آیین‌نامه صدور مجوز تاسیس و فعالیت صندوق‌های تضمین غیردولتی

شماره 92194/ت62945هـ 1403/06/21

وزارت امور اقتصادی و دارایی ـ سازمان برنامه و بودجه کشور

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

هیات وزیران در جلسه 1403/05/28 به پیشنهاد شورای ملی تامین مالی و به استناد جز (1ـ 4) بند (ب) ماده (2) قانون تامین مالی تولید و زیرساخت ها مصوب 1402، آیین‌نامه صدور مجوز تاسیس و فعالیت صندوق‌های تضمین غیردولتی را به شرح زیر تصویب کرد:

ماده 1ـ در این آیین‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:

1ـ قانون: قانون تامین مالی تولید و زیرساخت ها مصوب 1402.

2ـ قانون تجارت: لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 با اصلاحات بعدی آن.

3ـ شورا: شورای ملی تامین مالی موضوع بند (الف) ماده (2) قانون.

4ـ مرکز: مرکز تسهیل تامین مالی تولید، مستقر در وزارت امور اقتصادی و دارایی.

5 ـ دستورالعمل: دستورالعملی که به موجب این آیین‌نامه تدوین و به تصویب شورا خواهد رسید.

6 ـ دستگاه اجرایی: دستگاه موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386.

7ـ صندوق تضمین: شرکت‌هایی که تحت عنوان موسسه یا صندوق تضمین با هدف صدور ضمانت نامه به نفع اشخاص حقیقی و حقوقی تاسیس شده و در چهارچوب قوانین، فعالیت می‌نمایند.

8 ـ بازار مالی: بازارهای تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و بانک مرکزی 
جمهوری اسلامی ایران.

9ـ موسس: شخص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط که متقاضی اخذ موافقت اصولی تاسیس صندوق تضمین هستند.

10ـ سامانه: سامانه موضوع ماده (18) این آیین‌نامه.

11ـ ضمانت نامه: سندی که به موجب آن، صندوق تضمین به طور غیرقابل برگشت، متعهد می‌شود که در سررسید معین به محض اعلام و مطالبه هر میزان از وجه مندرج در آن توسط ذی نفع، مطابق زما ن بندی مندرج در ضمانت نامه و با رعایت این آیین‌نامه، وجه را به ذی نفع پرداخت نماید.

12ـ رابطه پایه: قرارداد، شرایط مناقصه/مزایده یا هر رابطه حقوقی دیگر بین ضمانت خواه و ذی نفع که ضمانت نامه بر اساس آن صادر شده یا به موجب صدور ضمانت نامه ایجاد خواهد شد.

13ـ ضمانت خواه: کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که تعهداتی را به موجب روابط پایه در قبال ذی نفع برعهده دارند و برای تضمین ایفای آن تعهدات، از صندوق تضمین، تقاضای صدور ضمانت نامه می‌نمایند.

14ـ ذی نفع: شخص حقوقی یا حقیقی که ضمانت نامه به نفع وی صادر می‌شود.

15ـ وجه ضمانت نامه : مبلغی که در متن ضمانت نامه درج و قابل پرداخت به ذی نفع است.

16ـ مالک واحد: شخص حقیقی یا حقوقی، به طور مستقل یا به بیش از یک شخص حقیقی یا حقوقی که دارای روابط مالی، خویشاوندی (سببی یا نسبی)، نیابتی، وکالتی، یا مدیریتی با یکدیگر هستند. تعیین مصادیق مالک واحد بر اساس دستورالعمل است.

ماده 2ـ موضوع فعالیت صندوق‌های تضمین، صدور انواع ضمانت نامه مطابق ماده (6) قانون است. صندوق ها مجازند منابع موضوع فعالیت خود را در بازارهای مالی مطابق دستورالعمل سپرده گذاری و یا سرمایه گذاری نمایند.

ماده 3ـ  صندوق‌های تضمین، دارای شخصیت حقوقی غیردولتی و استقلال مالی و اداری می‌باشند و با رعایت قوانین و مقررات عمومی کشور، قانون، قانون تجارت و مقررات این آیین‌نامه و تحت نظارت مرکز فعالیت می‌کنند.

ماده 4ـ انواع صندوق‌های تضمین به شرح زیر است:

1ـ صندوق تضمین عمومی ملی: صندوق تضمینی که فعالیت آن از لحاظ جغرافیایی و رشته فعالیت، مقید نشده است.

2ـ صندوق تضمین تخصصی ملی: صندوق تضمینی که فعالیت آن مقید به یک یا چند رشته فعالیت تولیدی یا خدماتی شده است ولی به محدوده جغرافیایی مشخصی در کشور مقید نشده است.

3ـ صندوق تضمین عمومی منطقه‌ای: صندوق تضمینی که فعالیت آن از نظر رشته فعالیت مقید نشده ولی از لحاظ جغرافیایی به یک یا چند استان مقید شده و همه فعالیت آن در همان استان(ها) متمرکز شده است.

4ـ صندوق تضمین تخصصی منطقه‌ای: صندوق تضمینی که فعالیت آن مقید به یک یا چند رشته فعالیت تولیدی یا خدماتی شده و در عین حال فعالیت آن مقید به یک یا چند استان شده است.

ماده 5 ـ موسسین باید دارای شرایط زیر باشند:

الف ـ شرایط عمومی:

1ـ داشتن شرط وثاقت و امانت.

2ـ داشتن توان تامین حداقل سرمایه اولیه مورد نیاز برای تاسیس صندوق تضمین.

3ـ نداشتن سابقه محکومیت انتظامی یا کیفری موثر برای موسسین حقیقی و اعضای هیات مدیره موسسین حقوقی.

4ـ موسسین حقیقی و حقوقی و اعضای هیات مدیره موسسین حقوقی نباید دارای بدهی قطعی و معوق مالیاتی باشند.

5 ـ موسسین حقیقی و حقوقی و اعضای هیات مدیره موسسین حقوقی نباید دارای بدهی غیرجاری به بانک ها، موسسات اعتباری غیربانکی و سایر بنگاه‌های واسطه پولی اعم از دولتی و غیردولتی و چک برگشتی رفع سو اثر نشده در شبکه بانکی کشور باشند.

ب ـ شرایط اختصاصی موسسین با شخصیت حقوقی دارای بیش از پنج درصد (5%) آورده اولیه جهت تادیه سرمایه ثبتی :

1ـ سپری شدن حداقل (3) سال از تاریخ فعالیت آن‌ها برای صندوق‌های ملی و حداقل (1) سال از تاریخ فعالیت آن‌ها برای صندوق‌های منطقه‌ای.

2ـ دارا بودن صورت‌های مالی حسابرسی شده مقبول یا مشروط برای (3) سال منتهی به تاریخ درخواست برای صندوق‌های ملی و (1) سال منتهی به تاریخ درخواست برای صندوق‌های منطقه‌ای.

3ـ سودده بودن در حداقل (2) سال از (3) سال منتهی به تاریخ درخواست برای صندوق‌های ملی و (1) سال منتهی به تاریخ درخواست برای صندوق‌های منطقه‌ای.

4ـ اعضای هیات مدیره موسسین حقوقی نباید مشمول موضوع ماده (111) قانون تجارت باشند.

تبصره ـ مرجع تشخیص و احراز شرایط مذکور در این ماده مرکز است.

ماده 6 ـ حداقل سرمایه صندوق‌های تضمین غیردولتی موضوع جز (1ـ 4) بند (ب) ماده (2) قانون، متناسب با انواع صندوق تضمین مندرج در ماده (4) این آیین‌نامه به شرح زیر تعیین می‌شود:

1ـ حداقل سرمایه برای تاسیس صندوق تضمین عمومی ملی؛ پانصد میلیارد (000ر000ر000ر500) ریال.

2ـ حداقل سرمایه برای تاسیس صندوق تضمین تخصصی ملی؛ چهارصد میلیارد (000ر000ر000ر400) ریال.

3ـ حداقل سرمایه برای تاسیس صندوق تضمین عمومی منطقه‌ای؛ سیصد میلیارد (000ر000ر000ر300) ریال.

4ـ حداقل سرمایه برای تاسیس صندوق تضمین تخصصی منطقه‌ای دویست میلیارد (000ر000ر000ر200) ریال.

ماده 7ـ صندوق تضمین باید حداقل سی و پنج درصد (35%) از سرمایه مورد نیاز برای اخذ مجوز فعالیت را به صورت نقد و به پول رایج کشور پرداخت کند. صندوق تضمین می‌تواند مابقی سرمایه مورد نیاز خود را از دارایی‌های با نقدشوندگی بالا که مورد تایید شورا است، تامین نماید.

تبصره1ـ آورده موسسین می‌بایست متعلق به ایشان باشد و منشا آن تاییدیه مرکز اطلاعات مالی را داشته و نباید از محل تسهیلات بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی و سایر بنگاه‌های واسطه پولی اعم از دولتی و غیردولتی باشد.

تبصره2ـ اساسنامه صندوق تضمین می‌بایست مطابق اساسنامه نمونه در چهارچوب قوانین مربوط که به پیشنهاد مرکز به تصویب شورا خواهد رسید، در مرجع ثبت شرکت ها به ثبت برسد.

تبصره3ـ تملک سهام صندوق‌های تضمین توسط بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی در چهارچوب ضوابط ابلاغی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران امکان پذیر می‌باشد.

ماده 8 ـ افزایش سرمایه از محل سود انباشته یا آورده نقدی یا مطالبات حال شده صاحبان سهام صندوق‌های تضمین قابل پذیرش بوده و استفاده از سایر روش‌های افزایش سرمایه نیازمند اخذ تاییدیه از شورا است.

تبصره ـ صندوق‌های تضمین تن ها در چهارچوب نسبت‌های نظارتی مصوب شورا و در صورت اخذ تاییدیه از شورا مجاز به کاهش سرمایه با رعایت حداقل سرمایه موضوع ماده (6) این آیین‌نامه می‌باشند.

ماده 9ـ طرح تجاری، اهداف، برنامه‌های عملیاتی و صورت‌های مالی پیش بینی شده، باید متناسب با شرایط مندرج در دستورالعمل، تهیه شده و به مرکز ارایه شود.

ماده 10ـ ضوابط ناظر بر نحوه دریافت موافقت اصولی تاسیس، مجوز فعالیت و تمدید آن درچهارچوب شیوه‌نامه‌ای است که ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه با پیشنهاد مرکز و تصویب از سوی شورا توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی ابلاغ می‌شود.

ماده 11ـ صدور موافقت اصولی تاسیس صرفا به منظور ثبت صندوق تضمین در شرف تاسیس در مراجع ثبتی بوده و شروع فعالیت آن منوط به اخذ مجوز فعالیت از شورا است.

ماده 12ـ پس از صدور و ابلاغ موافقت اصولی تاسیس، هیات مدیره صندوق تضمین برای دریافت مجوز فعالیت شش ماه مهلت خواهد داشت تا نسبت به تکمیل مدارک و انجام وظایف مندرج در شیوه نامه موضوع ماده (10) این آیین‌نامه مبادرت ورزیده و آن‌ها را به مرکز تسلیم کند، در غیر این صورت موافقت اصولی تاسیس صادره از درجه اعتبار ساقط خواهد شد.

ماده 13ـ صندوق‌های تضمین در قالب شرکت‌های سهامی خاص ایجاد می‌شوند و با رعایت مفاد این آیین‌نامه از شورا مجوز فعالیت می‌گیرند.

تبصره ـ تبدیل شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام با رعایت قوانین و مقررات مربوط پس از تایید شورا مجاز است.

ماده 14ـ سقف مجاز سهامداری در صندوق‌های تضمین به شرح زیر است:

1ـ سقف مجاز تملک سهام مالک واحد برای اشخاص حقیقی، حداکثر ده درصد (10%) از سهام صندوق تضمین است.

2ـ سقف مجاز مجموع سهام در اختیار کل اشخاص حقیقی در یک صندوق تضمین حداکثر سی درصد (30%) است.

3ـ سقف مجاز تملک سهام به صورت مالک واحد برای اشخاص حقوقی، حداکثر سی و پنج درصد (35%) از سهام صندوق تضمین است.

ماده 15 ـ موسسین صندوق تضمین تا دو سال پس از دریافت مجوز فعالیت امکان اخذ موافقت اصولی جدید را ندارند.

ماده 16 ـ انتقال مالکیت بیش از پنج درصد (5%) از سهام صندوق تضمین منوط به احراز شرایط این آیین‌نامه و تایید مرکز است.

ماده 17ـ صندوق تضمین مجاز به صدور ضمانت نامه در یکی از قالب‌های زیر و در چهارچوب ضوابط اعلام شده توسط شورا است:

1ـ ضمانت نامه تعهد پرداخت: ضمانت نامه‌ای که به منظور قبول پرداخت دیون ضمانت خواه به ذی نفع در سررسید معین و مطابق با مفاد رابطه پایه، صادر می‌شود.

2ـ ضمانت نامه شرکت در مناقصه/مزایده: ضمانت نامه‌ای که به منظور ضمانت اجرای پیشنهادهای ضمانت خواه در مناقصه یا مزایده صادر می‌شود.

3ـ ضمانت نامه حسن انجام تعهد: ضمانت نامه‌ای که به منظور موظف نمودن ضمانت خواه به اجرای دقیق، صحیح و به موقع تعهدات مندرج در رابطه پایه در مقابل ذی نفع در انجام موضوع رابطه پایه صادر می‌شود.

4ـ ضمانت نامه پیش پرداخت: ضمانت نامه‌ای که به منظور حصول اطمینان ذی نفع از مصرف وجوه پیش پرداخت اعطا شده به ضمانت خواه در موضوع قرارداد رابطه پایه صادر می‌شود.

5 ـ ضمانت نامه استرداد کسور وجه‌الضمان (حسن انجام کار): ضمانت نامه‌ای که به منظور حصول اطمینان ذی نفع از صحت کار انجام شده توسط ضمانت خواه پس از تحویل قطعی موضوع رابطه پایه صادر می‌شود.

6 ـ ضمانت نامه گمرکی: ضمانت نامه‌ای که به منظور تضمین تعویق یا تقسیط پرداخت حقوق ورودی گمرکی صادر می‌شود.

7ـ سایر ضمانت‌نامه‌هایی که با تایید شورا به سبد خدمات صندوق‌های تضمین با رعایت جز (5) بند (ب) ماده (2) و بند (الف) ماده (6) قانون اضافه می‌شود.

ماده 18ـ به منظور رصد و نظارت بر کلیه فرآیندهای صندوق‌های تضمین و دریافت اطلاعات مربوط به ضمانت‌نامه‌های صادره، وزارت امور اقتصادی و دارایی (مرکز) مکلف است ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، سامانه‌ای را تهیه، اجرا و پیاده سازی نماید که حتی‌المقدور امکان ثبت درخواست، بررسی اهلیت متقاضی، توثیق، صدور، ابطال، فسخ، تمدید و سایر فرآیندها را در برگرفته و به هر ضمانت نامه پس از بررسی رعایت قوانین و مقررات مرتبط توسط سامانه، شناسه یکتا تخصیص دهد. با راه اندازی سامانه مذکور، باید مقدمات حذف صدور کاغذی ضمانت نامه ها فراهم شود.

تبصره1ـ دستگاه‌های اجرایی مکلفند مطابق قانون مدیریت داده ها و اطلاعات ملی 
مصوب 1401، امکان استعلام اطلاعات مورد نیاز را برای سامانه به صورت برخط فراهم نمایند.

تبصره2ـ وزارت امور اقتصادی و دارایی (مرکز) مکلف است امکان استعلام ضمانت‌نامه‌های صادره را برای ذی‌نفعان به صورت برخط فراهم نماید.

تبصره3ـ امکان صدور ضمانت نامه و اخذ شناسه یکتا بدون ثبت در این سامانه توسط صندوق تضمین وجود ندارد و با متخلفین مطابق ضوابط انضباطی برخورد خواهد شد.

تبصره4ـ چهارچوب فعالیت سامانه در دستورالعمل تعیین خواهد شد.

تبصره5 ـ مرکز مکلف است ضوابط حدود فعالیت صندوق‌های تضمین را بر اساس دستورالعمل و نسبـت های نظارتی مصوب شورا از طریق سامانه موضوع این ماده اعمال نماید.

تبصره6 ـ مشارکت دستگاه‌های اجرایی در صندوق‌های تضمین، منوط به تایید سازمان برنامه و بودجه کشور و تصویب هیات وزیران می‌باشد.

ماده 19ـ صندوق تضمین، ضمانت نامه را در قالب قرارداد موضوع ماده (10) قانون مدنی صادر می‌نماید. تعهدات ناشی از صدور ضمانت نامه از رابطه پایه و سایر روابط و قراردادهای مربوط مستقل بوده و اختلافات میان ضمانت خواه و ذی نفع و یا ایرادات و ادعاهای مربوط به آن‌ها، در تعهد صندوق تضمین به پرداخت وجه ضمانت نامه به ذی نفع، موثر نخواهد بود.

ماده 20ـ نوع و میزان وثایق و سقف کارمزد صدور انواع ضمانت نامه در چهارچوب دستورالعمل تعیین می‌شود.

تبصره ـ در صورتی که وثایق مورد قبول صندوق تضمین امکان توثیق از طریق سامانه جامع وثایق را داشته باشد، صندوق موظف است از ترتیبات پیش بینی شده در سامانه جامع وثایق استفاده نماید.

ماده 21ـ ضمانت‌نامه‌های صادره توسط صندوق‌های تضمین همتراز با ضمانت‌نامه‌های بانکی در قوانین و مقررات مربوط است و الحاقات ضمانت‌نامه‌های صادره مشمول ماده (4) آیین‌نامه تضمین معاملات دولتی موضوع تصویب‌نامه شماره 123402/ت50659هـ مورخ 1394/09/22 و اصلاحات بعدی آن و سایر ضمانت نامه ها با رعایت جز (5) بند (ب) و ماده (6) قانون است.کارفرمایان غیردولتی مجازند به عنوان جایگزین ضمانت نامه بانکی، نسبت به قبول آن اقدام کنند.

تبصره1ـ سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد) نیز موظف است قابلیت استعلام سامانه‌ای (سیستمی) ضمانت‌نامه‌های صادره از صندوق‌های تضمین را در این سامانه فراهم کند.

تبصره2ـ بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی مجازند ضمانت‌نامه‌های صادرشده توسط صندوق‌های تضمین را متناسب با وضعیت اعتباری و رتبه بندی سطح فعالیت صندوق‌های مزبور که سالانه توسط مرکز اعلام می‌شود، بپذیرند  بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، مفاد اجازه نامه موضوع این ماده را به شبکه بانکی ابلاغ نماید.

ماده 22ـ سازمان بورس و اوراق بهادار مجاز است صندوق‌های تضمین را متناسب با وضعیت اعتباری و رتبه بندی سطح فعالیت، به عنوان رکن ضامن در انتشار اوراق بپذیرد. بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی مجازند مطابق مقررات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، حسب مورد نسبت به تضمین مجدد سبد ضمانت صندوق‌های تضمین اقدام نمایند. موسسات بیمه نیز مجازند با رعایت قوانین و نیز مقررات بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و شورای عالی بیمه نسبت به صدور بیمه نامه سبد ضمانت صندوق‌های تضمین اقدام نمایند.

ماده 23ـ صندوق‌های تضمین موظفند صورت‌های مالی سالانه خود را مطابق با نمونه استاندارد ارایه شده توسط مرکز که به تایید سازمان حسابرسی می‌رسد، برای ارایه به مجمع عمومی عادی تهیه نمایند.

ماده 24ـ مجمع عمومی عادی سالیانه صندوق ها باید حداکثر ظرف (4) ماه پس از پایان سال مالی و با حضور نماینده مرکز، بازرس قانونی و حسابرس صندوق تضمین برگزار شود.

تبصره1ـ حسابرس صندوق‌های تضمین باید از بین موسسات حسابرسی که در فهرست حسابرسان معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارند، انتخاب شود.

تبصره2ـ حضور ناظر مرکز در جلسه مجمع عمومی عادی سالیانه الزامی بوده و صورت جلسات این مجمع بدون تایید مرکز قابل ثبت نزد مرجع ثبت شرکت ها نمی باشد.

ماده 25ـ شورا می‌تواند در چهارچوب دستورالعمل و سایر قوانین و مقررات مربوط، نسبت به لغو مجوز فعالیت صندوق تضمین اقدام نماید. صندوق تضمینی که مجوز فعالیت آن لغو می‌شود، از تاریخ لغو مجوز فعالیت، منحل شده و تا خاتمه تصفیه و درج آگهی آن، می‌بایست طبق دستورالعمل رفتار نماید.

ماده 26ـ انحلال اختیاری، ورشکستگی و تصفیه صندوق‌های تضمین بر اساس دستورالعمل و با نظارت و تایید شورا انجام می‌شود.

ماده 27ـ آیین‌نامه اجرایی بندهای (الف) و (ب) ماده (9) قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی راجع به موسسات (صندوق‌های) تضمین و اصلاحیه بعدی آن موضوع تصویب‌نامه‌های شماره 206320/ت59614هـ مورخ 1401/11/08 و شماره 165987/ت61826هـ مورخ 1402/09/13 لغو می‌شود.

معاون اول رییس جمهور ـ محمدرضا عارف