رای شماره 2649061 هیات تخصصی مالیاتی و بانکی با موضوع:...

هیات تخصصی مالیاتی، بانکی

* شماره پرونده: هـ ت/0300132 ـ 0300133

*شماره دادنامه سیلور: 140331390002649061      تاریخ: 1403/11/06

* شاکیان: سازمان بازرسی کل کشور و سنگبری صنعتی مخمل کوه باختر با وکالت عبدالرضا پارسا

*طرف شکایت: نهاد ریاست جمهوری

*موضوع شکایت و خواسته: ابطال مصوبه 195703/ت 61417هـ مورخ 1402/10/25 هیات وزیران از تاریخ تصویب

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* شاکیان به طرفیت نهاد ریاست جمهوری به خواسته ابطال مصوبه 195703/ت 61417هـ مورخ 1402/10/25 به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می باشد:

هیات وزیران در جلسه 1402/10/20 به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد:

آیین‌نامه اجرایی ماده (20) قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور موضوع تصویب نامه شماره 58955/ت52080هـ مورخ 1394/05/11 و اصلاحات بعدی آن به شرح زیر اصلاح می شود:

1ـ در ماده (4) عبارت «جرایم موضوع آیین‌نامه اجرایی وصول مطالبات غیرجاری موسسات اعتباری (ریالی و ارزی)» به عبارت «دوازده درصد (12%) جریمه» اصلاح و متن زیر به عنوان تبصره (3) به ماده مذکور اضافه می شود:

تبصره 3ـ آن دسته از تسهیلات گیرندگانی که درخواست بهره مندی از مزایای این آیین‌نامه را در مهلت مقرر به بانک عامل ارایه نموده اند و تا تاریخ ابلاغ این تصویب نامه، قرارداد الحاقی منعقد ننموده باشند و همچنین آن دسته از تسهیلات گیرندگانی که درخواست بهره مندی از مزایای این آیین‌نامه را در مهلت مقرر به بانک عامل ارایه نموده و قرارداد الحاقی نیز منعقد نموده باشند و هیچ قسطی را پرداخت ننموده باشند، مشمول استفاده از مزایای این آیین‌نامه نخواهند بود.

2ـ تبصره زیر به بند (ب) ماده (5) اضافه می شود:

تبصره ـ آن دسته از بدهکاران موضوع بند (ب) ماده (5) این آیین‌نامه که حداقل پنجاه درصد (50%) از تسهیلات ارزی آنها قبل از تاریخ 1399/06/31 رفع تعهد شده باشد، معادل مبالغ رفع تعهد شده مشمول مزایای این آیین‌نامه هستند، مشروط بر اینکه آن بخش از مبالغ رفع تعهد نشده را ابتدا به صورت ارزی و یا معادل ریالی آن به نرخ مرکز مبادله ارز و طلا (اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) تسویه نمایند.

3ـ در ماده (23)، عبارت «جرایم موضوع آیین‌نامه اجرایی وصول مطالبات غیرجاری موسسات اعتباری (ریالی و ارزی)» به عبارت «دوازده درصد (12%) جریمه» اصلاح و تبصره زیر به ماده مذکور اضافه می شود:

«تبصره ـ بازپرداخت تسهیلات اعطایی (اعم از اصل، سود و وجه التزام تاخیر تادیه دین) از محل منابع جز (د) بند (6) قانون بودجه سال 1388 کل کشور باید به صورت ارزی یا معادل ریالی آن به نرخ مرکز مبادله ارز و طلا (اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) صورت پذیرد.

*دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:

1ـ نظر به اینکه قبل از مصوبه فوق الذکر، آخرین اصلاحات متن مواد (4) و(23) آیین‌نامه اجرایی ماده (20) قانون رفع موانع تولید به موجب مصوبه شماره 164537/ت56962هـ مورخ 1398/12/26 صورت پذیرفته و در آن تاریخ به موجب ماده 17 آیین‌نامه وصول مطالبات غیرحاوی موسسات اعتباری (ریالی و ارزی) مصوب یکهزار و دویست و ششمین جلسه مورخ 1394/06/10 شورای پول و اعتبار ابلاغی طی بخشنامه شماره 94/184847 مورخ 1394/07/07 بانک مرکزی، نرخ جریمه برای کلیه تسهیلات ارزی و ریالی معادل شش درصد (6%) تعیین گردیده بوده است و این نرخ جریمه باتوجه به مقررات قانونی زمان اصلاح از حقوق مکتسبه تولید کنندگان محسوب می گردد، لذا افزایش نرخ جریمه از شش درصد (6%) به دوازده درصد (12%) در بندهای اول و سوم تصویب نامه شماره 195703/ت61417هـ مورخ 1402/10/25 و اصلاحیه شماره 243474/ت62425هـ مورخ 1402/12/28 سبب تضییع حقوق مکتسبه تولید کنندگان کشور و عطف بماسبق نمودن مقررات بدون اذن قانونگذار بوده و خارج از حدود صلاحیت هیات محترم وزیران می باشد.

2ـ با عنایت باینکه حسب تکلیف مقرر در ماده 20 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، دولت صرفا موظف بوده نسبت به تعیین (تکلیف نرخ و فرآیند تسویه بدهکاران ارزی از محل حساب ذخیره ارزی به دولت) به نحوی اقدام نماید، که موارد ذیل ملحوظ نظر قرار گیرد.

1ـ زمان دریافت ارز:

2ـ زمان فروش محصول یا زمان تکمیل طرح (حسب مورد)

3ـ نوع کالا (نهایی، واسطه ای یا سرمایه ای)

4ـ موجود یا نبود محدودیت های قیمت گذاری توسط دولت

5ـ رعایت ضوابط قیمت گذاری و عرضه توسط دریافت کننده تسهیلات

(بازپرداخت تسهیلات اعطایی (اعم از اصل، سود و وجه الزام تاخیر تادیه دین) از محل منابع جز (د) بند 6 قانون بودجه سال 1388 کل کشور باید به صورت ارزی یا معادل ریالی آن به نرخ مرکز مبادله ارز و طلا (اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) صورت پذیرد.

این بخش از مصوبه مذکور طی نامه شماره 6182/هـ ب مورخ 1402/12/20 مورد ایراد مجلس شورای اسلامی قرار گرفته و طی مصوبه شماره 243474/ت62425هـ مورخ 1402/12/28 حذف و به جای آن مقرر گردیده:

بند (3) تصویب نامه شماره 195703/ت61417هـ مورخ 1402/10/25 به شرح زیر اصلاح می شود:

3ـ در ماده (23) عبارت جرایم موضوع آیین‌نامه اجرایی وصول مطالبات غیرجاری موسسات اعتباری (ریالی و ارزی) به عبارت (دوازده درصد (12%) جریمه) اصلاح می شود.

لذا متن نهایی تصویب نامه شماره 195703/ت61417هـ مورخ 1402/10/25 باتوجه ایراد وارده از سوی مجلس شورای اسلامی و اصلاحیه شماره 243474/ت62425هـ مورخ 1402/12/28 به شرح آتی است.

آیین‌نامه اجرایی ماده 20 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور موضوع تصویب نامه شماره 58955/ت52080هـ مورخ 1394/05/11 و اصلاحات بعدی آن به شرح زیر اصلاح می شود.

1ـ در ماده 4 عبارت جرایم موضوع آیین‌نامه اجرایی وصول مطالبات غیرجاری موسسات اعتباری (ریالی و ارزی) به عبارت (دوازده درصد جریمه) اصلاح و متن زیر به عنوان تبصره (3) به ماده مذکور اضافه می شود.

تبصره3: آن دسته از تسهیلات گیرندگانی که درخواست بهره مندی از مزایای این آیین‌نامه را در مهلت مقرر به بانک عامل ارایه نموده اند و تا تاریخ ابلاغ این تصویب نامه، قرارداد الحاقی منعقد ننموده باشند و همچنین آن دسته از تسهیلات گیرندگان که درخواست بهره مندی از مزایای این آیین‌نامه را در مهلت مقرر به بانک عامل ارایه نموده و قرارداد الحاقی نیز منعقد نموده باشند و هیچ قسطی را پرداخت ننموده باشند مشمول استفاده از مزایای این آیین‌نامه نخواهند بود.

2ـ تبصره زیر به بند (ب) ماده 5 اضافه می شود.

تبصره ـ آن دسته از بدهکاران موضوع بند (ب) ماده (5) این آیین‌نامه که حداقل پنجاه درصد (50%) از تسهیلات ارزی آنها قبل از تاریخ 1399/06/31 رفع تعهد شده باشد معادل مبالغ رفع تعهد شده مشمول مزایای این آیین‌نامه هستند

6ـ وجود یا نبود منابع ارزی در زمان درخواست متقاضی و باتوجه به اینکه دولت به این مهم اقدام نموده و حقوق مکتسبه ای برای افراد و اشخاص موضوع آیین‌نامه ابلاغی به وجود آورده است و حالیه به موجب نامه شماره 195703/ت61417هـ مورخ 1402/10/25 با الحاق تبصره (3) به ماده چهارم آیین‌نامه و تبصره ای به ذیل بند (ب) ماده (5) آیین‌نامه مذکور حدود و ثغور حقوق مکتسبه مذکور محدود گردیده، لذا مصوبه موصوف اولا در مغایرت کامل با ماده (4) قانون مدنی است که مقرر می دارد اثر قانون نسبت به آتیه است و قانون نسبت به ما قبل خود اثر ندارد مگر اینکه در خود قانون، مقررات خاصی نسبت به این موضوع اتخاذ شده باشد و بدین جهت تعیین اثر قهقرایی برای مصوبه مذکور برخلاف اصل عطف بماسبق نشدن قوانین و مقررات است؛ ثانیا نظر به اینکه رعایت حقوق مکتسبه قانونی اشخاص در نظام حقوق ایران یک اصل لازم الاجرا است و هیچیک از مقررات اداری حق عطف بماسبق نمودن مقررات، جز در مواردی که ماذون از جانب قانونگذار باشد را به جهت تاثیر منفی آن در حقوق مکتسبه اشخاص ندارند، لذا تصویب مصوبه مذکور و الحاق دو تبصره یادشده به آیین‌نامه ماده 20 قانون رفع موانع تولید به جهت آنکه سبب تضییع حقوق مکتسبه اشخاص می گردد، و باتوجه به عدم وجود اذن از جانب قانونگذار، خارج از صلاحیت هیات محترم وزیران بوده و درخور ابطال است.

3ـ تصویب نامه شماره 195703/ت61417هـ مورخ 1402/10/25 و الحاق دو تبصره فوق الذکر به آیین‌نامه ماده 20 قانون رفع موانع تولید بر خلاف صریح مقررات تبصره سوم ماده 20 قانون رفع موانع تولید می باشد که مقرر می دارد: وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف است ظرف مدت سه ماه پس از تصویب این قانون با همکاری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، سازمان بورش و اوراق بهادار و بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، آیین‌نامه پوشش نوسانات نرخ ارز را تهیه کند و به تصویب هیات وزیران برساند.

4ـ نظر به اینکه تبصره اول ماده 20 اشاره با قید عبارت گیرندگان تسهیلات موضوع این ماده از تاریخ ابلاغ این قانون تا سه ماه فرصت دارند تا بدهی خود به قیمت روز گشایش را با بانک عامل تادیه و یا تعیین تکلیف کنند. بدهکارانی که مطابق این تبصره اقدام به تعیین تکلیف بدهی خود نموده باشند. مشمول تسهیلات این ماده هستند. تطابق شرایط این ماده با بدهکاران مزبور با تصویب کارگروه ملی و بر حسب ضرورت استانی می باشد. کلیه اقدامات قانونی و اجرایی توسط بانک های عامل تا ابلاغ آیین‌نامه اجرایی این ماده متوقف می شود.

الف: بند (3) اصلاحیه شماره 195703/ت61417هـ مورخ 1402/10/25 که نرخ جریمه 12% را به قبل از تاریخ مصوبه تسری داده، به جهت مغایرت با ماده (4) قانون مدنی و عطف بماسابق نمودن مقرره قابل ابطال در هیات عمومی دیوان عدالت اداری می باشد.

ب: تبصره 3 ماده 4 و تبصره بند (ب) ماده 5 مصوبه اصلاحی که ایجاد محدودیت برای آن دسته از تسهیلات گیرندگانی که درخواست بهره مندی از مزایای این آیین‌نامه را در مهلت مقرر به بانک عامل ارایه نموده اند و تا تاریخ ابلاغ این تصویب نامه، قرارداد الحاقی منعقد ننموده باشند و همچنین آن دسته از تسهیلات گیرندگانی که درخواست بهره مندی از مزایای این آیین‌نامه را در مهلت مقرر به بانک عامل ارایه نموده و قرارداد الحاقی نیز منعقد نموده باشند. و هیچ قسطی را پرداخت ننموده باشند نموده اند، خلاف اطلاق ماده 20 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور می باشند.

بنا به مراتب بند 3 و تبصره 3 ماده 4 و بند ب ماده 5 مصوبه شماره 195703/ت61417هـ مورخ 1402/10/25 هیات وزیران مغایر با ماده 4 قانون مدنی و اطلاق ماده 20 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور و خارج از حدود اختیارات واضع تشخیص و ابطال آنها (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) در هیات عمومی دیوان مورد تقاضا می باشد.

*خلاصه مدافعات طرف شکایت:

بند (ب) ماده (5) آیین‌نامه اجرایی مورد شکایت درخصوص مشمولان ارفاق آیین‌نامه مقرر می دارد بدهکارانی که به دلیل عدم رفع تعهد ارزی بابت ارایه پروانه سبز گمرکی مطابق با اسناد حمل، پرونده تعهداتی آنها مفتوح می باشد، در صورتی که سه تا ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه تعهد خود را ایفا نمایند می توانند از مزایای این آیین‌نامه استفاده کنند.

درخصوص بند (3) تصویب نامه مورد شکایت و اصلاح ذیل بند (4) تعیین نرخ 12 درصدی جریمه که شاکی ادعا دارد با توجه به افزایشی بودن این میزان مغایر با حقوق مکتسب بدهکاران است، لازم به ذکر است که اولا تعیین نرخ ناظر بر تعهداتی که قبلا پرداخت گردیده، نمی شود بلکه ناظر بر آن دسته از تعهداتی است که مشمول ارفاقات این آیین‌نامه نیست. ثانیا تعیین این نرخ در راستای ماده (20) قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور و تعیین تکلیف (فرآیند تسویه بدهکاران ارزی از محل حساب ذخیره ارزی) بوده است و باتوجه به اینکه دولت دارای صلاحیت مقرره گذاری در این حوزه است، افزایش نرخ جریمه وفق صلاحیت اختیاری آن بلامانع است. از سوی دیگر، برخلاف ادعای شاکی دایر بر این که مقرره دیگری در این خصوص وجود داشته و نرخ کمتری را تجویز نموده، لازم به ذکر است که وفق جز (7) بند (ج) مقرره (شرایط و ضوابط اعطای تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی) مصوب 1386، درخصوص تسهیلاتی که از محل حساب ذخیره ارزی داده می شود، نرخ جریمه تاخیر در پرداخت 12 درصد تعیین شده است. لذا با توجه به ماده (20) قانون یاد شده و این که موضوع آیین‌نامه مورد شکایت، فرآیند تسویه بدهکاران ارزی از محل حساب ذخیره ارزی است، نرخ تعیین شده، همان 12 درصد خواهد بود. بنا به مراتب فوق رد شکایت شاکی مورد درخواست است.

پرونده کلاسه هـ ت/0300132 در جلسه مورخ 1403/10/23 با حضور طرفین و نیز قضات عضو هیات تخصصی مالیاتی بانکی مورد بررسی و تبادل نظر واقع که با عنایت به عقیده حاضرین با استعانت از درگاه خداوند متعال به شرح ذیل مبادرت به انشا رای می نماید:

رای هیات تخصصی مالیاتی بانکی دیوان عدالت اداری

احکام مندرج در اصلاحیه موضوع شکایت (تصویب نامه شماره 195703/ت 61417هـ مورخ 1402/10/25 که آیین‌نامه اجرایی ماده 20 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور می باشد از حیث نص آن و در مواردی که اشخاص (تسهیلات گیرندگان) سابقا طبق مفاد قانون و آیین‌نامه های اجرایی سابق تعیین تکلیف نشده اند و وضعیت بازپرداخت تسهیلات ارزی آنها و نیز نرخ پرداختی آنها در بازه زمانی مندرج در قانون توسط دولت تعیین تکلیف نشده باشد، و نیز از حیث حکم مندرج در تبصره ماده (23) اصلاحی راجع به تسهیلات گیرندگان از محل قانون بودجه سال 1388 فاقد ایراد بوده و در راستای اختیارات مندرج در قانون تعیین تکلیف راجع به وضعیت تسهیلات صورت پذیرفته است فلذا در حدود ذکر شده ایراد بر مصوبه وارد نبوده به استناد بند ب ماده 84 از قانون دیوان عدالت اداری رای به رد شکایت صادر می نماید. رای یاد شده ظرف بیست روز پس از صدور قابل اعتراض از سوی ریاست معزز دیوان عدالت اداری یا ده نفر از قضات گرانقدر دیوان عدالت اداری می باشد.

رییس هیات تخصصی مالیاتی، بانکی دیوان عدالت اداری ـ محمدعلی برومندزاده