رای شماره 2683 هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع:...

شماره 0003222 1401/12/02

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 2683 مورخ 1401/11/18 با موضوع: «حکم مقرر در تبصره 3 مصوبه نحوه محاسبه و اخذ بهای خدمات مدیریت پسماند (موضوع سیصد و سومین جلسه رسمی شورای اسلامی شهر تهران و ابلاغی به شماره 160/2787/6229 مورخ 1400/04/02) از تاریخ تصویب ابطال شد.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می‌گردد.

مدیرکل هیات عمومی و هیاتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: 1401/11/18 شماره دادنامه: 2683 شماره پرونده: 0003222

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای بهمن زبردست

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره 3 مصوبه نحوه محاسبه و اخذ بهای خدمات مدیریت پسماند عادی موضوع سیصد و سومین جلسه رسمی شورای اسلامی شهر تهران ابلاغی به شماره 160/2787/6229 مورخ 1400/04/02

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی، ابطال تبصره‌های 3 و 8 مصوبه نحوه محاسبه و اخذ بهای خدمات مدیریت پسماند عادی موضوع سیصد و سومین جلسه رسمی شورای اسلامی شهر تهران ابلاغی به شماره 160/2787/6229 مورخ 1400/04/02 را خواستار شده و در راستای تبیین موضوع اعلام کرده است که:

"محاسبه و اخذ معوقات عوارض شهرداری به نرخ روز یا شمول خسارت تاخیر به این معوقات، ضمن نقض حقوق شهروندی مغایر موازین قانونی است و در آرای متعدد هیات عمومی دیوان عدالت اداری، مصوبات شوراهای شهرها، مربوط به دریافت خسارت تاخیر یا دریافت معوقات به نرخ روز، ابطال شده است و این معوقات می‌بایست صرفا بر اساس سال وقوع محاسبه و اخذ گردد. ازجمله در رای شماره دادنامه 492 مورخ 1399/04/03 هیات عمومی دیوان که وفق آن، «هرچند در آرا متعدد هیات عمومی دیوان عدالت اداری اخذ عوارض کسب و پیشه قانونی بوده لکن عوارض در بهمن ماه هر سال مصوب شده و در سال بعد اجرا می‌گردد. بنابراین اخذ عوارض کسب و پیشه بر اساس سال مراجعه مغایر قانون است.» با این همه در تبصره 3 مصوبه نحوه محاسبه و اخذ بهای خدمات مدیریت پسماند (عادی) مصوب سیصد و سومین جلسه رسمی پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران چنین مقرر شده که، «از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این مصوبه، مودیانی که در سال 1400 بدهی معوقه پسماند (تا پایان سال 1399) خود را یکجا تسویه نمایند، بدهی آن‌ها بر اساس سال 1399 محاسبه و اخذ می‌گردد و از سال 1401 کلیه معوقات بهای خدمات مدیریت پسماند عادی مودیان بعد از سال 1393، براساس آخرین بهای پسماند مصوب شورای اسلامی شهر تهران محاسبه و اخذ می‌گردد.» لذا با اتخاذ ملاک از رای شماره دادنامه 492 و با توجه به مغایرت قانونی و همچنین خروج از حدود اختیارات که موجبات تضییق حقوق شهروندان را فراهم آورده، درخواست اعمال مواد 92 و 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و ابطال خارج از نوبت و از زمان تصویب تبصره 3 مذکور را دارم.

به موجب تبصره 3 مـاده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387، قـوانین و مقررات مربوط به اعطای تخفیف یا معافیت از پرداخت عوارض یا وجوه به شهرداری ها و دهیاری‌ها ملغی شده است. همچنین در آرای متعدد هیات عمومی دیوان عدالت اداری از جمله آرای شماره 627 مورخ 1397/07/04 و شماره 26 مورخ 1396/01/15، اعطای تخفیف و یا معافیت از پرداخت عوارض یا مواردی از این قبیل، مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات دانسته شده و در بند 9 اصل 3 قانون اساسی نیز، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عـادلانه برای همه، در تمام زمینه‌های مادی و معنوی از وظایف حاکمیت شمرده شده است. برهمین اساس، هیات عمومی دیوان عدالت اداری در رای شماره دادنامه 1156 مورخ 1399/10/21 نیز اعطای تخفیف توسط شهرداری به مساجد، مهمانسراها و اماکن ورزشی را ابطال نموده، اما در تبصره 8 مصوبه مورد اعتراض این دادخواست، چنین مقرر شده که، «مساجد، حسینیه ها، تکایا، اماکن مذهبی، اقلیت‌های دینی (زرتشتی، کلیمی، مسیحی) و مدارس دولتی (ابتدایی و متوسطه اول و دوم) مشمول پرداخت بهای خدمات مدیریت پسماند نمی باشند.» لذا با اتخاذ ملاک از رای شماره دادنامه 1156 و با توجه به مغایرت تبصره 8 مذکور با تبصره 3 مـاده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده و همچنین خروج از حدود اختیارات، درخواست اعمال مواد 92 و 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و ابطال خارج از نوبت و از زمان تصویب حکم مقرر در این تبصره را نیز دارم."

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

"تبصره سوم (3):

از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این مصوبه، مودیانی که در سال 1400 بدهی معوقه پسماند (تا پایان سال 1399) خود را یکجا تسویه نمایند. بدهی آن‌ها بر اساس سال 1399 محاسبه و اخذ می‌گردد و از سال 1401 کلیه معوقات بهای خدمات مدیریت پسماند عادی مودیان بعد از سال 1393، براساس آخرین بهای پسماند مصوب شورای اسلامی شهر تهران محاسبه و اخذ می‌گردد."

در پاسخ به شکایت مذکـور، رییس شورای اسلامی شهر تهران به موجب لوایح شماره 5252/160 مورخ 1401/03/29 و شماره 21685/160 مورخ 1400/10/29 به طور خلاصه توضیح داده است که:

"هیات عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص متن اولیه مصوبه موضوع شکایت مطروحه، رسیدگی و در دادنامه شماره 580 مورخ 1390/12/22 اتخاذ تصمیم نموده است. همچنین به استحضار می‌رساند؛ تبصره 3 مصوبه موضوع شکایت بر مبنای بند 2 تبصره 4 مصوبه شماره 160/1885/5013 مورخ 1393/03/03 شورای اسلامی شهر تهران تنظیم و تاریخ آن به روز شده است. پس از تصویب قانون مدیریت پسماند توسط مجلس شورای اسلامی در تاریخ 1383/02/20 و تصویب آیین‌نامه اجرایی آن توسط هیات وزیران در تاریخ 1384/05/01 و ابلاغ دستورالعمل نحوه تعیین بهای خدمات توسط وزیر کشور به شماره 3/95225/3ـ 1385/07/17، متن اولیه مصوبه موضوع شکایت بر مبنای قوانین و مقررات فوق خصوصا مواد 7 و 8 قانون مدیریت پسماند، توسط شورای اسلامی شهر تهران تصویب و طی نامه شماره 3187/1260/160 ـ 1388/03/02 به شهرداری تهران ابلاغ گردید.

بر اساس تبصره 4 ذیل ماده 55 قانون شهرداری، حمل زباله از محل تا مکان تخلیه زباله که باید خارج از محدوده شهر باشد، تکلیف قانونی شهرداری نیست و در نتیجه بابت حمل آن می‌تواند هزینه ارایه خدمات دریافت نماید.

همانگونه که مستحضرید؛ عنوان مصوبه موضوع شکایت، بهای خدمات است. در متن تبصره‌های 3 و 8 مصوبه موضوع شکایت، صریحا عنوان «بهای خدمات» تکرار شده است.

با توجه به مراتب معروضه، مندرجات تبصره‌های 3 و 8 مصوبه موضوع پرونده حاضر مصداق عوارض نمی باشند.

استدلال‌های شاکی تماما با فرض عوارض بودن مندرجات تبصره‌های 3 و 8 مصوبه موضوع پرونده حاضر ارایه شده است. همانگونه که به استحضار رسانده شده؛ تبصره‌های 3 و 8 مصوبه موضوع شکایت از مصادیق بهای خدمات است. تبصره 3 ذیل ماده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز که مورد استناد شاکی قرار گرفته مربوط به عوارض است و ارتباطی با بهای خدمات ندارد. صرف نظر از مراتب اخیرالذکر، حسب مندرجات ذیل تبصره 8 مصوبه موضوع شکایت واحدهای تجاری مستقر در اماکن موضوع این تبصره از پرداخت بهای خدمات مدیریت پسماند معاف نشده اند."

در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 موضوع به هیات تخصصی شوراهای اسلامی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و این هیات به موجب دادنامه شماره 140109970906010809 مورخ 1401/10/13 تبصره 8 مصوبه نحوه محاسبه و اخذ بهای خدمات مدیریت پسماند (عادی) موضوع سیصد و سومین جلسه رسمی شورای اسلامی شهر تهران ابلاغی به شماره 160/2787/6229 مورخ 1400/04/02 را قابل ابطال تشخیص نداد و به رد شکایت رای صادر کرد. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان عدالت اداری یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.

«رسیدگی به تقاضای ابطال تبصره 3 مصوبه فوق‌الذکر در دستور کار جلسه هیات عمومی دیوان عدالت اداری قرار گرفت.»

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1401/11/18 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

هرچند براساس آرای مختلف هیات عمومی دیوان عدالت اداری از جمله رای شماره 978 مورخ 1390/12/22 این هیات وضع عوارض پسماند توسط شوراهای اسلامی شهر در حدود اختیارات شوراها و منطبق با قوانین و مقررات تشخیص داده شده است، ولی براساس ماده 4 قانون مدنی اثر قانون نسبت به آتیه است و قانون نسبت به ما قبل خود اثر ندارد، مگر اینکه در خود قانون مقررات خاصی نسبت به این موضوع اتخاذ شده باشد و برمبنای آرای متعدد هیات عمومی دیوان عدالت اداری از جمله رای شماره 2939 مـورخ 1400/11/12 این هیات وضع عوارض توسط شـوراهای اسلامی شهر باید برای اجرا در سال‌های بعد از تصویب عوارض باشد. بنا به مراتب فوق، حکم مقرر در تبصره 3 مصوبه نحوه محاسبه و اخذ بهای خدمات مدیریت پسماند (موضوع سیصد و سومین جلسه رسمی شورای اسلامی شهر تهران و ابلاغی به شماره 160/2787/6229 مورخ 1400/04/02) از جهت آنکه متضمن تسری عوارض موضوع این تبصره به گذشته است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می‌شود.