگان بدون مدرک باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:

1ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه

2ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی

3ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی

4ـ امکان آموزش افراد علاقمند (تحت شرایط و قابلیت‌های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)

8) تول گیر

تعریف:

تول گیر، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روش‌های درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر «تول گیری» اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه‌ای که در آن سکونت دارد به این امر اشتهار یافته باشد.

شرایط اعطای مدرک تول گیری:

برای اخذ مدرک «تول گیری»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به شورای بررسی خبرگان بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تایید شده به فعالیت بپردازند.

امتیازات مدرک تول گیری:

فردی که دارای مدرک «تول گیری» از کمیسیون خبرگان بدون مدرک باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:

1ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه

2ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی

3ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی

4ـ امکان آموزش افراد علاقمند (تحت شرایط و قابلیت‌های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)

9) کهنگ گیر

تعریف:

کهنگ گیر، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روش‌های درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر «کهنگ گیری» اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه‌ای که در آن سکونت دارد به این امر اشتهار یافته باشد.

شرایط اعطای مدرک کهنگ گیری:

برای اخذ مدرک «کهنگ گیری»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به شورای بررسی خبرگان بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تایید شده به فعالیت بپردازند.

امتیازات مدرک کهنگ گیری:

فردی که دارای مدرک «کهنگ گیری» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:

1ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه

2ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی

3ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی

4ـ امکان آموزش افراد علاقمند (تحت شرایط و قابلیت‌های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)

10) ناف گیر

تعریف:

ناف گیر، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روش‌های درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر « ناف گیری» اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه‌ای که در آن سکونت دارد به این امر اشتهار یافته باشد.

شرایط اعطای مدرک ناف گیری:

برای اخذ مدرک « ناف گیری»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به اساتید کمیسیون خبرگان بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تایید شده به فعالیت بپردازند.

امتیازات مدرک ناف گیری:

فردی که دارای مدرک «ناف گیری» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:

1ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه

2ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی

3ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی

4ـ امکان آموزش افراد علاقمند (تحت شرایط و قابلیت‌های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)

11) طبیب ایرانی (کارشناس طب سنتی)

تعریف:

طبیب ایرانی، به کسی گفته می‌شود پس از فارغ التحصیلی در رشته پزشکی براساس ضوابط و پس از قبولی در امتحان ورودی دوره پزشکی سنتی را گذرانده باشد.

تعریف: طبیب ایرانی، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روش‌های درمانی منتج از دانش مکتب طب ایرانی به امر طبابت اشتغال داشته باشد.

شرایط اعطای مدرک طبابت:

برای اخذ مدرک «طبابت»، فرد باید یا امتحان جامع مکتب طب ایرانی را که توسط دفتر طب سنتی ایران و سازمان سنجش وزارت بهداشت برگزار می‌شود با موفقیت بگذراند یا در مصاحبه علمی شورای بررسی خبرگان بدون مدرک تایید شود.

بدیهی است طبیبان هم ردیف متخصصان فارغ‌التحصیل نیستند و به عنوان کارشناس طب سنتی (و نه متخصص) مشغول به کار خواهد شد. این طبیبان چنانچه دارای شماره نظام پزشکی باشند یعنی پزشک نیز باشند یا فارغ‌التحصیل رشته‌های مشابه از کشورهای دیگر باشند طبق ضوابط نظام پزشکی و دفتر طب سنتی کشور به فعالیت خود ادامه خواهنـد داد و چنانچه پزشک نباشند با نظر شورای بررسی خبرگان بدون مدرک بعـنوان طبیب یا خبـره بدون مدرک با قبول مسـیولیت قانونی و شرعی به فعالیت خواهند پرداخت که البته مشمول تبصره 10 که قبلا ذکر شد نیز خواهند بود. ممکن است غیرپزشکان خبره نیاز به شرکت در دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب دفتر طب سنتی نیز داشته باشند.

12) خبرگان بدون مدرک:

برای اخذ مدرک، فرد باید یا امتحان جامع مکتب طب ایرانی را که توسط دفتر طب سنتی ایران و سازمان سنجش وزارت بهداشت برگزار می‌شود را با موفقیت بگذراند یا مدرک وی توسط شورای بررسی خبرگان بدون مدرک تایید شود. بدیهی است این افراد هم ردیف متخصصان فارغ‌التحصیل نیستند و به عنوان کارشناس طب سنتی (و نه متخصص) مشغول به کار خواهد شد. این افراد یا فارغ‌التحصیل رشته‌های مشابه از کشورهای دیگر باشند طبق ضوابط نظام پزشکی و معاونت طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با قبول مسیولیت قانونی و شرعی به فعالیت خواهند پرداخت.

آیین‌نامه ارزشیابی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی

در زمینه طب سنتی ایران

با استناد به مصوبه جلسه 503 مورخ 1381/06/05 شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه 503 مورخ 1381/06/05 و الگوگیری از پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (نامه شماره 626/15 مورخ 1380/02/29) ضوابط کلی ارزشیابی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران را به این شرح تصویب کرد:

1ـ دبیرخانه مرکز ارزشیابی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تایید می‌گردد.

2ـ دبیر شورای عالی طب سنتی ایران (معاونت طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) عهده دار مسیولیت اجرایی این دبیرخانه است.

3ـ محققان و درمانگران هر کدام از رشته‌های طب سنتی ایران (مکتب طب سنتی ایران)، یا طب عامیانه (مردمی)، یا طب مکمل و یا کسانی که براساس آموزه‌های دینی و اسلامی به امر طبابت اشتغال ورزیده اند، اما فاقد مدرک دانشگاهی هستند و حسب مطالعه و تجربه در میان اهل فن به عنوان صاحب نظر شهرت داشته و یا صاحب آثار، تحقیقات و تالیفاتی باشند می‌توانند طبق شرایط و مقررات مندرج در دستورالعمل بررسی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک در سطح یکی از مراتب 1 و 2 (مربی یا استادیاری) وابسته دانشگاهی برای همکاری جهت تدریس یا عضویت در هیات علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی انتخاب گردند و یا در محدوده‌ای که تعریف خواهد شد به امور پزشکی متناسب بپردازند.

4ـ دستورالعمل امتحانی و نحوه بررسی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی و نحوه همکاری و استخدام ایشان در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی که توسط معاونت طب سنتی تهیه و به تایید شورای عالی طب سنتی رسیده و به معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ابلاغ می‌گردد (پیش نویس مربوطه در ادامه آمده است).

5 ـ برای اجرای دستورالعمل موضوع بند 2، «کمیسیون تعیین صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی» شامل معاون طب سنتی معاون درمان وزارت متبوع، معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاون پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رییس (یا یکی از روسای) دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران (یا سایر دانشگاه‌ها)، و پنج نفر از صاحب نظران و متخصصان طب و داروسازی سنتی به انتخاب شورای عالی طب سنتی ایران تشکیل می‌شود.

تبصره ها:

مواردی که لازم است در دبیرخانه مدنظر قرار گیرد:

1. برخورداری از صلاحیت عمومی، اخلاقی و علمی حسب نظر کمیته مذکور

2. ارایه سوابق مستند از فعالیت در حوزه مورد ادعای فرد

3. عدم سو پیشینه کیفری خصوصا عدم محکومیت (قطعی) درخصوص ارتکاب جرایم پزشکی یا آسیب درمانی به بیماران در مراجع قانونی و قضایی

4. داشتن آثار منتشرشده علمی و تحقیقی در رشته تخصصی مربوطه که مورد تایید کمیته مورد اشاره قرارگیرد.

5. تالیف یک رساله علمی در رشته تخصصی خود و قبولی در مصاحبه علمی مورد نیاز

6. ارایه شواهد بالینی یا مقالات تخصصی یا مستندات قابل قبول برای شورا درخصوص اثربخشی شیوه درمانی یا داروهای مورد استفاده

7. این آیین‌نامه شامل کسانی که دارای حداقل مدرک پزشکی یا داروسازی عمومی هستند نمی شود چرا که ایشان می‌توانند از مجاری قانونی کشور به ادامه تحصیل و اخذ مدرک لازم بپردازند.

8. مجوز طبابت یا انجام فعالیت پزشکی در حوزه مصوب شده و اعلام شده (شامل تعریف بیماری‌ها، نوع مداخلات و تعیین تعرفه خدمات) از سوی کمیته برای یکسال خواهد بود و لازم است برای تمدید آن، گزارش عملکرد فعالیت یکساله فرد به دبیر کمیته تحویل شود. بعد از سه سال اخذ تاییدیه، امکان صدور پروانه فعالیت پنج ساله بلامانع خواهد بود.

9. کسانی که پزشک نیستند ملزم هستند به لحاظ رعایت حقوق بیماران و اصول اخلاق پزشکی، دقت در تشخیص افتراقی بیماری‌های خطرناک و ارجاع موارد ضروری به متخصص های رایج علم پزشکی، رعایت اصول تغییر در داروهای مصرفی یا توجه به تداخلات دارویی و ... از همراهی دایم یک پزشک عمومی برخوردار باشند. پزشک مورد نظر باید به کمیته معرفی شود و بدیهی است تمامی نسخه‌های صادر شده باید ممهور به پزشک مذکور باشد و ایشان نیز در مسیولیت قانونی مربوط به حقوق بیماران شریک و پاسخگو خواهند بود.

10. این افراد می‌توانند دانش و تجربیات خود را به پزشکان و دستیاران دکترای تخصصی طب و داروسازی سنتی آموزش دهند اما نمی توانند به افراد غیرپزشکی که براساس قوانین وزارت بهداشت مجاز به دخالت در امور پزشکی نیستند آموزش دهند. به عبارت دیگر به جز کسانی که شرایط مورد نظر در این آیین‌نامه را احراز خواهند کرد در آینده سایر افراد نمی توانند جز از مجاری قانونی و مرسوم به فعالیت پزشکی بپردازند مگر آنکه حایز شرایط شرکت در دوره‌های دکترای پژوهشی (PhD by research) باشند که آن هم مقررات خاص خود را دارد و مجوز دخالت در امور پزشکی و درمانی نیست.

11. سایر مدارک و عناوینی که توسط کمیته به نخبگان بدون مدرک اعطا خواهد شد شامل موارد زیر است که حسب مورد و تایید کمیته رسما اعلام خواهند شد و امتیازات هر کدام نیز تعریف و ابلاغ خواهند شد:

6. جایگاه طب سنتی ایرانی در گردشگری سلامت

مقدمه

براساس تعریف سازمان جهانی جهانگردی (UN- WTO) یکی از اهدافی که می‌تواند انگیزه مسافرت را در گردشگر ایجاد نماید، مسافرت به منظور سلامتی است. گردشگری سلامت، نوعی از گردشگری است که با هدف حفظ، بهبود و یا حصول مجدد سلامت جسمی یا ذهنی فرد در مدت زمانی بیش از 24 ساعت و کمتر از یک سال صورت می‌گیرد. از دهه 1990 گردشگری سلامت در سطح دنیا به دلایل متعددی همچون جهانی شدن و آزادسازی تجارت در حوزه خدمات سلامت، توجه دولت‌ها به احیا و معرفی مکاتب طبی بومی خود به سایر کشورها، تغییرات نرخ ارز در اقتصاد جهانی (که منجر به مطلوبیت کشورهای آسیایی به عنوان مقصد گردشگری سلامت گردید)، بحران مالی در آسیا (که زمینه ساز توجه دولت‌های آسیایی به ایجاد و تقویت منابع جدید درآمد شد)، و ... رشد و پیشرفتی روزافزون یافت.

گردشگری سلامت در ایران

علاوه بر تمام توانمندی‌های چشمگیر ایران در حوزه علوم پزشکی مدرن، احیا طب سنتی ایران با قدمتی به درازای تاریخ پزشکی جهان در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و ارایه روش‌های پیشگیری و درمانی براساس تعالیم این مکتب ارزشمند طبی، ظرفیت‌های ویژه‌ای را در کشور ایجاد نموده است.

همچنین وجود آب‌های گرم معدنی با خواص درمانی متنوع در نقاط مختلف کشور، وجود سواحل حاوی لجن های درمانی، مناطق کوهستانی با هوای پاک، طبیعت بکر با چشم اندازهای زیبا و نیز اماکن فرهنگی و تاریخی و تنوع آب و هوایی در نقاط مختلف ایران باعث شده تا این کشور به مقصدی مناسب جهت گردشگری با اهداف درمانی تبدیل شود.

با عنایت به راه اندازی رسمی دفتر گردشگری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان دانشگاه مادر و بزرگترین دانشگاه علوم پزشکی سراسر کشور و از سویی دیگر احیای مکتب غنی طب ایرانی در نظام سلامت کشور، دستیابی ایران به موقعیت مطلوب در زمینه توریسم درمانی در عرصه بین‌المللی براساس سند چشم انداز 20 ساله و قانون برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه کشور تا حد تبدیل جمهوری اسلامی ایران به قطب مهم گردشگری سلامت در منطقه، بسیار دست یافتنی و قابل انتظار می‌نماید.

طبیعت درمانی و طب سنتی توام در ایران

یکی از شاخه های گردشگری سلامت، طبیعت درمانی است که بر ویژگی‌های آب و هوایی و طبیعی مناطق مختلف تکیه دارد و پتانسیل های آن در ایران نیز بسیار دیده می‌شود. استفاده از اثرات شفابخش چشمه های آب گرم برای درمان بیماری‌ها در پزشکی نوین و نیز انواع طب مکمل از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و در موارد متعددی توصیه می‌شود. به همین دلیل در سراسر جهان مناطقی که دارای چشمه های آب گرم حاوی املاح مفید هستند، از جمله جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شوند. در ایران نیز شمار، کیفیت و پـراکنش بیش از 450 چـشمه آب گـرم موجود در سـطح کـشور به‌گونه‌ای است که می‌تواند طبیعت درمانی با استفاده از اثرات درمانی چشمه های آب گرم را به عنوان یکی از مهمترین ابزار و جاذبه‌های گردشگری کشور معرفی نماید. بیشتر چشمه های آب گرم ایران در دامنه‌های رشته کوه البرز قرار دارد. با این وجود تعداد و کثرت چشمه های آب گرم در دیگر نقاط کشور نیز جالب توجه است.

در ایران به جز چشمه های آب گرم موجود، برخی دیگر از انواع طبیعت درمانی از جمله لجن درمانی نیز در مناطقی همچون دریاچه ارومیه و دامنه‌های کوه تفتان در بلوچستان رواج دارد.

یکی دیگر از شاخه های مرسوم در طبیعت درمانی، بهره مندی از مناطق ییلاقی به عنوان نقاهتگاه است که در ایران نیز از گذشته دور تاکنون معمول بوده است. برخی از این نقاهتگاه ها همچون کلاردشت و جواهرده (در مازندران)، دیلمان (در گیلان)، شاندیز (در مشهد) و سردشت از شهرت ملی (و مناطقی همچون کلاردشت و شاندیز از شهرت بین‌المللی) برخوردارند و لذا زمینه مناسبی را جهت ایجاد شهر سلامت ـ بر مبنای اصول حفظ الصحه در طب ایرانی ـ و متعاقب آن جلب گردشگران خارجی فراهم آورده اند.

7.دارو در مکتب طب سنتی ایران

معرفی:

داروهای مکتب طب سنتی ایرانی شامل فرآورده‌هایی است که در منابع معتبر مربوط به این مکتب طبی ذکر گردیده و با رعایت اصولی ویژه از گیاهان دارویی و در برخی موارد مفردات جانوری و یا معدنی ساخته شده اند.

داروسازی در مکتب طب سنتی تا حدود زیادی مبتنی بر دسته بندی افراد با توجه به مزاج ها و وضعیت کمی و کیفی اخلاط ایشان می‌باشد و ملاحظه کردن شرایطی چون شدت و زمان بیماری، جنسیت، سن، توده بدنی، قوای جسمی و روحی، شرایط محیطی، شغل و حتی عادات فردی، تهیه دارو و تنظیم دوز و فواصل مصرف آن را مبتنی بر تشخیص دقیق از جانب پزشک و همکاری متقابل او با داروساز متبحر امکان پذیر می‌نماید.

توجه به این موضوع حایز اهمیت است که در این مکتب طبی، اولویت بر حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها با رعایت اصول و تدابیری ویژه است (مانند مراعات های زیست محیطی، تغذیه ای، روحی ـ روانی، فعالیت‌های جسمانی و ...) تا فرد در محدوده مزاج سلامت باقی بماند.

ترتیب اولویت درمانی در صورت خروج از مزاج صحی، درمان با غذاهای دارویی، داروهای مفرده، داروهای ترکیبی ساده تر و نهایتا داروهای مرکب با قدرت اثر بیشتر است.

در تهیه داروها، علاوه بر نیاز به فراگیری قوانین ساخت و تدابیر مراحل مختلف فرمولاسیون، شناخت و انتخاب مفردات دارویی مطمین و با کیفیت هم، از امور ضروری محسوب می‌گردد.

امروزه اندیشه کم عارضه تر بودن داروهای طب سنتی و وسعت کاربردهای موثر آن نیز با افزایش سطح آگاهی ها و ارتباط متقابل علوم کاربردی و پیشرفته، راهکارهایی برای اثبات مدعا یافته است.

اولویت‌های علم و فناوری در حیطه داروسازی مکتب طب سنتی ایران:

1ـ مطالعه و بررسی بوم شناسی و اقتصاد مفردات مکتب طب سنتی ایران نظیر گیاهان دارویی ایران در وضعیت موجود در جهت افزایش پتانسیل برنامه ریزی جامع در این حوزه در تعامل با وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و بازرگانی

به عنوان مثال به دلیل استفاده از روش ها، منابع و داروهای طب سنتی ایران در شبه جزیره هند، بخشی از نیاز مفردات گیاهی این کشور مانند عناب، گل محمدی، آویشن و رازیانه به صورت نامشخص و نامنظم از بازار گیاهان دارویی ایران تامین می‌شود.

2ـ نیازسنجی اولویت کاشت، فرآوری و بسته بندی گیاهان دارویی با توجه به نیازهای فرمولاسیون داروهای طبیعی و مکتب طب ایرانی و تعامل با وزارت جهاد کشاورزی در جهت اشتغال‌زایی در این حوزه با اولویت کشاورزی ارگانیک و مدرن و حفظ شرایط بهینه کیفیتی و توسعه و گسترش آن در تنوع اقلیمی سراسر کشور. قابل ذکر است که به دلیل اهمیت تکرارپذیری در روند تولید و نیز توجه کنونی بازارهای جهانی برای خرید مفردات شناسنامه دار با شرایط تهیه و حفظ کیفیت مشخص، قوانینی در این مورد از جانب کشورهای مختلف و سازمان‌های معتبری چون سازمان جهانی بهداشت و سازمان بین‌المللی غذا تنظیم گشته که موجب تسهیل و رونق بیشتر صادرات محصولات با این ویژگی ها می‌شود.

3ـ ارایه الگوهای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری با غذا داروها و آشامیدنی های متنوع معرفی شده در مکتب طب ایرانی که این امر منجر به کاهش مصرف بی رویه داروهای صناعی و صرفه جویی در هزینه‌های درمانی خواهد شد و در عین حال موجب فراهم نمودن بستر تولید محصولات غذایی بومی خواهد شد.

4ـ مطالعات و تدوین ضوابط در جهت استانداردنمودن و تجاری سازی فرمولاسیون های موثر مکتب طب ایرانی (غذا، دارو، آرایشی ـ بهداشتی) و اعتباربخشی آن در نظام سلامت و نیز تهیه و تدوین استانداردهای نوین مورد نیاز دانش داروسازی مکتب طب ایرانی با توجه به دوزاژ، نحوه اثر و تدابیر لازم در مراحل مختلف فرمولاسیون.

تولید، توزیع و عرضه فرآورده‌های دارویی مکتب طب سنتی ایران:

تولید داروها:

در حال حاضر پرسشنامه تقاضای ساخت فرآورده‌های دارویی مکتب طب سنتی ایران موجود بوده و براساس آن مجوز تهیه اینگونه فرآورده ها با تایید شورای بررسی و تدوین داروهای طبیعی ایران و با اخذ تاییدیه از کمیسیون قانونی ساخت و ورود سازمان غذا و دارو صادر می‌شود. (ضوابط و آیین‌نامه‌های موجود در پیوست ارایه شده است).

قابل ذکر است که هم اکنون ده ها دارو با طی این مراحل مجوز تولید گرفته و توزیع و عرضه نیز می‌شوند.

دیگر موارد مورد توجه در این بخش عبارتند از:

• طراحی و اجرای دستگاه‌های خاص و ویژه تهیه داروهای سنتی ایران به صورت صنعتی نظیر دستگاه حب زن، سفوف ساز، عصاره و عرق گیری خاص و .... در صورت نیاز.

• انجام کارآزمایی های بالینی در مورد داروهای ساخته شده بر مبنای اصول مکتب طب سنتی ایران که این امر منجر به ایجاد اعتبار و پذیرش بهتر مکتب طب ایران نزد پزشکی نوین می‌شود.

از آنجا که تهیه این فرآورده ها با تولید دانش فنی صورت می‌گیرد، اکثر این فرآورده ها اختصاص به طب ایرانی دارند و دارای مشابه خارجی نیستند پیش بینی می‌شود از امکان بالای صادرات برخوردار باشند.

عرضه داروها:

داروهای مکتب طب سنتی ایران علاوه بر واحد داروخانه سلامتکده های طب سنتی وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور با ایجاد شرایط حضور بخش خصوصی براساس ضوابط و آیین‌نامه‌های تنظیم شده عرضه می‌گردد.

در حال حاضر آیین‌نامه تاسیس داروخانه های طبیعی تدوین شده و در مرحله ابلاغ در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.

تدوین دارونامه ها:

1. تدوین دارونامه داروهای عرضه شده در مکتب طب سنتی ایران براساس تفاهم‌نامه‌ای مابین سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران در دست انجام است تا علاوه بر معرفی دارو و ترکیبات آن، موارد مصرف، نحوه تجویز، شیوه اثر، موارد منع مصرف، عوارض جانبی، تداخلات دارویی و سایر نکات قابل توجه مشخص گردد و پزشک با اطلاعات کاملتری نسبت به تجویز دارو اقدام نماید.

انجام مراحل استانداردسازی مواد اولیه فرمولاسیون ها، تعیین شاخص استاندارد در مورد هر کدام از مفردات و نیز داروهای مرکب، روش تعیین ناخالصی ها و تقلبات احتمالی در مورد هر کدام، ارایه روش‌های آنالیز فیزیکوشیمیایی (نظیر تعیین میزان خاکستر تام، خاکستر نامحلول در اسید، تعیین pH و ....) این بخش برای بسیاری از مفردات برای اولین بار در جهان صورت می‌گیرد.

مطالعه کتب مرجع سنتی ایران و جمع آوری و استخراج و دسته بندی فرمولاسیون های مرکبه که بیشترین تواتر را در کتاب های مرجع سنتی داشته اند و صلاحیت ساخت بیشترین با توجه به اجزای مفرده فرمولاسیون ها، کارآیی محصول نهایی و ... دارند نیز در این بخش صورت می‌گیرد.

بررسی منابع و روش تهیه مواد اولیه (گیاهی، حیوانی و معدنی) مورد نیاز برای تهیه فرمولاسیون های مرکبه از منابع مختلف و استانداردسازی هر کدام از آن‌ها بر مبنای محل اصلی مورد تهیه. مثلا گونه گیاه صبر زرد مورد استفاده در ساخت دارو در طب ایرانی با گونه مصرفی رایج در زمان کنونی متفاوت است.

این بخش برای بسیاری از مفردات برای اولین بار در جهان صورت می‌گیرد.

2. تدوین دارونامه گیاهان دارویی بومی ایران در جهت تسریع روند تولید فرآورده‌های دارویی مکتب طب ایرانی که براساس تفاهم نامه مابین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و شورای بررسی و تدوین داروهای طبیعی ایران در حال انجام است.

3. دارونامه داروهای طبیعی کشور

این دارونامه شامل تک نگارهای حاوی داروهای طبیعی موجود در بازار دارویی کشور است.

اولویت‌های ارزان سازی خدمات دارویی مکتب طب ایرانی:

1ـ پوشش بیمه‌ای این داروها همزمان با تولید و توزیع و عرضه فرآورده‌های دارویی استاندارد مورد وثوق مردم و جامعه پزشکی که در مرحله اول 56 مورد دارو در زمستان 1390 مشمول پوشش بیمه قرارگرفت.

2ـ حمایت از تولید در بخش‌های مختلف آن از جمله کشاورزی و صنعت

3ـ تهیه و تدوین آیین‌نامه و ضوابط مورد نیاز برای تولید، توزیع و عرضه این داروها

4ـ فرهنگ سازی

سیاست ارتقای خدمات صنف عطاری:

حمایت و بهینه سازی فعالیت عطاری ها در سطح کشور به منظور امکان ارایه خدمات مطلوب با نظارت معاونت غذا داروی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور.

بدیهی است سیاست تولید و توزیع گیاهان دارویی استاندارد و شناسنامه دار با بسته بندی مناسب در کنار عرضه سایر مفردات با کیفیت و نیز برگزاری دوره‌های آموزشی مناسب برای عطاران منجر به رضایتمندی بیشتری خواهد گردید.

اقدامات اولیه

اقدامات اولیه:

1. تشکیل جلسات کارگروه مصوب هیات دولت با مسوولیت رییس جمهور محترم (عطف به پیشنهاد ریاست جمهوری و تصویب هیات وزیران در تاریخ 22 فروردین 1391 در چارچوب مفاد اصل 127 قانون اساسی و با رعایت ماده 19 آیین‌نامه داخلی، در راستای احیا توسعه نظام طب سنتی و استفاده از ظرفیت‌های آن در حوزه سلامت که در غیاب ایشان، معاون اول محترم با حضور وزیران بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، معاون علمی و فناوری رییس جمهور، دستیار ویژه رییس جمهور و هفت نفر از متخصصان و دست اندرکاران طب سنـتی با انتـخاب رییـس جمـهور به عنوان نماینـدگان ویـژه ریـیس جمهور تشکیل می‌شود).

2. تصویب و ابلاغ نظام نامه نهضت توسعه مکتب طب سنتی ایران

3. تخصیص ردیف بودجه مستقل در بودجه کل کشور برای توسعه زیرساخت ها و مراکز آموزشی و پژوهشی و درمانی طب سنتی ایران با هماهنگی معاونت راهبردی و توسعه منابع انسانی ریاست محترم جمهوری

4. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به انجام موارد ذیل مکلف و موظف شود؛

1. 4. تخصیص بخشی از بودجه سلامت کشور به امر توسعه و تعمیق طب سنتی ایران

2. 4. تشکیل سازمان طب سنتی ایران در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تصویب ساختار آن توسط معاونت راهبردی ریاست جمهوری

3. 4. تشکیل شورای عالی سیاست گذاری طب سنتی ایران متشکل از وزیر و معاونان و مسوولین مربوطه

4. 4. تشکیل حکمت سرای طب ایرانی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در قالب پژوهشگاه جامع احیای مکتب طب سنتی ایران (شرح وظایف آن در نظام نامه آمده است).

5. 4. ابلاغ منشور احیا کاربرد طب سنتی ایران به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور

6. 4. تسریع و تسهیل در جذب دانش آموختگان طب و داروسازی سنتی توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی؛ تخصیص سهمیه در فراخوان جذب هیات علمی دانشگاه‌ها؛ و اختصاص بورس هیات علمی به دانشجویان طب و داروسازی سنتی در تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی تیپ یک و دو

7. 4. ارتقای اداره گیاهان دارویی و طبیعی در سازمان غذا و دارو به مدیریت کل و فراهم نمودن امکان حمایت قانونی و تسهیل ثبت و تولید داروها و غذا ـ داروهای طب سنتی

8. 4. گنجاندن خدمات طب ایرانی در طرح بزرگ پزشک خانواده و خانه‌های بهداشت در سراسر کشور

9. 4. اضافه کردن مقطع تخصص بالینی (دستیاری) پزشکی سنتی در کنار Ph.D طب سنتی

10. 4. توسعه مراکز رشد طب و داروسازی سنتی با هدف تامین نیازهای داخلی و صادرات دارویی

11. 4. تشکیل مدرسه عالی تربیت مدرس (حکیم) طب سنتی ایران به منظور تامین استاد برای دانشکده‌های طب سنتی و گروه‌های طب سنتی دانشکده‌های پزشکی

12. 4. تشکیل شورای ارزیابی خبرگان، حکیمان و کارشناسان بدون مدرک در حوزه مکتب طب سنتی ایران

13. 4. تشکیل کمیته ارزشیابی مدارک تحصیلی و ارزیابی دانشگاه‌های خارج از کشور در حوزه طب سنتی

14. 4. تشکیل گروه طب سنتی ایران در تمام دانشکده‌های پزشکی کشور

15. 4. افزایش تعداد دانشکده ها در تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در رشته‌های طب و داروسازی سنتی و سایر رشته‌هایی که در آینده به تصویب خواهند رسید.

16. 4. طراحی و راه اندازی رشته‌های پشتیبان برای توسعه خدمات طب سنتی ایران و در دسترس قراردادن امکانات و توسعه خدمات مورد نیاز در مقاطع مختلف آموزش عالی کشور اعم از:

12) فلوشیپ های تخصصی طب سنتی ایران

13) فرآوری داروهای طبیعی در مقطع دکترای حرفه‌ای

14) پرستاری طب سنتی ایران

15) علوم آزمایشگاهی طب سنتی ایران

16) دلک (مشت و مال طبی: ماساژ) طب سنتی ایران

17) شناسایی و عرضه مفردات طبیعی طب سنتی ایران

18) بهداشت فردی، باروری، خانواده و تنظیم خانواده طب سنتی ایران

19) تاریخ طب سنتی ایران

20) اخلاق طب سنتی ایران

21) تغذیه طب سنتی ایران

22) طب عامیانه سرزمین ایران

23) سایر رشته‌های اشاره شده در نظام نامه طب سنتی ایران

17. 4. طراحی و اجرای دوره‌های آموزش مداوم و توسعه آموزش پزشکی برای پزشکان فارغ‌التحصیل و پزشکان خانواده (حضوری و مجازی)

18. 4. تدوین و اجرای واحدهای درسی مکتب طب سنتی ایران در برنامه آموزشی دانشجویان گروه علوم پزشکی و پیراپزشکی

19. 4. صدور مجوز و تاسیس حداقل یک دانشگاه طب سنتی ایران در سال جاری

5 . به منظور اجرایی شدن بند 18 از ماده یک قانون تشکیلات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مراکز تحقیقاتی طب سنتی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، شیراز، تبریز و مشهد می‌توانند دارای ردیف اعتباری و تشکیلات مستقل باشند. معاونت راهبردی و معاونت توسعه نیروی انسانی اقدام لازم برای تحقق این بند را به عمل آورند.

6. وزارت رفاه موظف شود سازمان‌های بیمه گر را برای همکاری با متخصصان طب سنـتی مکلف نمـاید و برای خـدمات و داروهـای طب سنـتی پوشـش بیمه‌ای ایجاد کنند.

7. وزارتخانه‌های بازرگانی؛ صنعت، معدن و تجارت؛ و جهاد کشاورزی برای موارد ذیل موظف شوند:

1. 7. ساماندهی عطاران و تدوین بسته حمایتی برای بهبود عرضه گیاهان دارویی کشور با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

2. 7. فراهم نمودن امکان حمایت مالی (تخصیص وام بلندمدت کم بهره) و تسهیلات قانونی (معافیت مالیاتی و ...) برای ایجاد و توسعه:

• دهکده‌های سلامتی و مراکز توسعه گردشگری سلامت و جذب توریسم درمانی

• مراکز درمانی سلامت نگر و مشاوره اصلاح سبک زندگی

• مراکز درمانی پژوهش محور دانشگاهی و خصوصی

8. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دبیرخانه توسعه پژوهش گیاهان دارویی و طب ایرانی برای حمایت مستقیم، موثر و گسترده تر از شرکت‌های دانش بنیان برای توسعه تحقیقات و تولیدات دارویی دانش بنیان مکلف شوند.

9. توسعه و تعمیق فرهنگ طب سنتی ایران و اصلاح سبک زندگی با همکاری صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

10. سامان بخشی به امور طب مکمل