رای شماره 474 هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع:...

گردش کار: معاون حقوقی، نظارت همگانی و امور مجلس سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره 173678 ـ 1400/06/24 ابطال عوارض مربوط به هزینه آماده سازی در سال 1399 مصوب شوراهای اسلامی شهرهای آرادان، امیریه، ایوانکی، بسطام، بیارجمند، دامغان، درجزین، دیباج، رودیان، سمنان، شهمیرزاد، کلاته خیج، کلاته رودبار، کهن آباد و مهدیشهر را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

"احتراما مصوبه شوراهای اسلامی برخی از شهرهای استان سمنان در سال 1399 در خصوص دریافت عوارض آماده سازی از جهت انطباق با قانون در این سازمان مورد بررسی قرار گرفته که نتیجه آن به شرح ذیل جهت استحضار و اقدام شایسته قانونی اعلام می‌شود. طبق بند 1 ماده 55 قانون شهرداری، ایجاد خیابان ها، کوچه ها، میدان ها، باغ‌های عمومی و مجاری آب و توسعه معابر در حدود موضوع از وظایف شهرداری ها است و در قوانین موضوعه فقط در تبصره 4 ماده واحده قانون تعیین وضعیت اراضی و املاک در طرح‌های دولتی و شهرداری ها در هنگام تقاضای ورود به محدوده و استفاده از امکانات شهری، هزینه آماده سازی به عهده مالکین گذاشته شده است ضمن آنکه هیات عمومی دیوان در مورد مشابه به موجب دادنامه شماره 1151 ـ 1396/11/10 مصوبه شورای اسلامی شهر سرخه را از تاریخ تصویب ابطال نموده است. بنا به مراتب مصوبات شوراهای اسلامی شهرهای استان سمنان در مورد عوارض آماده سازی، مغایر با قانون موصوف و خارج از حدود اختیارات شوراهای یاد شده می‌باشد و ابطال آن‌ها در هیات عمومی دیوان عدالت اداری (به صورت فوق‌العاده و خارج از نوبت) با لحاظ ماده 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مورد تقاضا می‌باشد."

متن تعرفه‌های مورد شکایت به شرح زیر است:

الف ـ ماده 2 تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر آرادان:

"ماده 2ـ بهای خدمات حاصل از آماده سازی معابر و شوارع:

مطابق ماده 21، 22، 23 و 24 آیین‌نامه اجرایی زمین شهری مصوب 1371/03/24 کلیه دستگاه ها و بنیادها و نهادها و اشخاص حقیقی و حقوقی وکلیه مالکین اراضی بایر و دایر که طبق ماده 14 و 15 قانون زمین شهری مجوز تبدیل، تغییر کاربری زمین خود را اخذ و قصد تفکیک یا افراز و تقسیم اراضی خود را دارند می‌بایست نسبت به اجرای طرح‌های آماده سازی مطابق ماده 22 و 23 فصل 4 آیین‌نامه اجرایی زمین شهری اقدام نمایند و در صورت عدم اجرای طرح آماده سازی از سوی مالکین می‌بایست هزینه‌های تمام شده اجرای طرح آماده سازی را به قیمت روز پرداخت نماید.

«الف ـ به هنگام مراجعه مالکین به شهرداری ها بابت اخذ هرگونه استعلام برای زمین‌هایی که بدون رعایت تشریفات قانونی تفکیک شده باشند و یا در اجرای ماده 147 و 148 قانون تعیین تکلیف ثبت سند دریافت نموده اند. هزینه خدمات آماده سازی به نرخ روز محاسبه و دریافت خواهد شد.

ب ـ کلیه مالکین که از تاریخ تصویب این قانون نسبت به تفکیک ـ افراز و یا تقسیم اراضی و املاک خود اقـدام نمایند موظف به پرداخت هزینه‌های آماده سازی ملک خود شامل زیرسازی ـ جدول گذاری و قیرپاشی و آسفالت معابر مجاور ملک خود به نسبت سهم می‌باشند که به شرح ذیل محاسبه و دریافت خواهد شد.»

5 ـ بند (خ) تبصره 3 ماده 2 تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر امیریه:

"تبصره 3 نحوه محاسبه عوارض زیربنا (احداث بنا پذیره) غیر مسکونی:

............

خ ـ در صورت عدم پرداخت هزینه آماده سازی توسط مرجع واگذار کننده زمین و هزینه کرد شهرداری در این زمینه، عوارض احداث بنای مسکونی و غیرمسکونی (پذیره) اینگونه املاک علاوه بر ضرایب موجود با ضریب 3.5 و در املاک دوبر و معابر با عرض بیشتر از ده متر، با ضریب 5 محاسبه می‌گردد»."

ج ـ ماده 11 دفترچه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر ایوانکی:

"11 ـ آماده سازی و حفاری

تبصره1ـ توضیح اینکه ملاک و مبنای محاسبه تاریخ صدور پروانه ساختمانی می‌باشد.

تبصره2ـ همچنین در توافقات (املاک در مسیر توسعه و تعریض) هزینه آماده سازی به نرخ روز محاسبه می‌شود.

تبصره3ـ املاکی که فاقد پروانه ساخت یا گواهی پایانکار می‌باشند ملاک و مبنای محاسبه تاریخ دریافت سند مالکیت یا ارایه اسناد مالکیت مرتبط می‌باشند. در خصوص مودیانی که مراجعه نموده و تقاضای پرداخت هزینه آماده سازی در آینده (در زمان نقل و انتقال به غیر و یا در هنگام دریافت شناسنامه ساختمانی) را دارند، هزینه آماده سازی به قیمت روز محاسبه و قابل وصول می‌باشد.

تبصره4ـ اشخاص حقوقی و حقیقی که اقدام به حفاری غیر مجاز نمایند، می‌بایست دو برابر جدول فوق هزینه پرداخت کنند."

د ـ ماده 8 تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر بسطام:

"ماده 8 ـ بهای خدمات آماده سازی:

«مالکینی که املاک آن‌ها در محدوده خدمات قانونی و حریم شهر و لکه‌های خدماتی واقع می‌گردند (کوه بریده تا سه راهی ابرسج) فقط برای یکبار از طریق شهرداری مشمول پرداخت هزینه آماده سازی معابر می‌گردند موظفند هزینه‌های مذکور را به شرح ذیل پرداخت نمایند:

(هزینه آماده سازی شامل: هزینه خاکبرداری زیرسازی جدول گذاری و آسفالت می‌باشد)

هزینه آماده سازی در زمان تفکیک املاک با صدور پروانه ساختمانی فقط برای یک بار قابل وصول خواهد بود.

تبصره1: برای املاک واقع در کوچه های تا عرض 8 متر به ازای طول دهنه مشرف ملک از فرمول ذیل استفاده می‌شود.

عوارض آماده سازی = (000/80) * (طول دهانه مشرف به معبر) * (عرض معبر) * (50%)

تبصره2: برای املاک واقع در خیابان‌های بالاتر از عرض 8 متر به ازای طول دهنه مشرف ملک از فرمول ذیل استفاده می‌گردد.

عوارض آماده سازی = (000/105) * (طول دهانه مشرف به معبر) * (عرض معبر) * (50%)

در خصوص آماده سازی بر بلوار امام خمینی (ره) و داوود میرباقری بر اساس 50 درصد عرض هر لاین آسفالت بزرگراه محاسبه می‌شود. چنانچه ملک مورد نظر دارای پروانه یا پایانکار و یا بنای قدیمی قبل از سال 74 باشد، عوارض آماده سازی اخذ نمی گردد.

هزینه آماده سازی شرکت ها و دستگاه‌های خدماتی دولتی براساس آخرین فهرست بها تعیین می‌گردد»."

هـ ـ عوارض هزینه آماده سازی مسکونی تجاری (صفحه 20) تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر بیارجمند:

"هزینه آماده سازی مسکونی تجاری:

تبصره1: هزینه آماده سازی ادارات دولتی ـ مراکز فرهنگی ـ هنری ـ بهداشتی درمانی ـ صنعتی و ... بر اساس فهرست بها سال که از طرف سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان ابلاغ می‌شود محاسبه و وصول می‌گردد.

تبصره 2: هزینه آماده سازی در هنگام تقاضای ورود به محدوده خدماتی و استفاده از امکانات شهری، از مالکین اخذ خواهد شد». "

و ـ ماده 2 تعرفه عوارض محلی و خدمات سال 1399 شورای اسلامی شهر دامغان: "ماده 2 تعرفه خدمات با عنوان بهای خدمات زیرسازی، آسفالت و جدول کشی معابر:

«مطابق مواد 21، 22، 23 و 24 آیین‌نامه اجرایی زمین شهری مصوب 1371/03/24 کلیه دستگاه ها و بنیادها و نهادها و اشخاص حقیقی و حقوقی و کلیه مالکین اراضی بایر و دایر که طبق ماده 14 و 15 قانون زمین شهری مجوز تبدیل ـ تغییر کاربری زمین خود را اخذ و قصد تفکیک یا افراز و تقسیم اراضی خود را دارند می‌بایست نسبت به اجرای طرح‌های آماده سازی مطابق مواد 22 و23 فصل چهارم آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری اقدام نمایند و در صورت عدم اجرای طرح آماده سازی از سوی مالکین می‌بایست هزینه‌های تمام شده اجرای طرح آماده سازی را به قیمت روز پرداخت نمایند. شایان ذکر است این ماده نیز به استناد بند (ب) ماده 174 قانون برنامه پنجم توسعه کشور تعیین گردیده است.

کلیه مالکین که از تاریخ تصویب این قانون نسبت به تفکیک ـ افراز و یا تقسیم اراضی و املاک خود نموده اند موظف به پرداخت هزینه‌های خاک برداری ـ شن ریزی ـ زیرسازی ـ جدول بندی و آسفالت معابر مجاور ملک خود می‌باشند ...

نحوه محاسبه: بها خدمات آماده سازی براساس فرمول و جدول ذیل محاسبه می‌گردد:

هزینه آسفالت= 2/ (عرض معبر× بر ملک × نرخ هر مترمربع آسفالت)

هزینه جدول= 2/ (بر ملک × نرخ هر متر جدول)

هزینه فضای سبز= 2/ (بر ملک × نرخ هر متر طول فضای سبز)

الف ...

د: هزینه‌های فوق در زمان تفکیک املاک و یا صدور پروانه ساختمانی و پایان کار و یا نقل و انتقال و ... به نرخ روز محاسبه و وصول می‌گردد»."

ز ـ بند 16 ماده 4 تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر درجزین:

"بند 16 ماده 4 با عنوان آماده سازی مسکونی تجاری:

«16ـ براساس فصل چهارم نحوه آماده سازی و عمران و واگذاری زمین‌های آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری مصوب 1371/03/24 هیات وزیران، کلیه اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی موظف به انجام آماده سازی در زمان تفکیک و صدور پروانه ساختمانی می‌باشند و شهرداری هیچ گونه تعهدی در این خصوص ندارد ولیکن به دلیل عدم وجود امکانات و شرایط جهت انجام آماده سازی، شهرداری نسبت به انجام آماده سازی شامل خاکبرداری، زیرسازی، جدول گذاری، آسفالت و پیاده روسازی اقدام نموده و مالک موظف می‌باشد هزینه آماده سازی را به هنگام صدور پروانه ساختمانی و تفکیک عرصه، معادل فرمول زیر پرداخت نماید.

000/200 * طول دهانه ملک مشرف به معبر* عرض معبر متصل به ملک»"

ح ـ ماده 21 تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر دیباج:

"ماده 21: هزینه آماده سازی:

«هزینه آماده سازی به هنگام تقاضای صدور پروانه ساخت یا عدم خلاف یا پایان کار و غیره براساس قیمت تمام شده یک مترمربع آسفالت و یک متر طول جدول که در اول سال توسط حوزه معاونت فنی و عمران شهرداری تعیین می‌شود به شرح ذیل وصول گردد.

S×P1

S = در فرمول فوق متراژ بر ملک منتهی به معابر می‌باشد.

P1 = در فرمول فوق عدد ثابت 000/320 ریال می‌باشد

تبصره1: برای املاک تعاونی‌های مسکن که متقاضی تفکیک و آماده سازی زمین می‌باشند در خصوص تعیین بر و کف تسطیح (زیرسازی و جدول گذاری) آسفالت معابر با شهرداری به توافق برسند برابر فرمول فوق عمل خواهد شد.

تبصره2: از هر ملک فقط یک بار هزینه مذکور دریافت می‌گردد»."

ط ـ ماده 18 تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر رودیان:

"ماده 18: عوارض محاسبه هزینه آماده سازی

مالکینی که املاک آن‌ها در محدوده خدمات قانونی و حریم شهر واقع می‌گردند فقط برای یکبار از طریق شهرداری مشمول پرداخت هزینه آماده سازی معابر می‌گردند و موظفند هزینه‌های مذکور را به شرح ذیل پرداخت نمایند:

(هزینه آماده سازی شامل: هزینه خاکبرداری، زیرسازی، جدول گذاری و آسفالت می‌باشد)

هزینه آماده سازی در زمان تفکیک املاک یا صدور پروانه ساختمانی فقط برای یک بار قابل وصول خواهد بود.

هزینه آماده سازی به ازای هر متر از عرض مشرف به معبر زمین به ریال:

(50%) × (عرض معبر) × (طول دهانه مشرف به معبر) × (000/70)»"

ی ـ ماده 41 دفترچه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر سمنان:

"ماده 41: آماده سازی.

«مالکینی که املاک آن‌ها در محدوده خدمات قانونی و حریم شهر واقع می‌گردند مشمول پرداخت هزینه آماده سازی معابر می‌گردند لذا موظفند هزینه‌های مذکور را به شرح ذیل پرداخت نمایند:

(هزینه آماده سازی شامل: هزینه خاک برداری، زیرسازی، جدول گذاری و آسفالت می‌باشد.)

هزینه آماده سازی به ازای هر متر از عرض مشرف به معبر زمین به ریال:

(000/800/1)×(طول دهانه مشرف به معبر)×(عرض معبر)×(50%)

تبصره1: در معابر بالای 20 متر حداکثر عرض معبر 20 متر درنظر گرفته شود.

تبصره2: هزینه آماده سازی در زمان صدور پروانه احداث بنا، نقل و انتقال فقط برای یک بار قابل وصول خواهد بود.

تبصره 3: هزینه آماده سازی مشمول کلیه برهای مشرف به خیابان می‌گردد.

تبصره 4: در زمان نقل و انتقال اراضی خارج از محدوده، هزینه آماده سازی تفهیم و در زمان صدور پروانه به روز محاسبه و وصول خواهد شد.

تبصره 5: آماده سازی املاکی که در سنوات قبل انجام و هزینه آن پرداخت نگردیده به شرح ذیل وصول می‌گردد.

تبصره6: در صورت ارایه مستندات از سوی مالکین مبنی بر انجام آماده سازی در سنوات گذشته توسط مالکین یا مسکن و شهرسازی و غیره به غیر از شهرداری که مورد تایید شهرداری واقع گردد، شهرداری حق دریافت هیچ گونه هزینه آماده سازی را ندارد اما آماده سازی املاکی که در سنوات قبل توسط شهرداری سمنان انجام و هزینه آن دریافت نگردیده در زمان مراجعه بر مبنای تعرفه روز محاسبه و اخذ گردد ...».

تبصره7: در خصوص اراضی وقفی آماده سازی به صورت 70% وصول می‌گردد.

تبصره8 ـ پلاک‌هایی که دارای هرگونه بنا در سنوات قبل می‌باشند در صورتی که بنای احداث شده تخلف محسوب نشود مشمول آماده سازی نمی گردند."

ک ـ عوارض آماده سازی (صفحه 9) تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر شهمیرزاد:

"عوارض آماده سازی.

«با توجه به اینکه براساس فصل چهارم نحوه آماده سازی و عمران و واگذاری زمین ها آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری مصوب 1371/03/24 هیات وزیران، کلیه اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی موظف به انجام آماده سازی در زمان تفکیک و یا پروانه ساختمانی می‌باشند و شهرداری هیچ گونه تعهدی در این خصوص ندارد لیکن به دلیل عدم وجود امکانات و شرایط جهت انجام آماده سازی، شهرداری نسبت به انجام آماده سازی اقدام نموده است لذا مالک موظف می‌باشد هزینه آماده سازی را به هنگام صدور پروانه ساختمانی و تفکیک عرصه به قطعات به نرخ روز پرداخت نماید.

کلیه املاک، اراضی که دارای سند مالکیت اعم از 147 و 148 اصلاحی قانون ثبت و ماده 101 قانون شهرداری ها و جز اراضی تفکیکی سازمان مسکن و شهرسازی می‌باشند مشمول پرداخت هزینه آماده سازی در هنگام صدور پروانه ساختمانی خواهند بود (داخل محدوده و حریم شهر)

کلیه املاک و اراضی که مشاعی می‌باشند و فاقد بنا با کاربری باغات، می‌توانند آماده سازی را در زمان صدور پروانه به نرخ روز پرداخت نمایند.

تا قبل از ابلاغ فهرست بهای ابنیه سال 1399 مبنای محاسبه نرخ تعرفه آماده سازی و حفاری براساس فهرست بهای ابنیه سال 1398 (مبلغ ذیل می‌بایست 20 درصد افزایش یابد) و با اعمال کلیه ضرایب مربوطه به شرح ذیل می‌باشد.

1ـ اجرای آسفالت نرخ روز و طبق استعلام هر مترمربع 302/960 ریال

2ـ زیرسازی هر مترمربع 297/214 ریال

3ـ جدول کاری یک طرفه با لیسه ای کف هر متر طول 868/721 ریال

4ـ اجرای دیوار سنگی حایل هر مترمربع 000/200/3 ریال

5 ـ تهیه و اجرای فرش کف با سنگ لاشه هر مترمربع 220/695 ریال

6 ـ تهیه و اجرای فرش کف با موزاییک آجدار دو لایه هر مترمربع 027/658 ریال

تبصره1) شهرداری موظف است در مناطقی به جز اراضی سازمان مسکن و شهرسازی (درصورتی که توسط مسکن و شهرسازی آماده سازی از مالک اخذ نگردیده باشد، شهرداری می‌تواند آماده سازی را اخذ نماید) و یا در اراضی منابع طبیعی قرار دارد ضمن توافق با دستگاه‌های فوق‌الذکر و اخذ مجوز از شورای اسلامی شهر نسبت به آماده سازی اراضی و دریافت هزینه‌های انجام شده براساس فهرست بهای سال 1399 اقدام نماید.

تبصره2) حفاری‌های بزرگ دستگاه‌های خدماتی، عوارض اخذ مجوز از کمیته حفاری در خصوص نحوه محاسبه هزینه حفاری و توافق شهرداری با دستگاه‌های خدمات رسان براساس فهرست بهای ابلاغی و اخذ مجوز از شورای اسلامی شهر قابل اجرا می‌باشد."

ل ـ بهای خدمات آماده سازی (صفحه 22) تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهرکلاته خیج:

"بهای خدمات آماده سازی.

«بهای خدمات آماده سازی شامل هزینه خاک برداری، زیرسازی، جدول گذاری و آسفالت می‌باشد.

تبصره: هزینه آماده سازی در زمان تفکیک املاک یا صدور پروانه ساختمانی فقط برای یک بار قابل وصول خواهد بود.

برای کوچه های با عرض گذر 6 تا 12 متر مبلغ 000/488/7 ریال

برای کوچه های با عرض گذر 12 متر و بالاتر با احتساب 10% افزایش، مبلغ 800/236/8 ریال.

تبصره1: املاک واقع در شهرک که پروانه ساختمانی اخذ نموده اند ولی در زمان صدور پروانه هزینه آماده سازی را پرداخت ننموده اند می‌بایست 50% عوارض سال 99 را پرداخت نمایند.

تبصره2: املاک مزایده ای 80 قواره ای واقع در شهرک امام مربوط به سالیان گذشته فقط نسبت به پرداخت هزینه آسفالت طبق فرمول فوق مکلف می‌باشند.

تبصره3: هزینه آماده سازی املاک مسکن مهر و قطعاتی که در سال 98 واگذار می‌گردد و هزینه آن از طرف بنیاد مسکن پرداخت نگردد بیست میلیون ریال خواهد بود.

تبصره 4: هزینه آماده سازی فوق برای قطعات شهرک امام و پردیس 1 با مساحت 200 و 300 مترمربع با بر 10 متر به خیابان می‌باشد. چنانچه ملکی اعم از تجاری، آموزشی، مسکونی، اداری و غیره با بر بیش از 10 متر به خیابان مشرف باشد به تناسب، هزینه آماده سازی محاسبه و قابل وصول خواهد بود»."

م ـ ماده 2 تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر کلاته رودبار:

"هزینه آماده سازی.

«مطابق ماده 23 و 24 آیین‌نامه اجرایی زمین شهری مصوب 1371/03/24 کلیه دستگاه ها و بنیادها و نهادها و اشخاص حقیقی و حقوقی و کلیه مالکین اراضی بایر و دایر که طبق مواد 14 و 15 قانون زمین شهری مجوز تبدیل ـ تغییر کاربری زمین خود را اخذ و قصد تفکیک یا افراز و تقسیم اراضی خود را دارند می‌بایست نسبت به اجرای طرح‌های آماده سازی مطابق مواد 22 و 23 فصل چهارم آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری اقدام نمایند و در صورت عدم اجرای طرح آماده سازی از سوی مالکین می‌بایست هزینه‌های تمام شده اجرای طرح آماده سازی را به قیمت روز پرداخت نمایند.

1ـ کلیه مالکین که از تاریخ تصویب این قانون نسبت به تفکیک ـ افراز و یا تقسیم اراضی و املاک خود اقدام نموده اند موظف به پرداخت هزینه‌های آماده سازی ملک خود شامل هزینه خاک برداری ـ شن ریزی ـ زیرسازی ـ جدول بندی و آسفالت معابر مجاور ملک خود به نسبت سهم می‌باشند ....

نحوه محاسبه:

هزینه آماده سازی براساس فرمول و جدول ذیل محاسبه می‌گردد:

هزینه آسفالت= 2 (عرض معبر× بر ملک × نرخ هر مترمربع آسفالت)

هزینه جدول= 2 (بر ملک × نرخ هر متر جدول)

هزینه فضای سبز= 2 (بر ملک × نرخ هر متر طول فضای سبز)"

ن ـ ماده 3 تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر کهن آباد:

"ماده 3: بهای خدمات آماده سازی

هزینه آماده سازی به شرح ذیل محاسبه و دریافت خواهد شد:

تهیه و نصب جدول نهر از قرار هر متر طول 000/900 ریال

تهیه و نصب جدول تک از قرار هر متر طول 000/450 ریال

جدول کانیو از قرار هر متر طول 000/500 ریال

آسفالت از قرار هر مترمربع 000/250 ریال

زیرسازی از قرار هر مترمربع 000/50 ریال

قیرپاشی از قرار هر مترمربع 000/30 ریال

تبصره یک: زیر سازی و قیرپاشی و آسفالت ترانشه ها براساس فهرست بهای ترمیم ترانشه های سال مورد عمل محاسبه و دریافت خواهد شد و در صورت عدم فهرست بها مطابق این ماده عمل می‌شود.

تبصره دو: در صورتی که بهای فروش محصولات مذکور (جدول بتنی و آسفالت) دستخوش تغییر قیمت عوامل موثر بر آن شود با اعمال حداکثر نرخ رشد تورم برای سال 1397 محاسبه و دریافت خواهد شد.

تبصره سه: جداولی که بر اثر تصادف و یا بی احتیاطی و یا عمد تخریب گردد هزینه بازسازی آن مطابق هزینه‌های فوق‌الذکر به اضافه پانزده درصد (15%) دریافت خواهد شد."

س ـ ماده 9 تعرفه عوارض محلی سال 1399 شورای اسلامی شهر مهدیشهر:

"ماده 9 با عنوان عوارض آماده سازی:

«مالکینی که املاک آن‌ها در محدوده خدمات قانونی و حریم شهر واقع می‌گردند مشروط بر اینکه مشمول پرداخت هزینه آماده سازی معابر گردند موظفند هزینه‌های مذکور را به شرح ذیل پرداخت نمایند:

(هزینه آماده سازی شامل: هزینه خاک برداری، زیرسازی، جدول گذاری و آسفالت و کانال‌های مسیل گذر و دیوار ساحلی می‌باشد که نباید از فهرست بهای همان سال کمتر باشد.)

هزینه آماده سازی در زمان تفکیک املاک یا صدور پروانه ساختمانی فقط برای یک بار قابل وصول خواهد بود.

هزینه آماده سازی به ازای هر متر از عرض مشرف به معبر زمین به ریال:

هزینه آسفالت، زیرسازی، جدول * طول دهانه مشرف به معبر* عرض معبر*50%»"

در پاسخ به شکایات مذکور، شهرداری شهر شهمیرزاد به موجب لایحه شماره 17440/1400 ـ 1400/09/25 توضیح داده است که:

"احتراما بازگشت به نامه شماره 1447/03/27 ـ 1400/09/24 آن شورا در خصوص ابطال اخذ هزینه آماده سازی در شهرداری ها توسط هیات عمومی دیوان عدالت اداری، به استحضار می‌رساند پس از ابلاغ رای دیوان توسط شورای اسلامی شهر شهمیرزاد به شماره نامه 61/3/657 ـ 1399/06/16 این شهرداری از تاریخ ابلاغ از هیچ پلاکی هزینه آماده سازی اخذ ننموده است، مراتب جهت استحضار به حضور تقدیم می‌گردد."

رییس شورای اسلامی شهر امیریه نیز به موجب لایحه شماره 599 ـ 28/9/140 توضیح داده است که:

"به استحضار می‌رساند شهرداری امیریه در سال 1399 مبلغی تحت عنوان آماده سازی از متقاضیان وصول ننموده است و مبالغی که در سال 99 به حساب شهرداری واریز شده است مربوط به بدهی مودیان بابت سال‌های گذشته بوده است."

رییس شورای اسلامی شهر ایوانکی نیز به موجب لایحه شماره 1993 ـ 1400/01/29 توضیح داده است که:

"طبق بند 16 ماده 80 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال 1375 و اصلاحات بعدی « تصویب لوایح برقراری یا لغو عوارض شهر و همچنین تغییر نوع و میزان آن با در نظر گرفتن سیاست عمومی دولت که از سوی وزارت کشور اعلام می‌شود» از وظایف شوراهای اسلامی شهر می‌باشد. ماده 77 همان قانون اشعار می‌دارد: «شورای اسلامی شهر و دهستان می‌توانند نسبت به وضع عوارض متناسب با تولیدات و درآمدهای اهالی به منظور تامین بخشی از هزینه‌های خدماتی و عمرانی مورد نیاز شهر و روستا طبق آیین‌نامه مصوب هیات وزیران اقدام نمایند.» همچنین بر اساس بند 2 ماده 45 قانون شهرداری ها «تصویب بودجه سالیانه و اصلاح بودجه و متمم بودجه و تفریغ بودجه شهرداری ها و ...» نیز جز وظایف شورای شهر می‌باشد. همان طور که مستحضر می‌باشید بر اساس قانون فهرست نهادها و موسسات عمومی غیردولتی مصوب 1373/04/29 شهرداری ها نهادهای عمومی غیردولتی می‌باشند. شهرداری ها به عنوان متولی توسعه شهرها یک نهاد عمومی و غیردولتی هستند که بار اصلی توسعه شهری بر دوش آن‌ها قرار دارد، این نهاد با بودجه دولتی اداره نمی شود قبل از تصویب قانون خودکفایی شهرداری ها در سال 1361 بیش از 30 درصد بودجه شهرداری ها توسط دولت تامین می‌گردید. اما بعد از آن کمک‌های دولتی نیز رو به کاهش یافت به طوری که از سال 1370 به بعد تقریبا حذف گردید. علی ایحال در حال حاضر بودجه شهرداری ها از محل درآمد آن تامین می‌گردد و تعرفه عوارض محلی چگونگی وصول بخشی از درآمدهای شهرداری ها را تعیین می‌نماید.

بر اساس تبصره 1 ماده 10 تعرفه عوارض آماده سازی بر مبنای تاریخ صدور پروانه ساختمانی وصول خواهد شد. اگرچه طبق بند1 ماده 55 قانون شهرداری ها ایجاد خیابان ها، کوچه ها، میدان ها، باغ‌های عمومی و مجاری آب و توسعه معابر در حدود مقررات از وظایف شهرداری ها است ولیکن انجام این مهم نیازمند این است که مالکین نیز به تعهدات شهروندی خود عمل نمایند. در واقع عمل به این وظیفه نیازمند این می‌باشد که هزینه‌های آن از محل درآمد شهرداری تامین گردد. لذا بر اساس ماده 11 تعرفه سال 1399 این عوارض باید توسط مالکین املاک و اراضی تامین و متعاقبا هزینه گردد. بر اساس ماده 22 آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری مصوب 1371/03/24 « آماده سازی زمین عبارت از مجموعه عملیاتی است که مطابق دستورالعمل وزارت مسکن و شهرسازی زمین را برای احداث مسکن مهیا می‌سازد که شامل موارد زیر می‌باشد:

الف ـ عملیات زیربنایی از قبیل تعیین بر و کف، تسطیح و آسفالت معابر، تامین شبکه‌های تاسیساتی آب و برق، جمع آوری و دفع آب‌های سطحی و فاضلاب و غیره

ب ـ عملیات روبنایی مانند احداث مدارس، درمانگاه، واحد انتظامی، فضای سبز، اداره آتش نشانی، اماکن تجاری و نظایر آن.»

طبق ماده 8 آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن آماده سازی زمین‌های موضوع این برنامه و هزینه مربوط به آن بر عهده متقاضیان و تامین خدمات زیربنایی و روبنایی بر عهده دستگاه‌های اجـرایی ذی‌ربط می‌باشد. در طرح هادی شهرسازی مربوط، جانمایی خدمات روبنایی صورت گرفته و زمین آن بر اساس ماده 100 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 1380 به دستگاه‌های مربوط واگذار می‌شود تا نسبت به احداث فضاهای روبنایی، با اولویت در برنامه‌های خود اقدام نمایند. علی ایحال چون شهرداری از طریق وصول درآمدها بودجه سالانه خود را تامین می‌نماید و از طریق هزینه بودجه نسبت به عملیات عمرانی اقدام می‌نماید لذا جهت انجام آماده سازی کلیه اراضی محدوده شهر باید از طریق تعرفه محلی نسبت به دریافت عوارض آن اقدام و سپس در محل آن اجرا نماید در غیر این صورت امکان عملیات آماده سازی وجود نخواهد داشت. "

رییس شورای اسلامی شهر بیارجمند نیز به موجب لایحه شماره 769 ـ 1400/10/13 توضیح داده است که:

"به استحضار می‌رساند که دفترچه عوارض و بهای خدمات سال 1399 این شهرداری در بهمن ماه سال قبل (1398) به تصویب شورای اسلامی دوره پنجم شهر و تایید فرمانداری شهرستان شاهرود رسیده که بعد از ابلاغ رای دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال دریافت بهای خدمات آماده سازی از مالکین در محدوده قانونی شهر این شهرداری در سال 1399 هیچ گونه وصولی بابت عوارض فوق‌الذکر از مالکین در محدوده قانونی نداشته است. لازم به ذکر است عوارض فوق حسب الامر آن دیوان از دفترچه عوارض و بهای خدمات سال 1400 به طور کامل حذف شده است."

رییس شورای اسلامی شهر دامغان نیز به موجب لایحه مورخ 1300/11/05 توضیح داده است که:

"برابر دادنامه به شماره پرونده 980362 ـ 1399/04/17 هیات عمومی دیوان عدالت اداری صادره برای شوراهای استان سمنان از جمله شهرداری دامغان هزینه و بهای خدمات آماده سازی معابر و شوارع در غیر از مـواردی که ورود به محدوده صورت می‌گیرد مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر شناخته شده است و این در حالی است که عنوان بهای خدمات ذکر شده در تعرفه این شهرداری در سال 1399 با عنوان بهای خدمات زیرسازی، آسفالت و جدول کشی معابر بوده و صرفا قابل محاسبه و وصول می‌باشد که معبر یا گذر جدیدی ناشی از درخواست تفکیک و یا افراز توسط مالکین ایجاد گردیده و مالکین این گونه املاک بر اساس توافق و انعقاد موافقت نامه مراحل مربوط به زیرسازی، آسفالت و جدول کشی معبر جدید ایجاد شده را به شهرداری واگذار می‌نمایند و طی توافق نامه مذکور، کلیه هزینه‌های مرتبط بر اساس تعرفه فوق‌الذکر محاسبه و مالک اخذ و پس از آن شهرداری بر اجرای مراحل مربوطه اقدام می‌نماید.

برابر دادنامه صادره به شماره پرونده ذکر شده در بند یک، اعلام گردیده وصول عوارض و یا هزینه آماده سازی صرفا بر اساس تبصره 4 از ماده واحده قانون تعیین وضعیت اراضی و املاک واقع در طرح‌های دولتی و شهرداری ها و در هنگام تقاضای ورود به محدوده و استفاده از امکانات شهری میسر می‌باشد. در حالی که برابر مواد 21 الی 24 آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری مصوب سال 1371 کلیه دستگاه ها و اشخاص حقیقی و حقوقی و کلیه اراضی بایر و دایر که طبق مواد 14 و 15 قانون زمین شهری مجوز تبدیل و یا تغییر کاربری زمین خود را اخذ و قصد تفکیک یا افراز یا تقسیم اراضی خود را دارند باید نسبت به اجرای طرح‌های آماده سازی اقدام نمایند. همچنین به استحضار می‌رساند قانونگذار در تبصره 1 ذیل ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده به صراحت اعلام نموده که شورای اسلامی شهر و بخش جهت وضع هر یک از عوارض محلی جدید که تکلیف آن‌ها در این قانون (یعنی قانون مالیات بر ارزش افزوده) مشخص نشده باشد، موظفند موارد را حداکثر تا پانزدهم بهمن ماه هر سال برای اجرا در سال بعد تصویب و اعلان عمومی نمایند. در این راستا می‌توان به قوانین دیگری همچون ماده 30 آیین‌نامه مالی شهرداری ها، بند 16، 36 و 85 ماده 80 قانون شـوراها، بند 26 از ماده 55 قانون شهرداری ها،بندهای (الف) و (ب) ماده 174 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه کشور و آیین‌نامه نحوه وضع وصول عوارض (مصوب هیات وزیران در سال 1378) اشاره نمود."

علی رغم ابلاغ دادخواست و ضمایم آن به شوراهای اسلامی شهرهای آرادان، بسطام، درجزین، دیباج، رودیان، سمنان، کلاته خیج، کلاته روبادر، کن آباد و مهدیشهر تا زمان رسیدگی به پرونده در جلسه هیات عمومی دیوان عدالت اداری پاسخی در ماهیت دعوا از طرف آن شوراها واصل نشده است.

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1401/03/17 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیات عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

با توجه به اینکه در آرای متعدد هیات عمومی دیوان عدالت اداری از جمله دادنامه شماره 1145 ـ 1399/09/25 این هیات، وضع عوارض برای هزینه آماده سازی توسط شوراهای اسلامی شهر مغایر با قانون و خارج از حدود اختیار تشخیص و ابطال شده است و همچنین طبق بند 1 ماده 55 قانون شهرداری، ایجاد خیابان ها، کوچه ها، میدان ها، باغ‌های عمومی و مجاری آب و توسعه معابر در حدود مقررات موضوعه از وظایف شهرداری ها است و در قوانین موضوعه صرفا در تبصره 4 ماده واحده قانون تعیین وضعیت اراضی و املاک واقع در طرح‌های دولتی و شهرداری ها در هنگام تقاضای ورود به محدوده و استفاده از امکانات شهری، پرداخت هزینه آماده سازی برعهده مالکین گذاشته شده است، بنابراین ماده 2 تعرفه عوارض محلی شهرداری آرادان، ماده 11 تعرفه عوارض محلی شهرداری ایوانکی، بند (خ) تبصره 3 مـاده 2 تعرفـه عـوارض محلی شهرداری امیریه، ماده 8 تعرفه عوارض محلی شهرداری بسطام، صفحه 20 تعرفه عوارض محلی شهرداری بیارجمند، ماده 2 تعرفه عوارض محلی شهرداری دامغان، بند 16 ماده 4 تعرفه عوارض محلی شهرداری درجزین، ماده 21 تعرفه عوارض محلی شهرداری دیباج، ماده 18 تعرفه عوارض محلی شهرداری رودیان، ماده 41 تعرفه عوارض محلی شهرداری سمنان، صفحه 9 تعرفه عوارض محلی شهرداری شهمیرزاد، صفحه 22 تعرفه عوارض محلی شهرداری کلاته خیج، ماده 2 تعرفه عوارض محلی شهرداری کلاته رودبار، ماده 3 تعرفه عوارض محلی شهرداری کهن آباد و ماده 9 تعرفه عوارض محلی شهرداری مهدیشهر که همگی مربوط به سال 1399 هستند و در رابطه با عوارض و بهای خدمات آماده سازی به تصویب شوراهای اسلامی این شهرها رسیده اند، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می‌شوند.

هیات عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین