رای شماره2037 هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع: ابطال...

شماره 9600859 1397/12/08

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رییس هیات مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

با سلام

یک نسخه از رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 9709970905812037 مورخ 1397/11/16 با موضوع: «ابطال بند2 مصوبه شماره 1451/28ـ 1381/06/09 و بندهای 1 و 3 مصوبه شماره 67857/1/20ـ 1387/06/16 از مصوبات شورای اسلامی شهر اصفهان» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می‌گردد.

مدیرکل هیات عمومی و هیاتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین

تاریخ دادنامه: 1397/11/16 شماره دادنامه: 2037 شماره پرونده: 96/859

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای محسن نصرآزادانی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 2 مصوبه شماره 1451/28 ـ 1381/06/09 و بندهای 1، 2، 3، 4 و 5 مصوبه شماره 67857/1/20 ـ 1387/06/16 از مصوبات شورای اسلامی شهر اصفهان

گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لایحه تکمیلی ابطال آن قسمت از مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان در خصوص تعیین و وضع عوارض بر معاملات اموال غیرمنقول (نقل و انتقال غیرمنقول) مصوب سال 1381 و افزایش آن عوارض مصوب سال 1387 از تاریخ تصویب را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

«احتراما به استحضار می‌رساند در خصوص مصوبات شورای شهر اصفهان راجع به وضع عوارض «نقل و انتقال اموال غیرمنقول» مصوب سال 1381 و افزایش آن در سال 1387 به علت خروج شورا از حدود اختیارات خود و تصویب مقرره‌ای مغایر با ماده 5 قانون موسوم به تجمیع عوارض سال 1381 که به موجب آن برقراری عوارض بر درآمدهای مـاخذ محاسبه مالیات توسط شـوراهای اسلامی و سایر مراجع ممنوع شده بود و نظر به اینکه در ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387، برقراری عوارض بر درآمدهای ماخذ محاسبه مالیات توسط شورای اسلامی و سایر مراجع ممنوع شده است و در مواد 52 و 59 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1366 با اصلاحات بعدی برای نقل و انتقال قطعی املاک و واگذاری حقوق اشخاص حقیقی و حقوقی بر املاک، مالیات تعیین شده است و در رای شماره 799 ـ 1391/11/02 هیات عمومی دیوان عدالت اداری مصوبه شورای اسلامی شهر رشت که ناظر بر تعیین عوارض بر معامله املاک، مستغلات، مستحدثات و سرقفلی به لحاظ مغایرت با قانون ابطال شده است، به همین دلیل استدعا دارد ضمن طرح موضوع ابطال مصوبات معترض عنه در هیات عمومی دیوان عدالت اداری زمینه رسیدگی خارج از نوبت و ابطال آن‌ها از تاریخ تصویب فراهم گردد. دلایل و مستندات به شرح لایحه و ضمایم آن ارایه و تقدیم می‌گردد.»

متن لایحه تکمیلی به قرار زیر است:

«ریاست محترم دیوان عدالت اداری

با سلام و دعای خیر

احتراما به استحضار می‌رساند شورای اسلامی شهر اصفهان در سال 1381 به شرح مصوبه (نامه شماره 1451/28 ـ 1381/06/09) بدون توجه به ممنوعیت قانونی مندرج در قانون تجمیع عوارض مصوب سال 1381 مبادرت به وضع عوارض بر معاملات اموال غیرمنقول برای اجرا از ابتدای سال 1382 کرده است. طبق این مصوبه شهرداری اصفهان مکلف شده که از ابتدای سال 1382 عوارض به نرخ 2% بر معاملات اموال غیرمنقول وصول نماید. در سال 1387 شهرداری اصفهان تحت لایحه شماره 15738/87 ـ 1387/03/01 پیشنهاد افزایش عوارض مذکور را به شورای شهر مربوطه ارایه نموده که در نهایت مستندا به نامه‌های 947/110/28 ـ 1387/05/21 و 67857/1/20 ـ 1387/06/16 با اعمال اصلاحاتی و بدون توجه به ممنوعیت قانونی پیرامون وضع عوارض محلی مندرج در قانون تجمیع عوارض مصوب 1381 و نیز قانون ارزش افزوده مصوب 1387/02/17، افزایش عوارض یاد شده از 2% به 4% قیمت منطقه بندی زمین بـه شرح آتی برای اجرا از ابتدای سـال 1388 مـورد تایید و تصویب شورای شهر اصفهان و استانداری مربوطه قرار می‌گیرد. شهرداری اصفهان نیز در مقام اجرای مصوبه مذکور بوده و تاکنون به ناحق اقدام به اخذ عوارض موصوف از شهروندان (من جمله اینجانب مستندا به فیش پیوست عوارض نقل و انتقال مورخ 1396/03/31) کرده است. این در حالی است که وضع و اخذ وجوهی تحت عنوان عوارض یاد شده، بنا به دلایل و مستندات قانونی ذیل، به هیچ وجه منطبق با قوانین و مقررات موضوعه و آرا صادر شده از هیات عمومی آن دیوان نبوده است لیکن علی رغم اعلام آرای مورد استناد در روزنامه رسمی و حتی اعلام مستقیم آن توسط اینجانب طی نامه شماره 13405/95/13ـ 1395/10/01، شهرداری اصفهان از پذیرش مفاد آن احکام اجتناب و اصرار به وصول عوارض مصوبه دارد، لذا به جهت جلوگیری از تضییع حقوق اشخاص رسیدگی خارج از نوبت و ابطال مصوبات مورد اعتراض از تاریخ تصویب مورد تمناست.

شرح دلایل و مستندات قانونی:

1ـ مـاده 52 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1366 (کـه تحت عنوان مالیات بر درآمد املاک آمده است)، اعلام می‌دارد: «درآمد شخص حقیقی یا حقوقی ناشی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک واقع در ایران پس از کسر معافیت‌های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد املاک می‌باشد». به علاوه ماده 59 قانون مذکور (اصلاحی 1380) بیان می‌نماید: «نقل و انتقال قطعی املاک به ماخذ ارزش معاملاتی و به نرخ پنج درصد (5%) و همچنین انتقال حق واگذاری محل به ماخذ وجوه دریافتی مالک یا صاحب حق و به نرخ دو درصد (2%) در تاریخ انتقال از طرف مالکان عین یا صاحبان حق، مشمول مالیات می‌باشد...»

2ـ از سال 1381 تا آغاز حاکمیت قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387، برقراری و دریافت هرگونه وجوه از جمله مالیات و عوارض اعم از ملی و محلی و... صرفا به موجب قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم (موسوم به قانون تجمیع عوارض) مصوب سال 1381 مجاز می‌باشد و سایر قوانین لغو گردیده و صلاحیت و اختیارات شـوراهای اسلامی شهر در وضع عـوارض موضوع بندهای 16 مـاده 71 و ماده 77 اصلاحی قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران صرفا به تبصره 1 ماده 5 قانون تجمیع عوارض محدود و منحصر شده است و مقید به وضع عوارض محلی جدید و یا افزایش هر یک از عوارض محلی با رعایت ضوابط و ممنوعیت‌های مذکور در ماده 5 قانون تجمیع عوارض می‌باشد.

3ـ وفق ماده 1 قانون تجمیع عوارض مصوب سال 1381 که از ابتدای سال 1382 لازم‌الاجرا گردیده است و تا آغاز حاکمیت قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387 اعتبار داشته، وضع عوارض و دریافت هرگونه وجه ممنوع اعلام شده است و به موجب ماده 5 قانون مذکور «برقراری هرگونه عوارض و سایر وجوه برای انواع کالاهای وارداتی و کالاهای تولیدی و... همچنین برقراری عوارض به درآمدهای ماخذ محاسبه مالیات،... توسط شوراهای اسلامی و سایر مراجع ممنوع می‌باشد». از این رو مطابق این ماده شوراهای اسلامی و سایر مراجع اجازه نداشته اند نسبت به مواردی که برای آن‌ها پیش بینی اخذ مالیات شده است از جمله معاملات اموال غیرمنقول، اقدام به وضع عوارض نمایند.

4ـ تا آغاز حاکمیت قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387، برقراری و دریافت هرگونه وجوه از جمله مالیات و عوارض اعم از ملی و محلی و.. صرفا به موجب قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم (موسوم به قانون تجمیع عوارض) مصوب سال 1381 مجاز می‌باشد و سایر قوانین لغو گردیده و صلاحیت و اختیارات شوراهای اسلامی شهر در وضع عوارض موضوع بندهای 16 ماده 71 و ماده 77 اصلاحی قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران صرفا به تبصره 1 ماده 5 قانون تجمیع عوارض محدود و منحصر شده است و مقید به وضع عوارض محلی جدید و یا افزایش هر یک از عوارض محلی با رعایت ضوابط و ممنوعیت‌های مذکور در ماده 5 قانون تجمیع عوارض می‌باشد.

5 ـ به موجب ماده 16 آیین‌نامه اجرایی قانون تجمیع عوارض شوراهای اسلامی مکلفند هرگونه عوارض محلی جدید و یـا افزایش در نرخ عـوارض محلی جاری را با رعـایت مقررات مـاده 5 قانون و بـا نظارت وزارت کشور تصویب و حـداکثر تا پانزدهم بهمن هر سـال جهت اجرا در سال بعد اعلام نمایند. در تبصره ذیـل ماده مذکور آمـده «دریافت عوارض محلی موضوع تبصره 1 ماده 5 قانون در چارچوب مقررات ماده مذکور در سال 1382 مجاز است.»

6 ـ وضع هرنوع عوارض توسط شوراهای اسلامی سراسر کشور خارج از محدوده تبصره 1 ماده 5 قانون تجمیع عوارض، به استناد رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره 361ـ 1382/09/09 خلاف قانون و خلاف اختیارات قانونی شوراها می‌باشد که این موضوع شامل مصوبه شورای شهر اصفهان که تحت عنوان عوارض بر معاملات اموال غیرمنقول به شهرداری اصفهان جهت اجرا ابلاغ شده است، نیز می‌باشد.

7ـ ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387/02/17 که جایگزین قانون تجمیع عوارض گردیده، چنین اشعار می‌دارد: «برقراری هرگونه عوارض و سایر وجوه برای انواع کالاهای وارداتی و تولیدی و همچنین برقراری عوارض به درآمدهای ماخذ محاسبه مالیات،... توسط شوراهای اسلامی و سیار مراجع ممنوع می‌باشد.» و اختیار مذکور در تبصره1 ماده اخیرالذکر ناظر بر وضع عوارض محلی جدیدی است که تکلیف آن‌ها در قانون مالیات بر ارزش افزوده مشخص نشده باشد.

8 ـ به علاوه اخذ عوارض معاملات اموال غیرمنقول برخلاف ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1380 نیز می‌باشد. در این قانون دریافت هرگونه وجه، کالا و یا خدمات تحت هر عنوان از اشخاص حقیقی و حقوقی توسط نهادهای عمومی غیردولتی غیراز مواردی که در مقررات قانونی مربوط معین شده یا می‌شود ممنوع شده و در قضیه حاضر اخذ عوارض بابت نقل و انتقال اموال غیرمنقول خلاف قانون تجمیع عوارض و قانون مالیات بر ارزش افزوده دانسته شده است، بنابراین فاقد مجوز قانونی بوده و می‌باشد.

9ـ هیات عمومی دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره 799 ـ 1391/11/02 مصوبه شورای شهر رشت مصوب سال 1387 پیرامون موضوع مشابه را با درخواست سازمان بازرسی کل کشور ابطال نموده است.

مضافا اینکه هیـات عمومـی دیوان عـدالت اداری بـا اتکا بـه دادنامه مـذکور و استناد به مواد قانونی یادشده در آرا مشابـه دیگری (دادنـامـه های 1018 ـ 1393/06/17، 1906 ـ 1393/11/27، 1910 ـ1393/11/27، 870 ـ 1394/07/14، 1260 ـ 1394/11/20، 243ـ 1395/04/01، 318 الی 320 ـ 1395/05/12، 518 ـ 1395/08/11، 539 الی 545 ـ 1395/08/18 و 95 ـ 1396/02/12) مصوبات تعدادی از شوراهای اسلامی شهرهای کشور در خصوص تعیین عوارض نقل و انتقال املاک، مستغلات، مستحدثات و سرقفلی را به لحاظ مغایرت با قانون مورد ابطال قرار داده است. با توجه به اینکه دیوان عدالت اداری در آرایی مشابه اخذ چنین وجوهی از نقل و انتقال اراضی اشخاص در شهرهای دیگر را خلاف قانون قلمداد کرده و به استناد ماده 301 قانون مدنی که مقرر می‌دارد: «کسی که عمدا یا اشتـباها چیزی را که مسـتحق نبوده است دریافت کند ملزم است که آن را به مالک تسلیم کند.» و ماده 302 قانون مذکور که اشعار می‌دارد: «اگر کسی که اشتباها خود را مدیون می دانست آن دین را تادیه کند حق دارد از کسی که آن را بدون حق، اخذ کرده است استرداد نماید.» همچنین ماده 303 همان قانون در این رابطه تصریح دارد: «کسی که مالی را من غیرحق، دریافت کرده است ضامن عین و منافع آن است اعم از اینکه به عدم استحقاق خود عالم باشد یا جاهل.» بنابراین شهرداری اصفهان که به ناحق نسبت به اخذ چنین مبالغی از نقل و انتقال املاک مباردت می‌ورزد باید مبالغ مذکور را به شهروندان مسترد نمایند. البته این امر مستلزم توجه اعضا و عالی مقامان هیات عمومی دیوان عدالت اداری بر اساس ماده 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 مبنی بر ابطال مصوبه از زمان تصویب می‌باشد.

بنا به مراتب و نظر به اینکه مصوبات شورای شهر اصفهان در خصوص عوارض 2% بر معاملات اموال غیرمنقول مصوب سال 1381 و افزایش نرخ آن عوارض مصوب سال 1387 مشابه موضوع ماده 7 مصوبه شورای شهر رشت سال 1387 می‌باشد که طی دادنامه شماره 799 ـ 1391/11/02 در کلاسه پرونده 88/928 توسط آن هیات باطل شده است و با وحدت ملاک از آرا مورد استناد و نظر به ممنوعیت برقراری عوارض بر درآمدهای ماخذ محاسبه مالیات در ماده 5 قانون تجمیع عوارض 1381 و نیز ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387/02/17 و اینکه در مواد 59 و 52 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1366 با اصلاحات بعدی برای نقل و انتقال قطعی املاک و واگذاری حقوق اشخاص حقیقی و حقوقی بر املاک، مالیات تعیین شده است، مضافا اینکه وضع عوارض محلی جدید و یا افزایش هر یک از عوارض محلی مستلزم رعایت ممنوعیت‌های مذکور در ماده 5 قانون تجمیع عوارض 1381 و تبصره 1 ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387/02/17 بوده، بنابراین مصوبات شورای اسلامی شهر اصفهان در قسمت‌های مورد شکایت به شرح صدرالذکر با قانون تجمیع عوارض و مواد ذکر شده از قانون مالیات‌های مستقیم و همچنین با موادی از قانون مالیات بر ارزش افزوده به شرح فوق مغایرت دارد و خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب آن می‌باشد و شورای شهر اصفهان مجاز به وضع عوارض مورد اعتراض نبوده و قاعدتا می‌باید از سال 1382 و به ویژه نهایتا در سال 1387 نسبت به لغو عوارض بر معاملات اموال غیرمنقول مصوب سال 1381 به لحاظ مغایرت با قوانین یاد شده اقدام می‌نمود.

در خاتمه ضمن عرض پوزش از اطاله کلام و با عنایت به اینکه برابر اصل 105 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوبات شوراها نمی تواند برخلاف قوانین موضوعه باشد و اینکه مصوبات معترض عنه از مصادیق مفاد دادنامه شماره 799 ـ 1391/11/02 صادر شده از هیات عمومی آن دیوان است که ادعای مورد مشابه قبلا مورد بررسی و مداقه آن هیات قرار گرفته و منتج به ابطال مصوبه مشابه شورای اسلامی رشت شده است و اینکه اجرای چنین مصوبه‌ای موجب تضییع حقوق اشخاص گردیده، لذا به استناد بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 و 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 تقاضای رسیدگی خارج از نوبت و صدور حکم بر ابطال مصوبات مورد شکایت از تاریخ تصویب به انضمام کلیه خسارات قانونی و هزینه دادرسی مورد استدعا می‌باشد. ضمنا تصاویر نامه‌های شماره 1451/28 ـ 1381/06/09، 947/110/28 ـ 1387/05/21، 67857/1/20 ـ 1387/06/16 در ارتباط با متن مصوبات معترض عنه و نیز تصویر فیش عوارض نقل و انتقال مورخ 1396/03/31 صادر شده از شهرداری اصفهان به پیوست جهت استحضار به حضور ایفاد می‌گردد. علاوه بر این متن مصوبات مورد شکایت و همچنین متن تعدادی از آرا مورد استناد در ادامه قید می‌گردد. بدوا از بذل توجه قانونی آن عالی مقام کمال تشکر و امتنان را دارد.

در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیات عمومی برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه‌ای که به شماره 2193ـ 1396/11/03 ثبت دفتر امور هیات عمومی و هیاتهای تخصصی دیوان عدالت اداری شده توضیح داده است که:

«محضر محترم ریاست هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات، احتراما به استحضار می‌رساند اینجانب محسن نصرآزادانی دارای پرونده شماره 9609980905800625 تحت کلاسه پرونده 96/859 در آن شعبه می‌باشم. لذا با توجه به اخطار رفع نقص مورخ 1396/08/01 صادره از آن شعبه و لایحه رفع نقص شماره 32496/2794ـ 1396/08/27، بدین وسیله ضمن ارسال مجدد تصویر مدارک خواسته شده معروض می‌دارد، آنچه مورد درخواست ابطال می‌باشد عبارتست از بند 2 مصوبه شماره 1451/28 ـ 1381/06/09 در خصوص عوارض بر معاملات اموال غیرمنقول مصوب سال 1381 و بندهای 1، 2، 3 و 4 مصوبه شماره 67857/1/20 ـ 1387/06/16 در خصوص (افزایش نرخ) عوارض نقل و انتقال اموال غیرمنقول مصوب سال 1387 که شرح آن در متن لایحه دفاعیه ضمن دادخواست به طور مبسوط مطرح گردیده است.

متن مصوبات در قسمت‌های مورد اعتراض به قرار زیر می‌باشد:

بند 2 مصوبه شماره 1451/28 ـ 1381/06/09:

2ـ عوارض بر معاملات اموال غیرمنقول داخل در محدوده قانونی شهر اصفهان معادل 2% (دو درصد) ارزش منطقه بندی زمین (آخرین ارزش معاملاتی اعلام شده توسط اداره اقتصاد و دارایی) برای هر مترمربع عرصه مورد معامله رسمی.

بندهای 1، 2، 3 و 4 مصوبه شماره 67857/1/20 ـ 1387/06/16:

1ـ عوارض نقل و انتقال به میزان 4% قیمت منطقه بندی زمین (موضوع ماده 64 قانون مالیات‌های مستقیم) از اراضی واقع در محدوده و حریم شهر وصول گردد.

2ـ به نقل و انتقال اعیانی، عوارض نقل و انتقال تعلق نخواهد گرفت.

3ـ در مورد نقل و انتقال آپارتمان‌های مسکونی و مجتمع‌های تجاری نسبت به قدرالسهم مالک در زمین محل احداث عوارض نقل و انتقال تعلق خواهد گرفت.

4ـ به نقل و انتقال قهری (از جمله ارث) و یا نقل و انتقال به بستگاه درجه اول و صداق (قباله ازدواج و مهریه) و انتقال به شهرداری عوارض نقل و انتقال تعلق نخواهد گرفت.

ضمنا معروض می‌دارد نظر به اینکه اصل مصوبات مارالذکر و اوراق تصدیق نشده در اختیار اینجانب نمی باشد، تقاضا دارد طبق تبصره 2 ماده 20 و ماده 44 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 اقدام فرمایید.»

متن مصوبات در قسمت‌های مورد اعتراض به قرار زیر است:

الف) مصوبه شماره 67857/1/20 ـ 1387/06/16 شورای اسلامی شهر اصفهان:

«1ـ عوارض نقل و انتقال به میزان 4% قیمت منطقه بندی زمین (موضوع ماده 64 قانون مالیات‌های مستقیم) از اراضی واقع در محدوده و حریم شهر وصول گردد.

2ـ..............

3ـ در مورد نقل و انتقال آپارتمان‌های مسکونی و مجتمع‌های تجاری نسبت به قدرالسهم مالک در زمین محل احداث عوارض نقل و انتقال تعلق خواهد گرفت. ـ رییس شورای اسلامی شهر اصفهان»

ب) مصوبه شماره 1451/28 ـ 1381/06/09 شورای اسلامی شهر اصفهان:

«2ـ عوارض برمعاملات اموال غیرمنقول در محدوده قانونی شهر اصفهان معادل 2% (دو درصد) ارزش منطقه بندی زمین (آخرین ارزش معاملاتی اعلام شده توسط اداره اقتصاد و دارایی) برای هر مترمربع عرصه مورد معامله رسمی. ـ رییس شورای اسلامی شهر اصفهان»

در پاسخ به شکایت مذکور، رییس شورای اسلامی شهر اصفهان به موجب لایحه شماره 4236/96/28 ـ 1396/12/26 توضیح داده است که:

«ریاست محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با سلام و احترام

در خصوص پرونده شماره 9609980908500625 کلاسه پرونده 96/859، موضوع شکایت آقای محسن نصرآزادانی به خواسته ابطال قسمتی از مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان، در خصوص عوارض اموال غیرمنقول، مراتب ذیل را به استحضار می‌رساند: شاکی با استناد به ابطال مصوبات سایر شهرهای کشور مدعی ابطال مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان می‌باشد، در حالی که مصوبه مورد شکایت هم از لحاظ زمانی و هم به جهت ماهیت تداخل و مغایرتی با هیچ یک از قوانین و مقررات موضوعه از جمله مالیات بر ارزش افزوده نداشته و از ادعاهای مطروحه به شرح آتی، موجبی برای ابطال آن نیست.

1ـ بنـا بـر حکم مـندرج در ماده 4 قانون مدنی: «اثر قانون نسبت به آتیه است و قانون نست به ماقبل خود اثر ندارد...» در مانحن فیه همان گونه که شاکی خود بیان نموده است، تاریخ برقراری و تصویب عوارض شورای اسلامی اصفهان به شماره 1451/28 ـ 1381/06/09، به میزان 2% بوده و مصوبه سال 1387 صرفا افزایش نرخ عوارض مذکور می‌باشد. لذا:

اولا: مصوبه شهر اصفهان برخلاف مصوبات ابطال شده سایر شهرهای کشور از لحاظ زمانی، مقدم بر قوانین مدنظر ایشان از جمله قانون مالیات بـر ارزش افزوده است. بـا لحاظ این موضوع که قانون تجمیع عوارض نسخ گردیده و در حال حاضر قانونا قابلیت استناد ندارد. به همین جهت قوانین مذکور به هیچ وجه عطف به ماسبق نشده و قابلیت تسری به مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان که قبل از آن تصویب گردیده را ندارد.

ثانیا: مطابق ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده از تاریخ لازم‌الاجراشدن این قانون صرفا برقراری عوارض مغایر قانون مذکور ممنوع اعلام گردیده است و احکام قانون مالیات بر ارزش افزوده قانونا اثر قهقرایی نسبت به مصوبات قبل از خود را ندارد. کما اینکه اجرای قانون تجمیع عوارض نیز از ابتدای سال 1382 و پس از تصویب مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان بوده است. بنابراین ادعاهای مطروحه از سوی شاکی و استناد ایشان به آرا صادره در خصوص سایر شهرهای کشور ارتباطی با مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان نداشته و قانونا نمی تواند موجبی برای ابطال مصوبه مذکور باشد.

2ـ استناد شاکی به ماده 92 قانون دیوان عدالت اداری و آرا صادره از هیات عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص سایر شهرهای کشور و تفسیر به رای ایشان از مفهوم عدالت مالیاتی نیز برخلاف قانون بوده و دلیلی در جهت ابطال مصوبه شورای شهر اصفهان نیست زیرا: ماده مرقوم بیان می‌دارد: «چنانچه مصوبه‌ای در هیات عمومی ابطال شود، رعایت مفاد رای هیات عمومی در مصوبات بعدی الزامی است. هرگاه مراجع مربوط مصوبه جدیدی مغایر رای هیات عمومی تصویب کنند، موضوع در هیات عمومی مطرح می‌گردد». در حالی که در مانحن فیه همان گونه که بیان گردید زمان تصویب مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان قبل از صدور آرا هیات عمومی دیوان عدالت اداری در این خصوص بوده و مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان اساسا از شمول مصادیق ماده 92 قانون دیوان عدالت اداری خروج موضوعی دارد کما اینکه آرا فوق‌الذکر، تماما با استناد به بند 1 ماده 12 قانون دیوان عدالت اداری صادر گردیده و قابلیت استناد به غیراز موضوع شکایت را ندارد.

3ـ با استناد به صراحت ماده 2 قانون مالیات بر ارزش افزوده که حاکم و ناظر بر تمامی مواد قانون مذکور می‌باشد: «منظور از مالیات در این قانون به استثنا موارد مندرج در فصول هشتم و نهم، مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد». لذا بنا بر حکم مذکور:

اولا: تمامی عبارت‌های «مالیات» ذکر شده در قانون مرقوم و احکام صادره در باب آن از جمله «مالیات» ذکر شده در ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده که مورد استناد شاکی می‌باشد، محمول بر مالیات بر ارزش افزوده بوده و تن ها استثنایات قانونی در این خصوص موارد مندرج در فصل هشتم و نهم قانون مذکور می‌باشد و لاغیر.

ثانیا: هرگونه تفسیری به غیراز این مخالف نص صریح ماده 2 قانون مالیات بر ارزش افزوده بوده و توجیه قانونی ندارد. موید مراتب آن که در قانون مذکور احکام مرتبط با قانون مالیات‌های مستقیم و موارد تسری آن صراحتا تعیین و مشخص شده است از جمله تبصره 5 ماده 17 و ماده 33 قانون مالیات بر ارزش افزوده. لذا با توجه به تفکیک دایره شمول دو قانون از یکدیگر احکام یکی بدون تصریح قانونی به هیچ وجه قابل تسری بر دیگری نیست.

ثالثا: توضیح مراتب آن که آنچه در ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده ممنوع اعلام شده، صرفا وضع عوارض به درآمدهای ماخذ محاسبه مالیات بر ارزش افزوده و مالیات‌های موضوع قانون مذکور می‌باشد. ماده فوق‌الذکر بیانگر آن است که چنانچه مودیان مشمول قانون، مالیات بر ارزش افزوده پرداخت نمایند دیگر نمی توان از آن‌ها عوارض ارزش افزوده دریافت کرد به عبارت بهتر به یک موجب قانونی نمی توان دو بار حقوق متعلقه (عوارض و مالیات) را به صورت همزمان دریافت نمود.

4ـ همان گونه که مستحضرید، مطابق ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده موضوعات ماخذ محاسبه مالیات و عوارض در قانون مالیات بر ارزش افزوده دو دسته است:

اول) مالیات و عوارض کالاها و خدماتی که مشخصا و با ذکر نام تکلیف مالیات و عوارض آن در قانون مشخص شده است (فراز اول ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده)، از جمله مالیات و عوارض ذکر شده در تبصره ماده 16 و فصول هفتم، هشتم و نهم قانون مذکور که عبارتند از انواع بنزین، سوخت هواپیما و سیگار و غیره. لکن همان گونه که مستحضرید به شرح آتی ماخذ محاسبه مالیات موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده منحصر به موارد نامبرده شده در قانون نیست.

دوم) دسته دوم موضوعات ماخذ محاسبه مالیاتی که برخلاف دسته اول مشخصا نام آن در قانون مذکور نیامده و تعیین آن‌ها برابر ماده 18 قانون مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی واگذار شده است. ماده مرقوم بیان می‌دارد: «مودیان مکلفند به ترتیبی که سازمان امور مالیاتی کشور تعیین و اعلام می‌نماید، نسبت به ارایه اطلاعات درخواستی سازمان مذکور و تکمیل فرم‌های مربوطه اقدام و ثبت نام نمایند». که در این خصوص با استناد به اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده و فراخوان‌های هفتگانه سازمان امور مالیاتی، تاکنون به ترتیب طی هفت دوره مشمولین قانون مالیات بر ارزش افزوده توسط سازمان مذکور مشخص گردیده که در حال حاضر در کل کشور در حال اجرا است و مالیات بر ارزش افزوده به ماخذ فروش یا درآمد از محل آن وصول می‌گردد. به عنوان مثال مشمولین مرحله اول کلیه فعالان اقتصادی هستند که مجموع فروش یا درآمد کالاها و ارایه خدمات آن‌ها در سال 1386 سه میلیارد ریال یا بیشتر بوده است. بنابراین:

اولا: آنچه در ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده آمده ممنوعیت وضع عوارض و مالیات مجدد به درآمدهای ماخذ محاسبه مالیات چنین مشمولینی (مشمولین دسته دوم) است و موضوع هیچگونه ارتباطی با درآمدهای موضوع قانون مالیات‌های مستقیم ندارد.

ثانیا: بنابر مراتب فوق قانون مالیات بر ارزش افزوده فی نفسه خالی از مبحث ماخذ محاسبه درآمد مالیاتی نبوده تا بتوان عبارت «ماخذ محاسبه مالیات بر درآمد» این قانون را به احکام قانون دیگری یعنی «قانون مالیات‌های مستقیم» منتسب نمود. بلکه قانون مالیات بر ارزش افزوده به صورت قانون جامع و مانع دارای احکام و آثار قانونی مختص به خود بوده و حکم مندرج در ماده 2 قانون مالیات بر ارزش افزوده، صراحتا دایره شمول احکام و موضوعات قانون را مشخص نموده لذا قانونا نمی توان عبارت مالیات بر درآمد را حمل بر موضوعات قانون مالیات‌های مستقیم نمود و استناد شاکی بـه ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده علاوه بر آن که قانون مذکور موخر بر مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان است بدین سبب نیز صحیح نبوده و نمی تواند موجبی برای ابطال مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان باشد.

5 ـ با استناد به تبصره 1 ماده 50 قانون مالیات بـر ارزش افزوده: «شوراهای اسلامی شهر و بخش جهت وضع هر یک از عوارض محلی جدید که تکلیف آن‌ها در این قانون مشخص نشده باشد، موظفند موارد را حداکثر تا پانزدهم بهمن ماه هر سال برای اجرا در سال بعد تصویب و اعلام عمومی نمایند» که در مانحن فیه علاوه بر آن که بنا به شرح پیشین مطابق قانون فوق ممنوعیتی جهت وضع عوارض موضوع شکایت وجود ندارد عوارض مذکور از مصادیق بارز عوارض محلی بوده و مشمول جواز قانونی مذکور می‌باشد. لذا از این جهت نیز ممنوعیتی در خصوص وضع عوارض فوق‌الذکر برای شورای اسلامی شهر اصفهان وجود نداشته است.

علیهذا و با عنایت به مراتب فوق و با توجه به اینکه به شرحی که گذشت، مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان، هم از لحاظ زمانی و هم از نظر ماهیتی هیچگونه تداخل و مغایرتی با هیچ یک از قوانین و مقررات موضوعه از جمله قانون مالیات بر ارزش افزوده و سایر قوانین و مقررات مربوطه ندارد، از آن مقام تقاضای رد شکایت مطروحه را دارد.»

در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری پرونده به هیات تخصصی شوراهای اسلامی دیوان عدالت اداری ارجاع می‌شود و هیات مذکور در خصوص خواسته شاکی، نظر به اینکه در بند 2 (به نقل و انتقال اعیانی، عوارض نقل و انتقال تعلق نخواهد گرفت) و بند 4 (به نقل و انتقال قهری (از جمله ارث) و یا نقل و انتقال به بستگان درجه اول و صداق (قباله ازدواج و مهریه) و انتقال به شهرداری عوارض و انتقال تعلق نخواهد گرفت) از مصوبه شماره 67857/1/20ـ1387/06/16 استانداری اصفهان در خصوص مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان که راجع به معافیت اظهارنظر نموده است و متضمن وضع مقرراتی در خصوص اخذ عوارض نسبت به شغل و انتقال اعیانی و قهری نیست، مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات نبوده و به استناد مواد 12 و 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره 308 ـ 1397/09/28 رای به رد شکایت شاکی صادر کرده است. رای صادره به علت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافته است.

رسیدگی به بند 2 مصوبه شماره 1451/28 ـ 1381/06/09 و بندهای 1 و 3 مصوبه شماره 67857/1/20 ـ 1387/06/16 از مصوبات شورای اسلامی شهر اصفهان در دستور کار هیات عمومی دیوان عدالت اداری قرار گرفت.

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1397/11/16 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

الف ـ هر چند مصوبه شماره 1451/28 ـ 1381/06/09 شورای اسلامی شهر اصفهان در زمانی به تصویب رسیده است که ماده 5 قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و چگونگی برقراری و وصول عوارض و سایر وجوه از تولیدکنندگان کالا، ارایه دهندگان خدمات و کالاهای وارداتی مصوب سال 1381 و ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387، حاکمیت نداشته لیکن به موجب مواد 52 و 59 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1366 و اصلاحی سال 1380، نقل و انتقال قطعی املاک و درآمد ناشی از واگذاری حقوق اشخاص نسبت به املاک خود، مشمول مالیات بوده و با توجه به اینکه بر اساس ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1380، دریافت هرگونه وجه، کالا و یا خدمات تحت هر عنوان از اشخاص حقیقی و حقوقی غیراز مواردی که در مقررات قانونی مربوط معین شده ممنوع بوده است و همچنین به موجب اصل 51 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اخذ مالیات باید به موجب قانون باشد، بنابراین با توجه به تعیین تکلیف مـالیات بـر نقل و انتقال امـلاک در مـواد 52 و 59 قـانون مالیات‌های مستقیم و ممنوعیت اخذ مالیات و عوارض مضاعف به عنوان قانون حاکم در زمان صدور مصوبه مورد شکایت و عدم صلاحیت شورای اسلامی شهر اصفهان در برقراری عوارض بر نقل و انتقال املاکی که مالیات آن‌ها در قوانین خاص تعیین تکلیف شده است، بند 2 مصوبه شماره 1451/28 ـ 1381/06/09 شورای اسلامی شهر اصفهان خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات تشخیص و مستندا به بند 1 ماده 12 و مواد 88 و 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می‌شود.

ب ـ با عنایت به اینکه بر اساس مواد 52 و 59 قانون مالیات‌های مستقیم، نقل و انتقال قطعی املاک و درآمد ناشی از واگذاری حقوق اشخاص نسبت به املاک خود، مشمول مالیات قرار گرفته است و به موجب ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387، برقراری عوارض به درآمدهای ماخذ محاسبه مالیاتی، توسط شوراهای اسلامی ممنوع است و مفاد دادنامه‌های شماره 799 ـ 1391/11/02، 1018 ـ 1393/06/17 و 1906 ـ 1393/11/27 هیات عمومی دیوان عدالت اداری در ابطال مصوبات مشابه موید این امر بوده، بنابراین بندهای 1 و 3 مصوبه شماره 67857/1/20 ـ 1387/06/16 شورای اسلامی شهر اصفهان مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب تشخیص داده می‌شود و مستندا به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود. ضمنا با اعمال ماده 13 قانون اخیرالذکر و ابطال مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان در قسمت‌های مورد شکایت از تاریخ تصویب آن موافقت نشد.

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی