شماره: 213703
تاریخ: 1401/10/14
«دستورالعمل اجرایی موضوع ماده 251 مکرر الحاقی 1371/02/07 قانون مالیات‌های مستقیم
مصوب 1366 و اصلاحات بعدی آن»
بخش اول- آیین دادرسی موضوع ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم
فصل اول – عناوین و تعاریف:
ماده 1) واژه ها و اصطلاحات بهکار رفته در این دستورالعمل به شرح زیر می‌باشد:
الف) قانون: قانون مالیات‌های مستقیم مصوب اسفند ماه 1366 و اصلاحات و الحاقات بعدی آن.
ب) وزیر: وزیر امور اقتصادی و دارایی.
ج) مرکز: بنا به ضرورت و به موجب مجوز شماره 37275/91/212 مورخ 1391/09/22 معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی وقت رییس جمهور، دبیرخانه هیات سه نفری 251 مکرر و دبیرخانه تشخیص صلاحیت حرفهای حسابداران رسمی وزارت متبوع با هم ادغام و در ساختار وزارت امور اقتصادی و دارایی با شرح وظایف جدید، با عنوان «مرکز عالی دادخواهی مالیاتی و تشخیص صلاحیت حرفهای» معرفی گردید.
د) هیات: هیات مستشاری سه نفره موضوع ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم الحاقی 1371 و اصلاحات بعدی آن.
ه) دادرس: یکی از کارمندان تعریف شده مرکز می‌باشد که وظیفه بررسی شکایات واصله و انجام تحقیقات و اظهار نظر کارشناسی نسبت به پذیرش یا عدم پذیرش شکایات و انجام سایر امور محوله را عهدهدار است.
و) شاکی: شخص حقیقی یا حقوقی است که نسبت به ناعادلانه بودن مالیات قطعی شده معترض و در مرکز عالی دادخواهی مالیاتی و تشخیص صلاحیت حرفهای طرح شکایت مینماید.
ز) نماینده قانونی شاکی: شخصی است که به موجب قوانین و مقررات مربوطه به نمایندگی از شاکی اقدام به طرح شکایت مینماید.
ح) فرم شکایت: فرمی است حاوی مشخصات هویتی شاکی و نماینده قانونی آن و اطلاعات مالیات قطعی شده که برای ثبت شکایت در سامانه دادما تعریف، طراحی و تعبیه شده است.
ط) سامانه دادما: درگاه الکترونیکی است که برای تسهیل اجرای ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم الحاقی 1371 و اصلاحات بعدی آن به منظور ثبت شکایت و اطلاع از فرآیند رسیدگی در وبگاه وزارت امور اقتصادی و دارایی ایجاد شده است.
ی) شعبه: واحدی است در مرکز عالی دادخواهی مالیاتی و تشخیص صلاحیت حرفهای که به شکایت مودیان مالیاتی رسیدگی میکند و متشکل از هیات سه نفره موضوع ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم الحاقی 1371 و اصلاحات بعدی آن شامل یک رییس و دو عضو هیات مستشاری، دو نفر دادرس و یک نفر کارشناس می‌باشد.
ک) سازمان: سازمان امور مالیاتی کشور.
فصل دوم : مراحل ثبت و طرح شکایت در مرکز
ماده 2) به منظور تسهیل و تسریع در ثبت شکایت و رسیدگی به آن، فرم مخصوصی با مشخصات لازم در سامانه دادما ایجاد می‌شود.
ماده 3) شاکی یا نماینده قانونی آن با مراجعه به سامانه دادما، باید نسبت به تکمیل فرم شکایت اقدام نماید.
تبصره 1) در صورتیکه شاکی جهت طرح شکایت و پیگیری آن دارای نماینده قانونی باشد، باید مشخصات نماینده قانونی به همراه مدارک مثبته جهت احراز سمت در سامانه دادما درج و بارگذاری شود.
تبصره 2) چنانچه شکایت از ناحیه وکیل مطرح شود، میبایست به موجب بند (د) ماده 103 قانون نسبت به ابطال تمبر اقدام شده باشد.
ماده 4) در صورتیکه موضوع مالیات مورد شکایت مربوط به اشخاص حقوقی باشد، باید آگهی روزنامه رسمی مبین مشخصات آخرین مدیران صاحب امضا و تغییرات شرکت، در سامانه دادما بارگذاری گردد.
ماده 5) شکایت بارگذاری شده از سوی شاکی باید خطاب به وزیر و یا مرکز تنظیم گردد.
ماده 6) شاکی اعم از شخص حقیقی یا حقوقی حسب مورد باید پس از تنظیم شکایت در سامانه دادما، یک نسخه از آن ممهور به مهر و امضای صاحبان مجاز را در سامانه مذکور بارگذاری نماید.
فصل سوم: ترتیبات بررسی و اظهار نظر دادرس
ماده 7) پس از بارگذاری و ثبت شکایت در سامانه دادما و صدور کد رهگیری، رییس مرکز یا مقام تفویض شده از سوی وی، شکایت را برای اظهارنظر کارشناسی به یکی از دادرسان ارجاع مینماید.
ماده 8) دادرس در صورت کفایت مدارک و دلایل، تحقیقات و بررسی لازم به عمل آورده و سپس ظرف مهلت 10 روز اظهارنظر کارشناسی مستند به مدارک و دلایل کافی را پس از تایید مقام مافوق خود برای رییس مرکز ارسال مینماید.
تبصره) دادرس صرفا نسبت به موضوع شکایت، رسیدگی و اظهار نظر مینماید.
ماده 9) در صورتیکه مدارک منضم به شکایت، از نظر دادرس ناقص باشد، مراتب از طریق سامانه دادما یا پیامک به شاکی اعلام تا ظرف مدت 30 روز نسبت به رفع نقص اقدام نماید. در صورت عدم رفع نقص ظرف مهلت مقرر، شکایت مزبور مختومه می‌شود.
تبصره) به موجب این ماده چنانچه مختومه شدن شکایت به دلیل عدم رفع نقص مدارک در مهلت مقرر و یا انصراف شاکی در این مرحله باشد، بررسی مجدد آن برای یکبار دیگر و با موافقت رییس مرکز امکان پذیر خواهد بود.
ماده 10) چنانچه دادرس احراز نماید که شکایت مودی در سایر مراجع قابل طرح و رسیدگی می‌باشد، شکایت در این مرحله مختومه و نتیجه از طریق سامانه دادما یا پیامک به شاکی یا نماینده قانونی وی و اداره کل امور مالیاتی ذیربط اعلام میگردد.
ماده 11) نتیجه بررسی و اظهارنظر دادرس مبنی بر توصیه یا عدم توصیه طرح شکایت در هیات، توسط رییس مرکز جهت اتخاذ تصمیم و صدور دستور برای وزیر ارسال می‌شود.
فصل چهارم : ترتیبات رسیدگی به شکایت و صدور رای در هیات
ماده 12) در اجرای ماده 251 مکرر قانون، در خصوص رسیدگی به شکایت شاکی مبنی بر ناعادلانه بودن مالیات قطعی، پس از موافقت وزیر، پرونده شاکی توسط رییس مرکز به یکی از شعب ارجاع می‌شود.
ماده 13) در اجرای ماده 251 مکرر قانون، شکایات واصله با شرایط ذیل قابل طرح و بررسی در شعب می‌باشد:
الف) ادعای غیرعادلانه بودن مالیات قطعی شده، مستند به مدارک و دلایل کافی باشد.
ب) موضوع اعتراض در مرجع دیگری قابل طرح نباشد.
ج) دستور وزیر مبنی بر طرح موضوع شکایت در هیات صادر شده باشد.
ماده 14) رسیدگی به اعتراض شاکی در هیات به صورت غیرحضوری است. در مواردی که شعبه رسیدگیکننده نیاز به اخذ توضیح بیشتری داشته باشد میتواند از شاکی یا نماینده قانونی وی دعوت به عمل آورد.
ماده 15) چنانچه حسب مورد اعضای شعب، دادرسان و یا مجریان قرار به جهت یکی از شرایط موضوع ماده 91 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، معذور از رسیدگی یا تهیه گزارش قرار کارشناسی باشند، باید قبل از مباشرت به امر رسیدگی یا کارشناسی، مراتب را جهت اتخاذ تصمیم مقتضی به رییس مرکز اعلام نمایند.
ماده 16) پس از ارجاع شکایت به شعبه مربوطه، در صورتیکه رییس شعبه جهت بررسی نیاز به دسترسی پرونده مالیاتی مودی داشته باشد، مراتب به صورت کتبی یا الکترونیکی از طریق رییس مرکز یا مقام تفویض شده از سوی وی، به اداره کل امور مالیاتی ذیربط اعلام و اداره مربوطه نیز مکلف به ارسال پرونده بهصورت الکترونیکی و یا فیزیکی ظرف حداکثر 20 روز می‌باشد.
تبصره 1) سازمان مکلف است ظرف 6 ماه از تاریخ ابلاغ این دستورالعمل زیرساخت لازم برای ارسال الکترونیکی پرونده‌های مالیاتی درخواستی از طرف مرکز را فراهم نماید.
تبصره 2) به منظور دقت و سرعت در روند رسیدگی به شکایات مطروحه، سازمان مکلف است دسترسی برخط به سامانه‌های مالیاتی مورد نیاز و ایجاد بستر مناسب برای اتصال سیستمی به سامانه دادما را فراهم نماید.
ماده 17) به منظور رعایت اصل بیطرفی و حفظ استقلال هیاتهای سه نفره موضوع ماده 251 مکرر قانون، هرگاه در جهت تکمیل رسیدگی و صدور رای نیاز به تحقیقات و بررسی بیشتری باشد، شعب رسیدگی کننده می‌توانند نسبت به صدور قرار کارشناسی اقدام نمایند; مجریان قرار از بین دادرسان مرکز، ماموران مالیاتی سازمان و در صورت ضرورت با تایید رییس مرکز از بین اعضای جامعه مشاوران رسمی مالیاتی ایران یا جامعه حسابداران رسمی ایران انتخاب می‌شوند.
تبصره ) سازمان موظف است حقالزحمه کارشناسان منتخب (اعضای جامعه مشاوران رسمی مالیاتی ایران و جامعه حسابداران رسمی) موضوع این ماده را با درخواست رییس مرکز از محل ردیف اعتبار موضوع تبصره (2) ماده 186 قانون، پرداخت نماید. حقالزحمه مجریان قرار موضوع این تبصره مطابق جدول تعرفه تعیین شده از سوی مرکز قابل پرداخت می‌باشد.
ماده 18) مجری یا مجریان قرار منتخب مکلفند حداکثر ظرف مدت 30 روز از تاریخ ابلاغ، نسبت به تهیه گزارش و اظهارنظر کارشناسی صریح، مستند و مستدل اقدام نمایند. درصورت درخواست مجری قرار مهلت مذکور با موافقت رییس شعبه تا 20 روز دیگر قابل تمدید می‌باشد.
تبصره) در صورت عدم رعایت مهلت‌های مقرر در این ماده مراتب تخلف مجری یا مجریان قرار به مرجع ذیربط اعلام می‌شود.
ماده 19) در صورتی که شعبه، اظهارنظر کارشناسی را جهت اصدار رای ناقص و یا مبهم تشخیص دهد، میتواند تکمیل و یا رفع ابهام را از مجری یا مجریان قرار مطالبه نماید. در این صورت مجری یا مجریان قرار مکلفند حداکثر ظرف 20 روز نسبت به رفع نقص و تکمیل نظریه کارشناسی اقدام نمایند.
تبصره) شعبه رسیدگی کننده در صورت نیاز میتواند جهت بررسی شکایت مطروحه، از ماموران مالیاتی ذیربط دعوت بهعمل آورد. ماموران مذکور مکلف به حضور و ادای توضیحات می‌باشند.
ماده 20) چنانچه شاکی هم زمان اقدام به طرح شکایت نسبت به مالیات قطعی شده عملکرد یا دوره مشخص، در هیات موضوع ماده 251 مکرر قانون و دیوان عدالت اداری نموده باشد به منظور جلوگیری از صدور آرا متعارض، رسیدگی به پرونده در مرکز تا زمان تعیین تکلیف پرونده در دیوان عدالت اداری متوقف و مراتب به شاکی و اداره کل امور مالیاتی ذیربط اعلام می‌شود.
ماده 21) در صورتی که شاکی در این مرحله انصراف قطعی خود را از شکایت مطروحه به مرکز اعلام نماید، قرار سقوط شکایت صادر میگردد، این قرار قطعی می‌باشد.
تبصره) انصراف شاکی در هریک از مراحل دادرسی و هیات باید ضمن درج در سامانه دادما به صورت مکتوب با مهر و امضای مجاز به مرکز نیز اعلام شود.
ماده 22) هیات با بررسی مدارک و مستندات منضم به شکایت و مطالعه پرونده مالیاتی مربوط و عنداللزوم اخذ نظریه کارشناسی، پس از تکمیل بررسی ها ظرف مهلت 10 روز اقدام به انشای رای مینماید. رای هیات با اکثریت آرا قطعی و لازم الاجرا است. رای صادره باید مستدل و مستند به اسناد و مدارک مربوطه باشد و مبانی پذیرش یا عدم پذیرش ادعای شاکی در آن قید شود.
تبصره) آرای صادره از هیاتهای موضوع این ماده قابل طرح و رسیدگی مجدد با همان موضوع، در هیاتهای مذکور نخواهد بود.
ماده 23) در صورتی که نظر اکثریت اعضای هیات مبنی بر تعدیل ماخذ درآمد مشمول مالیات موضوع شکایت باشد، هیات مکلف است ماخذ درآمد مشمول مالیات تعدیل شده را در رای قید و دلایل تعدیل را مستندا ذکر نماید. رای موصوف قطعی و لازم الاجرا است.
ماده 24) رای صادره هیات از طریق سامانه دادما به شاکی و سازمان ابلاغ میگردد. چنانچه امکان ابلاغ از طریق سامانه دادما برای مودی فراهم نباشد، مراتب ابلاغ از سوی سازمان صورت میپذیرد. بهمنظور افزایش کیفیت آرای صادره، آرای قطعی در صورت عدم مخالفت رییس مرکز در سامانه دادما علنی می‌شود.
ماده 25) به موجب تبصره (2) ماده 16 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392، رای صادره از هیات، برای اشخاص داخل کشور سه ماه و برای افراد مقیم خارج از کشور، شش ماه از تاریخ ابلاغ، در دیوان عدالت اداری قابل اعتراض می‌باشد.
ماده 26) در صورتی که در محاسبه ماخذ، درآمد مشمول مالیات تعدیل شده و یا در انشای رای اشتباهی صورت گرفته باشد، موضوع با اعلام رییس مرکز، هیات، شاکی و یا مدیرکل امور مالیاتی ذیربط، توسط رییس مرکز جهت بررسی و اصلاح به شعبه ذیربط ارجاع می‌شود. رای اصلاحی به شاکی و سازمان ابلاغ و برای اجرا مناط اعتبار است. استناد به رای هیات بدون ضمیمه نمودن رای اصلاحی فاقد اعتبار است.
ماده 27) سازمان مکلف است به منظور تسریع در روند اجرای رسیدگی به شکایات مودیان مالیاتی در هیات موضوع ماده 251 مکرر قانون، همکاری لازم با مرکز معمول نماید.
ماده 28) هرگاه دادرسان و یا اعضای هیات در تحقیقات اولیه و یا در اثنای رسیدگی احراز نمایند که علت ناعادلانه بودن مالیات مورد ادعای شاکی ناشی از اقدام تعمدی ماموران مالیاتی و نمایندگان سازمان عضو هیات حل اختلاف مالیاتی بوده، مراتب به نحو مقتضی از طریق رییس مرکز به اطلاع رییس سازمان و دادستان انتظامی مالیاتی میرسد تا مطابق بند (1) ماده 270 قانون مالیات‌های مستقیم با متخلف رفتار شود.
ماده 29) مرکز در تهران صلاحیت رسیدگی به تمام شکایات مودیان مالیاتی سراسر کشور را با هر مبلغی خواهد داشت مگر در مواردی که به تشخیص وزیر در برخی از استان‌ها، هیات موضوع ماده 251 مکرر قانون تشکیل شود. در این صورت هیاتهای استانی برابر دستورالعمل مربوطه به شکایات واصله رسیدگی مینمایند.
ماده 30) مرکز در مواعد شش ماهه، گزارشی از عملکرد خود را تهیه و برای وزیر ارسال مینماید.
بخش دوم: ساختار، تشکیلات و شرایط احراز اعضا و دادرسان مرکز
فصل اول-ساختار و تشکیلات:
ماده 31) مرکز در تهران و زیر نظر مستقیم وزیر تشکیل می‌شود. هر یک از اعضای هیات سه نفره با پیشنهاد رییس مرکز و با حکم وزیر منصوب می‌شوند.
مرکز در تهران باید حداقل دارای 6 شعبه باشد . تعداد شعب متناسب با حجم پرونده‌های واصله با تشخیص رییس مرکز قابل افزایش خواهد بود.
تبصره 1) اشخاصی که فاقد ردیف سازمانی در مرکز می‌باشند، به پیشنهاد رییس مرکز با حکم وزیر برای مدت حداکثر دو سال منصوب می‌شوند. این حکم قابل تمدید است.
تبصره 2) با پیشنهاد رییس مرکز و موافقت وزیر، احکام این ماده و تبصره (1) آن لغو میگردد.
ماده 32) هر یک از شعب رسیدگی کننده موضوع بند (ی) ماده 1 این دستورالعمل، باید دارای یک پست کارشناس باشد.
ماده 33) پست رییس مرکز همتراز معاون وزیر است و با حکم وزیر منصوب میگردد.
ماده 34) مرکز باید حداقل دارای 3 پست معاونت شامل 1- دادخواهی مالیاتی 2- تشخیص صلاحیت حرفهای 3- نظارت بر مراکز دادخواهی استانی، همتراز با مدیر کل ستادی و 2 پست مشاور همتراز با معاون مدیرکل باشد.
تبصره) پست رییس هیات همتراز با مدیر کل ستادی می‌باشد.
فصل دوم-شرایط تصدی عضویت در هیات:
ماده 35) رییس هیات مستشاری باید حایز شرایط ذیل باشد:
الف- کارمند رسمی وزارت امور اقتصادی و دارایی و یا سازمان.
ب- داشتن حداقل دو سال سابقه عضویت در هیات مستشاری مرکز.
ج- دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر در رشته‌های حسابداری، حسابرسی، مدیریت با تمام گرایش ها، علوم اقتصادی، حقوق و علوم مالی و مالیاتی.
د-داشتن حداقل 20 سال سابقه خدمت دولتی که 10سال آن مربوط به امور مالیاتی باشد.
ماده 36) عضو هیات مستشاری باید حایز شرایط ذیل باشد:
الف- کارمند رسمی وزارت امور اقتصادی و دارایی و یا سازمان‌های تابعه وزارت.
ب- اعضای شورای عالی مالیاتی، مدیران کل و معاونان مرتبط با امور مالیاتی و همچنین (نمایندگان سازمان عضو هیاتهای حل اختلاف مالیاتی و روسای اداره امور مالیاتی با حداقل 5 سال سابقه تصدی پست مذکور)، دادرس امور مالیاتی مرکز با حداقل 7سال سابقه در پست دادرسی و پست‌های همتراز مرتبط با امور مالیاتی.
ج -دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر در رشته‌های حسابداری، حسابرسی، مدیریت با تمام گرایش ها، علوم اقتصادی، حقوق و علوم مالی و مالیاتی.
تبصره) بهکارگیری بازنشستگان موضوع بند (ب) این ماده که از اعضای جامعه مشاوران رسمی مالیاتی یا حسابداران رسمی مالیاتی باشند، به عنوان عضو هیات با رعایت قوانین مربوطه بلامانع است.
فصل سوم – شرایط تصدی پست دادرس امورمالیاتی در مرکز
ماده 37) دادرس باید حایز شرایط ذیل باشد:
الف-کارمند رسمی وزارت امور اقتصادی و دارایی یا سازمان.
ب-دارا بودن حداقل 10 سال سابقه خدمت دولتی که حداقل 3 سال آن مرتبط با امور مالیاتی باشد.
ج- دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی و بالاتر در رشته‌های حسابداری، حسابرسی، مدیریت با تمام گرایش ها، علوم اقتصادی، حقوق و علوم مالی و مالیاتی.
ماده 38) با توجه به سختی کار و تخصصی بودن امر قضاوت و دادرسی مالیاتی که در جهت تحقق عدالت در پرداخت مالیات و صیانت از حقوق بیتالمال و احقاق حقوق مودی صورت میپذیرد، به منظور تشویق و جبران زحمات کارکنان مرکز که در امر دادخواهی مالیاتی همکاری مینمایند، علاوه بر پرداختی‌های معمول، ماهانه پاداشی تحت عنوان «فوق‌العاده دادخواهی مالیاتی» معادل هفتاد درصد مجموع امتیازات حقوق و فوق‌العاده‌های مستمر مندرج در احکام کارگزینی افراد معرفی شده از سوی رییس مرکز، از محل ردیف اعتبار موضوع ماده 217 قانون، تعیین و پرداخت شود.
تبصره) معاونت توسعه مدیریت و منابع موظف است مزایا و پاداش های اختصاصی روسای هیات و معاونان مرکز را تا حصول نتیجه تکالیف مقرر در ماده 34 وتبصره ذیل آن، موضوع این دستورالعمل، مطابق مزایا و پاداش مدیر کل ستادی تعیین و پرداخت نماید.
ماده 39) معاونت توسعه مدیریت و منابع نسبت به ایجاد پست‌های پیشنهادی و ارتقای سطوح پست‌های مدیریتی یا همترازی آن، موضوع این دستورالعمل در ساختار سازمانی مرکز با اخذ مجوزهای مربوط از سازمان امور اداری و استخدامی کشور، اقدام لازم بهعمل می‌آورد.
ماده 40) این دستورالعمل در دو بخش و مشتمل بر 7 فصل، 40 ماده و 16 تبصره تنظیم و از تاریخ ابلاغ لازم الاجرا می‌باشد. ضمنا این دستورالعمل درقالب پیشنویس آیین‌نامه اجرایی و به استناد اصل 138 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران جهت تصویب برای هیات محترم وزیران ارسال خواهد شد. با ابلاغ این دستورالعمل، دستورالعمل شماره 42543 مورخ 1384/10/18 وزیر وقت امور اقتصادی ودارایی و تمامی بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مغایر با آن نسخ میگردد.
سید احسان خاندوزی
وزیر امور اقتصادی و دارایی